COVID-19 e capitalismo de catastrófe

A crise da COVID-19 non se debe tratar como o resultado dunha forza externa ou como un acontecemento imprevisíbel do «cisne negro», senón que pertence a un complexo de tendencias de crises que son amplamente predicíbeis. Os sistemas estatais en todas partes están a retroceder cara a niveis máis altos de represión, xa sexa baixo o manto do neoliberalismo ou do neofascismo.

 A COVID-19 acentuou, sen precedentes, as vulnerabilidades ecolóxicas, epidemiolóxicas e económicas interrelacionadas impostas polo capitalismo. A medida que o mundo entra na terceira década do século XXI, estamos a ver o xurdimento do capitalismo de catástrofe e a medida que a crise estrutural do sistema adquire dimensións planetarias.

 Desde finais do século XX, a globalización capitalista adoptou cada vez máis a forma de cadeas de produción controladas por empresas multinacionais, que vinculan diversas zonas de produción, principalmente no Sur Global, co vértice do consumo, as finanzas e a acumulación mundiais, nomeadamente no Norte Global. Estas cadeas de mercadorías constitúen os principais circuítos materiais do capital a nivel mundial; o fenómeno do imperialismo tardío identificado co auxe do capital monopolístico-financeiro xeneralizado[1]. Neste sistema, as rendas imperiais exorbitantes do control da produción global obtéñense non só da arbitraxe laboral global, a través da cal as corporacións multinacionais no centro do sistema sobreexplotan a man de obra industrial na periferia, senón tamén cada vez máis a través da arbitraxe global da terra, no que as multinacionais dos agronegocios expropian terra (e man de obra) barata no Sur Global para producir cultivos de exportación principalmente para a súa venda no Norte Global[2].

 Ao abordaren estes complexos circuítos de capital na economía mundial actual, os directivos das empresas refírense tanto ás cadeas de subministración como ás cadeas de valor, nas que as cadeas de subministración representan o movemento do produto físico, e as cadeas de valor diríxense ao «valor engadido» en cada nodo da produción, desde as materias primas até o produto final[3]. Esta dobre énfase nas cadeas de subministración e as cadeas de valor aseméllase en certa maneira ao enfoque máis dialéctico desenvolvido na análise de Karl Marx das cadeas de produción, que abrangue tanto os valores de uso como os valores de intercambio. No primeiro volume d’O Capital, Marx puxo de relevo a dobre realidade dos valores de uso dos materiais naturais (a «forma natural») e os valores de intercambio (a «forma de valor») presentes en cada elo da «cadea xeral de metamorfose que ten lugar no mundo dos produtos»[4]. O enfoque de Marx foi levado adiante por Rudolf Hilferding no seu Finance Capital, onde escribiu acerca dos «elos da cadea de intercambio de produtos»[5].

 Na década de 1980, os teóricos do sistema mundial, Terence Hopkins e Immanuel Wallerstein, reintroduciron o concepto de cadea de produción baseado nestas raíces dentro da teoría marxista[6]. No entanto, o que se perdeu en xeral nas posteriores análises marxistas (e do sistema mundial) das cadeas de produción, que as trataron como fenómenos exclusivamente económicos/valorísticos, foi o aspecto material-ecolóxico dos valores de uso. Marx, que nunca perdeu de vista os límites naturais-materiais nos que se desenvolvía o circuíto do capital, subliñara «o lado negativo, é dicir, destrutivo» da valorización capitalista con respecto ás condicións naturais de produción e ao metabolismo dos seres humanos e a natureza no seu conxunto[7]. A «ruptura irreparábel no proceso interdependente do metabolismo social» (a ruptura metabólica) que constituía a relación destrutiva do capitalismo coa terra, pola que «esgotou a terra» e «obrigou a fertilizar os campos ingleses con esterco», foi igualmente evidente nas «epidemias periódicas», resultantes das mesmas contradicións orgánicas do sistema[8].

 Ese marco teórico, centrado nas formas duais e contraditorias das cadeas de produtos, que incorporan tanto valores de uso como valores de intercambio, proporciona a base para comprender as tendencias combinadas de crise ecolóxica, epidemiolóxica e económica do imperialismo tardío. Permítenos percibir, ademais, como o circuíto do capital baixo o imperialismo tardío está ligado á etioloxía da enfermidade a través da agroindustria, e como isto xerou a pandemia da COVID-19. Esta mesma perspectiva centrada nas cadeas de mercadorías, mesmo, permítenos comprender como a interrupción do fluxo de valores de uso en forma de bens materiais e a consecuente interrupción do fluxo de valor xeraron unha crise económica grave e duradeira. O resultado é empurrar unha economía xa estancada até o límite, ameazando con derrubar a superestrutura financeira do sistema. Por último, máis aló de todo isto está a ruptura planetaria moito maior xerada polo capitalismo catastrófico de hoxe, que se manifesta no cambio climático e o cruzamento de varios límites planetarios, dos cales a actual crise epidemiolóxica é simplemente outra manifestación dramática.

Circuítos de capital e crises ecolóxicas-epidemiolóxicas

 De xeito abraiante, durante o último decenio, xurdiu un novo enfoque máis holístico de One Health-One World (Unha Saúde-Un Mundo) sobre a etioloxía das enfermidades, principalmente en resposta á aparición de enfermidades zoonóticas recentes (ou zoonoses) como o SARS, o MERS e o H1N1 transmitidas aos seres humanos por animais non humanos, salvaxes ou domesticados. O modelo One Health integra a análise epidemiolóxica sobre unha base ecolóxica, reunindo a científicos ecolóxicos, médicos, veterinarios e analistas de saúde pública nun enfoque de alcance mundial. Porén, o marco ecolóxico orixinal que motivou One Health, que representa un novo enfoque máis completo das enfermidades zoonóticas, foi recentemente apropiado e parcialmente negado por organizacións dominantes como o Banco Mundial, a Organización Mundial da Saúde e os Centros para o Control e a Prevención de Enfermidades dos Estados Unidos. Por iso é polo que o enfoque multisectorial de One Health se converteu rapidamente nun xeito de reunir intereses tan variados como a saúde pública, a medicina privada, a sanidade animal, a agroindustria e a gran farmacéutica, para reforzar a resposta ao que se consideran epidemias episódicas, á vez que supón o auxe dunha ampla estratexia corporativa na que o capital, especificamente a agroindustria, é o elemento dominante. O resultado é que as conexións entre as crises epidemiolóxicas e a economía mundial capitalista son sistematicamente minimizadas no que pretende ser un modelo holístico[9].

 Así pois, xurdiu como resposta un novo e revolucionario enfoque da etioloxía da enfermidade, coñecido como Structural One Health (Saúde Única Estrutural), baseado criticamente en One Health, pero arraigado máis ben na ampla tradición histórico-materialista. Para os defensores de Structural One Health a chave é determinar como as pandemias na economía global contemporánea están conectadas aos circuítos de capital que están a cambiar rapidamente as condicións ambientais. Un equipo de científicos, entre os que están Rodrick Wallace, Luís Fernando Chaves, Luke R. Bergmann, Constância Ayres, Lenny Hogerwerf, Richard Kock e Robert G. Wallace, escribiron xuntos unha serie de obras como Clear-Cutting Disease Control: Capital-Led Deforestation, Public Health Austerity, and Vector-Borne Infection e, máis recentemente, «COVID-19 and Circuits of Capital» [COVID-19 e os circuítos de capital] (de Rob Wallace, Alex Liebman, Luís Fernando Chaves e Rodrick Wallace) no número de maio de 2020 de Monthly Review. Structural One Health defínese como «un novo campo, [que] examina os impactos que os circuítos globais de capital e outros contextos fundamentais, incluíndo profundas historias culturais, teñen sobre a agroeconomía rexional e a dinámica das enfermidades asociadas a través das especies»[10].

 O revolucionario enfoque histórico-materialista representado pola Structural One Health apártase do enfoque principal de One Health en: 1) centrándose nas cadeas de produtos como impulsoras das pandemias; 2) desbotando o enfoque habitual das «xeografías absolutas» que se concentra en determinados lugares nos que xorden novos virus sen percibir os condutos económicos mundiais de transmisión; 3) considerando as pandemias non como un problema episódico ou como acontecementos aleatorios de «cisne negro», senón máis ben como o reflexo dunha crise estrutural xeral do capital, no sentido explicado por István Mészáros no seu libro Beyond Capital; 4) adoptando o enfoque da bioloxía dialéctica, asociada aos biólogos de Harvard Richard Levins e Richard Lewontin en The Dialectical Biologist; e 5) insistindo na reconstrución radical da sociedade en xeral de maneira que se promova un «metabolismo planetario» sustentábel[11]. Na súa obra Big Farms Make Big Flu e outros escritos, Robert G. (Rob) Wallace inspírase nas nocións de Marx sobre as cadeas de mercadorías e a ruptura metabólica, así como na crítica da austeridade e a privatización baseada na noción do Paradoxo de Lauderdale (segundo a cal as riquezas privadas poténcianse coa destrución da riqueza pública). Os pensadores desta tradición crítica baséanse, pois, nun enfoque dialéctico da destrución ecolóxica e a etioloxía da enfermidade[12].

 Naturalmente, a nova epidemioloxía histórico-materialista non xurdiu da nada, senón que se construíu sobre unha longa tradición de loitas socialistas e análises críticas das epidemias, incluíndo contribucións históricas como: 1) As condicións da clase obreira en Inglaterra, de Frederick Engels, que explorou a base de clase das enfermidades infecciosas; 2) as discusións do propio Marx sobre as epidemias e as condicións xerais de saúde n’O Capital; 3) o tratamento do zoólogo británico E. Ray Lankester (protexido de Charles Darwin e Thomas Huxley, e amigo de Marx) das fontes antropoxénicas da enfermidade e a súa base na agricultura, os mercados e as finanzas capitalistas no seu Reino dos homes; e (4) «Is Capitalism a Disease?» de Levins[13].

 Especialmente importante na nova epidemioloxía histórico-materialista asociada á Structural One Health é o recoñecemento explícito do papel da agroindustria mundial e a integración desta coa investigación detallada de todos os aspectos da etioloxía da enfermidade, centrándose nas novas zoonoses. Esas enfermidades, como afirmou Rob Wallace en Big Farms Make Big Flu, foron «a consecuencia biótica inadvertida dos esforzos encamiñados a dirixir a ontoxenia e a ecoloxía animal cara á rendibilidade multinacional», producindo novos patóxenos mortais[14]. A agricultura no estranxeiro, que consiste en monocultivos de animais domésticos xeneticamente similares (eliminando os surtos de lume inmunes), incluídos os enormes currais de engorde de porcos e as vastas granxas avícolas, xunto coa rápida deforestación e a caótica mestura de aves silvestres e outros animais salvaxes coa produción animal industrial -sen excluír os mercados húmidos- crearon as condicións para a propagación de novos patóxenos mortais como o SARS, o MERS, o Ébola, o H1N1, o H5N1 e agora o SARS-CoV-2. Máis de medio millón de persoas en todo o mundo morreron a causa do H1N1, mentres que as mortes polo SARS-CoV-2 probabelmente superarán ben amplamente esa cifra[15].

 «Os agronegocios», escribe Rob Wallace, «están a trasladar as súas empresas ao Sur Global para aproveitar a man de obra e a terra barata», e «estendendo toda a súa liña de produción por todo o mundo»[16]. Avións, porcos e humanos interactúan para producir novas enfermidades. «As gripes», dinos Wallace, «emerxen agora por medio dunha rede globalizada de produción e comercio de cebadeiros corporativos, onde queira que evolucionen por primeira vez cepas específicas». Cos rabaños e mandas que se trasladan dunha rexión a outra -transformando a distancia espacial nunha conveniencia xusto a tempo introdúcense continuamente múltiples cepas de gripe en localidades cheas de poboacións de animais susceptíbeis»[17]. Demostrouse que as operacións avícolas comerciais a gran escala teñen moitas máis probabilidades de albergar estas virulentas zoonoses. Utilizouse a análise da cadea de valor para rastrexar a etioloxía de novas influencias como o H5N1 ao longo da cadea de produción avícola[18]. Demostrouse que a gripe no sur de China xorde no contexto dun «‘presente histórico’ dentro do cal xorden múltiples recombinacións virulentas dunha mestura de agroecoloxías orixinadas en diferentes épocas, tanto pola dependencia do camiño como pola continxencia: neste caso, a antiga (arroz), a moderna temperá (patos semidomesticados) e a actual (intensificación avícola)». Esta análise tamén foi ampliada por xeógrafos radicais, como Bergmann, que traballan «na converxencia da bioloxía e a economía máis aló dunha soa cadea de produtos básicos e até o tecido da economía mundial»[19].

 As cadeas mundiais interconectadas de produtos da agroindustria, que proporcionan as bases para a aparición de novas zoonoses, aseguran que estes patóxenos se movan rapidamente dun lugar a outro, explotando as cadeas de conexión humana e globalización, cos hóspedes humanos movéndose en días, mesmo horas, dunha parte do globo a outra. Wallace e os seus colegas escriben en «COVID-19 e os circuítos de capital»: «Algúns patóxenos emerxen directamente dos centros de produción… Pero moitos patóxenos como o COVID-19 orixínanse nas fronteiras da produción de capital. De feito, polo menos o 60 por cento dos novos patóxenos humanos xorden ao pasar dos animais salvaxes ás comunidades humanas locais (antes de que os máis exitosos se estendan ao resto do mundo)». Como resumo das condicións da transmisión destas enfermidades.

 A premisa operativa subxacente é que a causa da COVID-19 e outros patóxenos similares non se atopa só no obxecto dun único axente infeccioso ou no seu curso clínico, senón tamén no campo das relacións ecosistémicas que o capital e outras causas estruturais fixaron no seu propio beneficio. A ampla variedade de patóxenos, que representan diferentes táxones, hóspedes de orixe, modos de transmisión, cursos clínicos e resultados epidemiolóxicos, todas as marcas que nos envían correndo tolamente aos nosos buscadores en cada surto, marcan diferentes partes e camiños ao longo dos mesmos tipos de circuítos de uso da terra e acumulación de valor[20].

 A reestruturación imperial da produción a finais do século XX e principios do XXI -que coñecemos como globalización- foi o resultado principalmente da arbitraxe laboral global e a sobreexplotación (e súperexplotación) dos traballadores do Sur Global (incluíndo a contaminación intencionada das contornas locais), para beneficio principalmente dos centros mundiais do capital e as finanzas. Pero tamén foi impulsado en parte por unha arbitraxe global de terras, que tivo lugar simultaneamente a través das corporacións multinacionais de agronegocios. Segundo Eric Holt-Giménez na Foodie’s Guide to Capitalism, «o prezo da terra» en gran parte do Sur Global «é tan baixo en relación coa súa renda da terra (o que vale polo que pode producir) que a captura da diferenza (arbitraxe) entre o baixo prezo e a alta renda da terra proporcionará aos investidores un beneficio atractivo. As oportunidades de arbitraxe de terras xorden ao achegar novas terras -cun atractivo alugueiro de terras- ao mercado mundial de terras, onde os alugueiros poden capitalizarse realmente»[21]. Gran parte disto foi alimentado polo que se denomina a Revolución Gandeira, que converteu o gando nunha mercadoría globalizada baseada nos cebadeiros xigantes e os monocultivos xenéticos[22].

 Estas condicións foron promovidas polos diversos bancos de desenvolvemento no contexto do que se coñece eufemisticamente como «reestruturación territorial», que supón a retirada dos agricultores de subsistencia e os pequenos produtores da terra a instancias das empresas multinacionais, principalmente agroindustrias, así como a rápida deforestación e a destrución dos ecosistemas. Tamén se coñecen como acaparamentos de terras do século XXI (land grabs), acelerados polos altos prezos dos alimentos básicos en 2008 e novamente en 2011, así como fondos de riqueza privados que buscan activos tanxíbeis ante a incerteza tras a Gran Crise Financeira de 2007-09. O resultado é a maior migración en masa da historia da humanidade, na que se expulsou a persoas da terra nun proceso mundial de espolio de terras, se alterou a agroecoloxía de rexións enteiras, se substituíu a agricultura tradicional por monocultivos e se empurrou as poboacións aos barrios marxinais das cidades[23].

 Rob Wallace e os seus colegas observan que o historiador e teórico crítico-urbano Mike Davis e outros «identificaron como estas paisaxes recentemente urbanizadas actúan tanto como mercados locais como centros rexionais para os produtos agrícolas mundiais de paso... Como resultado, a dinámica das enfermidades forestais, as fontes primitivas dos patóxenos, xa non están limitadas unicamente ás terras do interior. As súas epidemioloxías asociadas volvéronse relacionais e séntense a través do tempo e o espazo. Un SARS pode atoparse repentinamente verténdose nos humanos na gran cidade a só uns días da súa cova de morcegos»[24].

A interrupción da cadea de produtos e o efecto global de bullwhip

 Os novos patóxenos xerados involuntariamente pola agroindustria non son en si mesmos valores de uso de materiais naturais, senón máis ben residuos tóxicos do sistema de produción capitalista, trazábeis ás cadeas de produtos da agroindustria como parte dun réxime alimentario globalizado[25]. Así e todo, nunha especie de «vinganza» metafórica da natureza, tal como a describiron por primeira vez Engels e Lankester, os efectos dominó das desfeitas ecolóxicas e epidemiolóxicas combinadas introducidas polas cadeas mundiais de produtos de hoxe en día e as accións da agroindustria, que deron lugar á pandemia COVID-19, perturbaron todo o sistema de produción mundial[26]. O efecto dos peches e o distanciamento social, que paralizaron a produción en sectores chave do mundo, abalou as cadeas de subministración/valor a nivel internacional. Isto xerou un xigantesco «efecto de bullwhip» que se estende desde o extremo da oferta e o da demanda das cadeas mundiais de produtos básicos[27]. Ademais, a pandemia de COVID-19 produciuse no contexto dun réxime planetario de capital monopolio-financeiro neoliberal, que impuxo a austeridade en todo o mundo, mesmo na saúde pública. A adopción universal da produción «xusto a tempo» e da competencia baseada no tempo na regulación das cadeas mundiais de produtos, deixou as empresas e instalacións, como os hospitais, con poucas existencias, problema que se ve agravado polo almacenamento urxente dalgúns bens por parte da poboación[28]. O resultado é unha extraordinaria dislocación de toda a economía mundial.

 As actuais cadeas mundiais de produtos -ou o que chamamos cadeas de traballo-valor– organízanse principalmente co fin de explotar os menores custos laborais unitarios (tendo en conta tanto os custos salariais como a produtividade) nos países máis pobres do Sur Global, onde a produción industrial mundial está agora predominantemente situada. Os custos unitarios da man de obra na India en 2014 eran o 36 por cento do nivel dos Estados Unidos, mentres que os de China e México eran o 46 e o 43 por cento, respectivamente. Indonesia foi máis alta cos custos unitarios de man de obra no 62 por cento do nivel dos Estados Unidos[29]. Gran parte diso débese aos salarios extremadamente baixos dos países do Sur, que son só unha pequena fracción dos niveis salariais dos países do Norte. Entrementres, a produción en condicións de plena competencia, realizada baixo as especificacións das empresas multinacionais, xunto coa tecnoloxía avanzada introducida nas novas plataformas de exportación do Sur Global, xera unha produtividade a niveis comparábeis en moitas áreas á do Norte Global. O resultado é un sistema global integrado de explotación no que as diferenzas de salarios entre os países do Norte e do Sur son maiores que a diferenza de produtividade, o que conduce a custos laborais unitarios moi baixos nos países do Sur e xera enormes marxes de beneficio bruto (ou superávit económico) sobre o prezo de exportación dos bens dos países máis pobres.

 Os enormes superávits económicos xerados no Sur Global rexístranse na contabilidade do produto interno bruto como valor engadido no Norte. Porén, enténdense mellor como valor capturado do Sur. Todo este novo sistema de explotación internacional asociado á globalización da produción constitúe a estrutura profunda do imperialismo tardío do século XXI. É un sistema de explotación/expropiación mundial formado en torno á arbitraxe laboral global, que resulta nunha vasta drenaxe de valor xerado dos países pobres aos países ricos.

 Todo isto foi facilitado polas revolucións no transporte e as comunicacións. Os custos de envío reducíronse a medida que proliferaban os colectores de envío estandarizados. As tecnoloxías da comunicación como os cables de fibra óptica, os teléfonos móbiles, a Internet, a banda larga, a computación en nube e as videoconferencias alteraron a conectividade global. As viaxes en avión abarataron as viaxes rápidas, medrando anualmente nunha media de 6,5 por cento entre 2010 e 2019[30]. Ao redor dun terzo das exportacións dos Estados Unidos son produtos intermedios para bens finais producidos noutros lugares, como o algodón, o aceiro, os motores e os semicondutores[31]. É destas condicións rapidamente cambiantes, que xeran unha estrutura de acumulación internacional cada vez máis integrada e xerárquica, de onde xurdiu a actual estrutura da cadea mundial de produción. O resultado foi a conexión de todas as partes do globo dentro dun sistema mundial de opresión, unha conectividade que agora mostra signos de desestabilización baixo os impactos da guerra comercial dos Estados Unidos contra China e os efectos económicos globais da pandemia da COVID-19.

 A pandemia da COVID-19, cos seus peches e distanciamentos sociais, é «a primeira crise da cadea de subministración mundial»[32]. Isto deu lugar a perdas de valor económico, a un enorme desemprego e subemprego, ao colapso das empresas, ao aumento da explotación e á xeneralización da fame e as privacións. A chave para comprender tanto a complexidade como o caos da crise actual é o feito de que ningún director xeral dunha corporación multinacional en ningún lugar ten un mapa completo da cadea de produción da empresa[33]. Polo xeral, os centros financeiros e os funcionarios de adquisicións das empresas coñecen os seus provedores de primeiro nivel, pero non aos de segundo nivel (é dicir, os provedores dos seus provedores), e moito menos aos de terceiro ou mesmo cuarto nivel. Como escribe Elisabeth Braw en Foreign Policy, «Michael Essig, profesor de xestión de subministracións da Universidade Bundeswehr de Munich calculou que unha empresa multinacional como Volkswagen ten 5.000 provedores (os chamados provedores de primeiro nivel), cada un cunha media de 250 provedores de segundo nivel. Iso significa que a empresa ten en realidade 1,25 millóns de provedores, a gran maioría dos cales non coñece». Ademais, isto deixa fóra os provedores de terceiro nivel. Cando se produciu o novo surto de coronavirus en Wuhan, China, descubriuse que 51.000 empresas de todo o mundo tiñan polo menos un provedor directo en Wuhan, mentres que 5 millóns de empresas tiñan polo menos un provedor de dous niveis alí. O 27 de febreiro de 2020, cando a interrupción da cadea de subministración seguía centrada en gran medida en China, o Foro Económico Mundial, citando un informe de Dun & Bradstreet, declarou que máis do 90% das empresas multinacionais de Fortune tiñan un provedor de primeiro ou segundo nivel afectado polo virus[34].

 Os efectos do SARS-CoV-2 fixeron que sexa urxente que as empresas traten de cartografar todas as súas cadeas de produtos. Pero isto é sumamente complexo. Cando ocorreu o desastre nuclear de Fukushima, descubriuse que a zona de Fukushima producía o 60 por cento das pezas de automóbiles máis importantes do mundo, unha gran parte dos produtos químicos para baterías de litio do mundo e o 22 por cento das obleas de silicio de trescentos milímetros do mundo, todos eles cruciais para a produción industrial. Nese momento, algunhas corporacións financeiras monopolistas tentaron trazar un mapa das súas cadeas de subministración. Segundo o Harvard Business Review, «os executivos dun fabricante xaponés de semicondutores dixéronnos que un equipo de 100 persoas tardou máis dun ano en trazar un mapa das redes de subministración da empresa no profundo dos subniveis tras o terremoto e o tsunami [e o desastre nuclear de Fukushima]. en 2011»[35].

 Fronte ás cadeas de produtos nas que moitos dos elos da cadea son invisíbeis, e nas que as cadeas se están rompendo en numerosos lugares, as empresas enfróntanse a interrupcións e incertezas no que Marx chamou a «cadea de metamorfose» na produción, distribución e consumo de produtos materiais, xunto con cambios erráticos na demanda da oferta xeral. A escala da pandemia de coronavirus e as súas consecuencias na acumulación mundial non teñen precedentes, e os custos económicos mundiais seguen aumentando. A finais de marzo, uns 3.000 millóns de persoas do planeta estaban en situación de peche ou de distanciamento social[36]. A maioría das empresas non teñen un plan de emerxencia para facer fronte ás múltiples rupturas das súas cadeas de subministración[37]. A magnitude do problema manifestouse nos primeiros meses de 2020 en decenas de miles de declaracións de forza maior, comezando primeiro en China e estendéndose logo a outros lugares, onde diversos provedores indican que non poden cumprir os contratos debido a acontecementos externos extraordinarios. Isto vai acompañado de numerosas «viaxes en branco» que representan viaxes programadas de buques de carga que se cancelan coa mercadoría retida debido a un fallo da oferta ou a demanda[38]. A primeiros de abril, a Federación Nacional de Comerciantes polo miúdo dos Estados Unidos indicou que en marzo de 2020 se rexistrou o nivel máis baixo en cinco anos no envío de equivalentes de vinte pés (de colectores) na carga dun barco, e esperábase que os envíos fosen a menos moito máis rapidamente a partir dese momento[39]. Os voos de pasaxeiros das aeroliñas en todo o mundo diminuíron ao redor do 90 por cento, o que levou ás principais aeroliñas estadounidenses a aproveitar «as barrigas e as cabinas de pasaxeiros dos seus avións [para redirixilas]. para os voos de carga, normalmente quitando os asentos e utilizando as vías baleiras para asegurar a carga»[40].

 Segundo as estimacións de principios de abril da Organización Mundial do Comercio, as repercusións económicas da pandemia da COVID-19 darían lugar a unha diminución do comercio mundial anual en 2020 do 13 por cento no escenario máis optimista e do 32 por cento no escenario máis pesimista. Neste último caso, o colapso do comercio mundial equivalería nun ano ao que ocorreu na Gran Depresión dos anos 1930 nun período de tres anos[41].

 Os graves efectos da interrupción das cadeas de subministración mundiais durante a pandemia foron particularmente evidentes no que respecta ao equipo médico. Premier, unha das principais organizacións xerais de compras para hospitais nos Estados Unidos, indicou que normalmente compra até vinte e catro millóns de respiradores (máscaras) N95 por ano para os seus provedores e organizacións de atención da saúde membros, mentres que só en xaneiro e febreiro de 2020 os seus membros utilizaron cincuenta e seis millóns de respiradores. A fins de marzo, Premier estaba a facer un pedido de 110 a 150 millóns de respiradores, mentres que as súas organizacións membros, como hospitais e fogares de anciáns, cando foron preguntadas indicaron que tiñan apenas unha subministración para unha semana. A demanda de máscaras médicas disparouse mentres que a oferta global se conxelou[42]. Os kits de proba da COVID-19 tamén foron cronicamente escasos a nivel mundial até que China acelerou a produción a finais de marzo[43].

 Moitos outros bens tamén escasean agora, mentres que no caos xeral os almacéns están superados de bens, como a roupa de moda, cuxa demanda caeu. No mundo da produción xusto a tempo e a competencia baseada no tempo, as existencias redúcense xeralmente ao mínimo para diminuír os custos. É probábel que a principios de maio haxa unha escaseza crónica de subministracións nas cadeas de subministración de automóbiles e de moitas tendas comerciantes polo miúdo dos Estados Unidos. Como declarou Peter Hasenkamp, que dirixiu a estratexia da cadea de subministración de Tesla e que agora está a cargo das compras de Lucid Motors, unha empresa de arrinque de automóbiles eléctricos: «Necesítanse 2.500 pezas para construír un coche, pero só unha non». Os kits de proba da COVID-19 escaseaban nos Estados Unidos, en parte debido á escaseza de hisopos[44]. A mediados de abril de 2020, o 81 por cento das empresas manufactureiras mundiais estaban a experimentar escaseza de subministracións, o que se manifesta nun aumento do 44 por cento nas declaracións de forza maior para marzo desde principios do ano anterior á aparición do novo coronavirus, e un aumento do 38 por cento nos peches de produción. O resultado non só é unha escaseza material senón unha crise de liquidez e, por tanto, un enorme «pico dos riscos financeiros»[45].

 Para as empresas multinacionais de hoxe en día, que lles importa pouco o valor de uso que venden sempre que xeren valor de cambio, o verdadeiro impacto económico da interrupción das cadeas de subministración é o seu efecto nas cadeas de valor, é dicir, nos fluxos de valor de cambio. Aínda que os efectos de valor total da interrupción da oferta mundial non se coñecerán até dentro dalgún tempo, unha indicación da crise que isto xera para a acumulación pode verse nas perdas de valor que experimentaron as empresas. Centos de empresas, incluídas firmas como Boeing, Nike, Hershey, Sun Microsystems e Cisco, enfrontáronse a perturbacións críticas da cadea de produción nos dous últimos decenios. Os estudos baseados nuns oitocentos casos demostraron que o efecto medio para as empresas desa interrupción da cadea de subministración inclúe: unha «caída do 107 por cento dos ingresos de explotación; unha caída do 114 por cento do rendemento das vendas; unha caída do 93 por cento do rendemento dos activos; un crecemento das vendas un 7 por cento máis baixo; un crecemento do 11 por cento do custo; e un crecemento do 14 por cento das existencias», e os efectos negativos adoitan durar dous anos. Na mesma investigación indícase que «as empresas que sofren interrupcións na cadea de subministración experimentan entre un 33 e un 40 por cento menos de rendemento das existencias en relación cos seus puntos de referencia na industria durante un período de tres anos que comeza un ano antes e termina dous anos despois da data de anuncio da interrupción». Ademais, a volatilidade do prezo das accións no ano seguinte á interrupción é un 13,50 por cento máis alta en comparación coa volatilidade do ano anterior á interrupción»[46].

 Aínda que ninguén sabe como caerá todo isto no presente, mesmo no caso dunha empresa individual, o capital ten todas as razóns para temer as consecuencias para a valorización e a acumulación. En todas as partes, a produción está a diminuír e o desemprego/subemprego dispárase a medida que as empresas se desfán dos traballadores que nos Estados Unidos se deixan simplemente á súa sorte. As empresas están agora nunha carreira por tirar das súas cadeas de produtos e proporcionar certa aparencia de estabilidade no que parece ser unha crise xeneralizada. Ademais, a interrupción de toda a cadea de metamorfose involucrada na arbitraxe laboral global ameaza con xerar un colapso financeiro nunha economía mundial aínda caracterizada polo estancamento, a débeda e o financiamento.

 Unha das vulnerabilidades máis importantes é o denominado financiamento da cadea de subministración, que permite ás empresas adiar os pagamentos aos provedores coa axuda do financiamento bancario. Segundo o Wall Street Journal, algunhas empresas teñen obrigas de financiamento da cadea de subministración que empequenecen a súa débeda neta declarada. Esas débedas cos provedores son vendidas por outros intereses financeiros en forma de notas promisorias a curto prazo. Credit Suisse é propietario das notas promisorias que deben as grandes empresas dos Estados Unidos, como Kellogg e General Mills. Cunha interrupción xeral das cadeas de produtos básicos, esta complexa cadea de financiamento, que é en si mesmo obxecto de especulación, está inherentemente situada nun modo de crise en si mesmo, creando vulnerabilidades adicionais nun sistema financeiro xa fráxil[47].

O imperialismo, clase e pandemia

 O SARS-CoV-2, do mesmo xeito que outros patóxenos perigosos que xurdiron ou reapareceron nos últimos anos, está estreitamente relacionado cun complexo conxunto de factores, entre eles 1) o desenvolvemento da agroindustria mundial coas súas monocultivos xenéticos en expansión que aumentan a susceptibilidade á contracción de enfermidades zoonóticas dos animais salvaxes aos domésticos e aos humanos; 2) a destrución dos hábitats silvestres e a perturbación das actividades das especies salvaxes; e 3) a proximidade dos seres humanos. Non hai dúbida de que as cadeas mundiais de produtos e os tipos de conectividade que produciron se converteron en vectores da rápida transmisión de enfermidades, o que pon en cuestión toda esta pauta de explotación mundial do desenvolvemento. Como escribiu Stephen Roach, da School of Management de Yale, antigo economista xefe de Morgan Stanley e principal creador do concepto de arbitraxe laboral mundial, no contexto da crise do coronavirus, o que querían as sedes financeiras das empresas eran «bens de baixo custo, independentemente do que esas eficiencias de custos implicaban en termos de [a falta de] investimento en saúde pública, ou eu diría tamén [a falta de] investimento na protección do medio ambiente e a calidade do clima». O resultado dese enfoque insustentábel da «eficiencia en función dos custos» son as crises ecolóxicas e epidemiolóxicas mundiais contemporáneas e as súas consecuencias financeiras, que desestabilizan aínda máis un sistema que xa presentaba un «aumento excesivo» característico das burbullas financeiras[48].

 Na actualidade, os países ricos están no epicentro da pandemia e as repercusións financeiras da COVID-19, pero a crise xeral, que incorpora os seus efectos económicos e epidemiolóxicos, afectará máis aos países pobres. A forma en que se xestiona unha crise planetaria deste tipo fíltrase en última instancia a través do sistema de clase imperial. En marzo de 2020, o equipo de resposta á pandemia da COVID-19 do Imperial College de Londres publicou un informe no que se indicaba que nun escenario mundial no que o SARS-CoV-2 non se mitigase, sen distanciamentos sociais nin bloqueos, morrerían corenta millóns de persoas no mundo, con taxas de mortalidade máis elevadas nos países ricos que nos países pobres, debido ás maiores proporcións de poboación maior de 65 anos, en comparación cos países pobres. Nesta análise tívose en conta, aparentemente, o maior acceso á atención médica nos países ricos. Pero deixou de lado factores como a desnutrición, a pobreza e a maior susceptibilidade ás enfermidades infecciosas nos países pobres. No entanto, as estimacións do Imperial College, baseadas nestes supostos, indicaron que nun escenario non mitigado o número de mortes sería da orde de 15 millóns en Asia Oriental e o Pacífico, 7,6 millóns de persoas en Asia Meridional, 3 millóns de persoas en América Latina e o Caribe, 2,5 millóns de persoas na África Subsahariana e 1,7 millóns no Oriente Medio e o Norte de África, en comparación con 7,2 millóns en Europa e Asia Central e uns 3 millóns en América do Norte[49].

 Baseando a súa análise no enfoque do Colexio Imperial, Ahmed Mushfiq Mobarak e Zachary Barnett-Howell, da Universidade de Yale, escribiron un artigo para a revista especializada Foreign Policy titulado «Poor Countries Need to Think Twice About Social Distancing» (Os países pobres deben pensar dúas veces no distanciamento social). No seu artigo, Mobarak e Barnett-Howell foron moi explícitos, argumentando que «os modelos epidemiolóxicos deixan claro que o custo de non intervir nos países ricos sería de centos de miles a millóns de mortos, un resultado moito peor que a máis profunda recesión económica imaxinábel. Noutras palabras, as intervencións de distanciamento social e a supresión agresiva, mesmo cos seus custos económicos conexos, xustifícanse de maneira abafadora nas sociedades de altos ingresos», para salvar vidas. Con todo, non ocorre o mesmo, suxeriron, no caso dos países pobres, xa que teñen relativamente poucas persoas de idade avanzada no conxunto da súa poboación, o que xera, segundo as estimacións do Imperial College, só ao redor da metade da taxa de mortalidade. Este modelo, admiten, «non ten en conta a maior prevalencia de enfermidades crónicas, afeccións respiratorias, contaminación e desnutrición nos países de baixos ingresos, o que podería aumentar as taxas de mortalidade por brotes de coronavirus». Pero ignorando en gran medida isto no seu artigo (e nun estudo relacionado realizado a través do Department of Economics de Yale), estes autores insisten en que sería mellor, dado o empobrecemento e o vasto desemprego e subemprego nestes países, que as poboacións non practicasen o distanciamento social ou as probas e a supresión agresivas, e que puxesen os seus esforzos na produción económica, mantendo presumibelmente intactas as cadeas de subministración mundiais que comezan principalmente nos países con salarios baixos[50]. Non hai dúbida de que a morte de decenas de millóns de persoas no Sur Global é considerada por estes autores como unha compensación razoábel para o crecemento continuo do imperio do capital.

 Como Mike Davis argumenta, o capitalismo do século XXI apunta a «unha triaxe permanente da humanidade... condenando a parte da raza humana a unha eventual extinción». El pregunta: Pero, que sucede cando a COVID se propaga en poboacións cun acceso mínimo á medicina e niveis dramaticamente máis altos de mala nutrición, problemas de saúde non atendidos e sistemas inmunolóxicos danados? A vantaxe da idade valerá moito menos para os mozos pobres dos barrios precarios de África e o Asia do Sur.

 Tamén existe a posibilidade de que a infección masiva nos barrios e as cidades pobres poida cambiar o modo de infección e modificar a natureza da enfermidade. Antes da aparición do SARS en 2003, as epidemias de coronavirus altamente patóxenos limitábanse aos animais domésticos, sobre todo aos porcos. Os investigadores axiña recoñeceron dous camiños diferentes de infección: fecal-oral, que atacaba o estómago e o tecido intestinal, e respiratoria, que atacaba os pulmóns. No primeiro caso, a mortalidade adoitaba ser moi elevada, mentres que no segundo se producían xeralmente casos máis leves. Unha pequena porcentaxe dos casos positivos actuais, especialmente os dos cruceiros, dan con diarrea e vómitos, e, para citar un informe, «non se debe subestimar a posibilidade de transmisión do SARS-CoV-2 a través das augas residuais, os refugallos, a auga contaminada, os sistemas de aire acondicionado e os aerosois».

 A pandemia chegou agora aos barrios marxinais de África e o sur de Asia, onde a contaminación fecal está en todas partes: na auga, nas verduras cultivadas na casa ou no po arrastrado polo vento. (Si, as tormentas de merda son reais.) Isto favorecerá a ruta entérica? Como no caso dos animais, conducirá isto a máis infeccións letais, posibelmente en todos os grupos de idade?[51].

 O argumento de Davis deixa clara a inmoralidade flagrante dunha posición que di que o distanciamento social e a supresión agresiva do virus en resposta á pandemia debería ter lugar nos países ricos e non nos pobres. Esas estratexias epidemiolóxicas imperialistas son tanto máis desapiadadas canto que toman a pobreza das poboacións do Sur Global, produto do imperialismo, como xustificación dun enfoque maltusiano ou darwinista social, no que morrerían millóns de persoas para manter o crecemento da economía mundial, principalmente en beneficio dos que están na cúspide do sistema. Contrasta isto co enfoque adoptado na Venezuela dirixida polos socialistas, o país de América Latina co menor número de mortes per capita da COVID-19, onde o distanciamento social organizado colectivamente e o aprovisionamento social se combinan cun exame personalizado ampliado para determinar quen é máis vulnerábel, probas xeneralizadas e a expansión dos hospitais e a atención da saúde, desenvolvéndose sobre os modelos cubano e chinés[52].

 Economicamente, o Sur Global no seu conxunto, á parte dos efectos directos da pandemia, está destinado a pagar o custo máis alto. A descomposición das cadeas de subministración mundiais debido á cancelación de pedidos no Norte Global (así como o distanciamento social e os peches en todo o mundo) e a remodelación das cadeas de produtos básicos que seguirá, deixará a países e rexións enteiras devastadas[53].

 Neste sentido, é crucial recoñecer tamén que a pandemia da COVID-19 se produciu no medio dunha guerra económica pola hexemonía mundial desatada pola administración de Donald Trump e dirixida a China, que representou ao redor do 37 por cento de todo o crecemento acumulado da economía mundial desde 2008[54]. A administración de Trump ve isto como unha guerra por outros medios. Como resultado da guerra de aranceis, moitas empresas estadounidenses xa sacaran as súas cadeas de subministración de China. Levi’s, por exemplo, reduciu a súa fabricación en China do 16 por cento en 2017 ao 1-2 por cento en 2019. Fronte á guerra de aranceis e a pandemia da COVID-19, dous terzos dos 160 executivos enquisados en todas as industrias dos Estados Unidos sinalaron recentemente que xa se mudaron, que planeaban mudarse ou que estaban a considerar trasladar as súas operacións de China a México, onde os custos unitarios de man de obra son agora comparábeis e onde estarían máis preto dos mercados estadounidenses[55]. A guerra económica de Washington contra China é actualmente tan feroz que o goberno de Trump se negou a baixar os aranceis sobre o equipo de protección persoal, esencial para o persoal médico, até finais de marzo[56]. Trump, mentres tanto, nomeou a Peter Navarro, o economista a cargo da súa guerra económica pola hexemonía con China, como xefe da Defense Production Act (Lei de Produción de Defensa) para facer fronte á crise da COVID-19.

 No seu papel de director da guerra comercial de Estados Unidos contra China e como coordinador de políticas da Defense Production Act, Navarro acusou a China de introducir unha «conmoción comercial» que perdeu «máis de cinco millóns de postos de traballo na industria manufactureira e 70.000 fábricas» e «matou a decenas de miles de estadounidenses» ao destruír empregos, familias e saúde. Agora está a declarar que isto foi seguido por un «shock do virus de China»[57]. Sobre esta base propagandística, Navarro procedeu a integrar a política estadounidense con respecto á pandemia ao redor da necesidade de loitar contra o chamado «virus de China» e sacar as cadeas de subministración estadounidenses de China. Porén, dado que ao redor dun terzo de todos os produtos manufactureiros intermedios mundiais se producen actualmente en China, sobre todo nos sectores de alta tecnoloxía, e dado que isto segue sendo chave para a arbitraxe laboral mundial, o intento desa reestruturación será enormemente perturbador, na medida en que sexa realmente posíbel[58].

 Algunhas multinacionais que trasladaran a súa produción fóra de China decatáronse con dificultade máis tarde de que a decisión non as liberaba» da súa dependencia dela. Samsung, por exemplo, empezou a transportar compoñentes electrónicos desde China ás súas fábricas en Vietnam, un destino para as empresas que están ansiosas por escapar dos aranceis da guerra comercial. Pero Vietnam tamén é vulnerábel, porque dependen en gran medida de China para os materiais ou as pezas intermedias[59]. Casos similares ocorreron en países veciños do sueste asiático. China é o maior socio comercial de Indonesia e aproximadamente entre o 20 e o 50 por cento das materias primas para as industrias do país proveñen de China. En febreiro, as fábricas de Batam, Indonesia, xa tiveron que lidar con materias primas de China esgotándose (o que representa o 70 por cento do que se produciu nesa rexión). As empresas de alí dixeron que consideraban a posibilidade de obter materiais doutros países, mais «non é exactamente doado». Para moitas fábricas, a opción factíbel era «cesar completamente as operacións»[60]. Capitalistas como Cao Dewang, o multimillonario chinés fundador da Fuyao Glass Industry, predí o enfraquecemento do papel de China na cadea de subministración mundial despois da pandemia, pero conclúe que, polo menos a curto prazo, «é difícil atopar unha economía que substitúa a China na cadea da industria mundial», o que expón moitas dificultades polas «deficiencias de infraestrutura» nos países do sueste asiático, o aumento dos custos laborais no Norte Global e os atrancos que teñen que afrontar os «países ricos» se queren «reconstruír a fabricación doméstica»[61].

 A crise da COVID-19 non se debe tratar como o resultado dunha forza externa ou como un acontecemento imprevisíbel do «cisne negro», senón que pertence a un complexo de tendencias de crises que son amplamente predicíbeis, aínda que non en termos de tempo exacto. Hoxe en día, o centro do sistema capitalista enfróntase a un estancamento secular en termos de produción e investimento, que depende para a súa expansión e a acumulación de riqueza polos ricos de taxas de xuros historicamente baixas, altas cantidades de débeda, a fuga de capital do resto do mundo e a especulación financeira. A desigualdade de ingresos e riqueza está a alcanzar niveis para os que non existe unha analoxía histórica. A ruptura na ecoloxía mundial alcanzou proporcións planetarias e está a crear un contorno planetario que xa non constitúe un lugar seguro para a humanidade. Están a xurdir novas pandemias sobre a base dun sistema global de capital monopolístico-financeiro que se converteu no principal vector de enfermidades. Os sistemas estatais en todas partes están a retroceder cara a niveis máis altos de represión, xa sexa baixo o manto do neoliberalismo ou do neofascismo.

 A natureza extraordinariamente explotadora e destrutiva do sistema ponse de manifesto no feito de que os traballadores manuais de todas partes foron declarados traballadores esenciais de infraestruturas críticas (un concepto formalizado nos Estados Unidos polo Department of Homeland Security) e espérase que leven a cabo a produción na súa meirande parte sen equipo de protección, mentres que as clases máis privilexiadas e prescindíbeis se distancian socialmente[62]. Un verdadeiro peche sería moito máis extenso e requiriría o aprovisionamento e a planificación por parte do Estado, asegurando que toda a poboación estivese protexida, en lugar de se centrar no rescate dos intereses financeiros. É precisamente debido á natureza de clase do distanciamento social, así como ao acceso aos ingresos, a vivenda, os recursos e a atención médica, que a morbilidade e a mortalidade pola COVID-19 nos Estados Unidos está a caer principalmente nas poboacións de cor, onde as condicións de inxustiza económica e ambiental son máis severas[63].

A produción social e o metabolismo planetario

 Fundamental para o punto de vista materialista de Marx era o que el chamaba «a xerarquía de... necesidades»[64]. Isto significaba que os seres humanos eran seres materiais, parte do mundo natural, así como creando o seu propio mundo social dentro del. Como seres materiais tiñan que satisfacer as súas necesidades materiais, primeiro comendo e bebendo, proporcionando alimento, refuxio, roupa e as condicións básicas dunha existencia saudábel, antes de perseguir as súas necesidades de desenvolvemento superiores, necesarias para a plena realización do potencial humano[65]. Pero nas sociedades de clases sempre se daba o caso de que a gran maioría, os verdadeiros produtores, quedaban relegados a condicións nas que se vían atrapados nunha loita constante por satisfacer as súas necesidades máis básicas. Isto non cambiou fundamentalmente. A pesar da enorme riqueza creada ao longo de séculos de crecemento, millóns e millóns de persoas, mesmo na sociedade capitalista máis rica, permanecen en condicións precarias en relación con aspectos básicos como a seguridade alimentaria, a vivenda, a auga potábel, a atención da saúde e o transporte -en condicións nas que tres multimillonarios dos Estados Unidos posúen tanta riqueza como a baixa metade da poboación-.

 Entrementres, os contornos locais e rexionais puxéronse en perigo -do mesmo xeito que todos os ecosistemas do mundo e o propio Sistema da Terra como un lugar seguro para a humanidade-. A énfase nas «eficiencias de custos» globais (un eufemismo para a man de obra barata e a terra barata) levou o capital multinacional a crear un complexo sistema de cadeas de produtos globais, deseñadas en cada punto para maximizar a sobre/súperexplotación da man de obra a nivel mundial, e á vez converter o mundo enteiro nun mercado de bens raíces, en gran parte como un campo para a operación da agroindustria. O resultado foi unha vasta drenaxe dos excedentes da periferia do sistema global e un saqueo dos bens comúns planetarios. No estreito sistema de contabilidade de valores empregado polo capital, a meirande parte da existencia material, incluído todo o sistema terrestre e as condicións sociais dos seres humanos, na medida en que estes non entran no mercado, considéranse externalidades, que deben ser roubadas e desposuídas en prol da acumulación de capital. O que foi erroneamente caracterizado como «a traxedia dos bens comúns» enténdese mellor, como Guy Standing sinalou en Plunder of the Commons, como «a traxedia da privatización». Hoxe en día, o famoso Paradoxo de Lauderdale, introducido polo Conde de Lauderdale a principios do século XIX, na que se destrúe a riqueza pública para aumentar a privada, ten a todo o planeta como campo de operación[66].

 Os circuítos de capital do imperialismo tardío levaron estas tendencias á súa máxima extensión, xerando unha crise ecolóxica planetaria de rápido desenvolvemento que ameaza con engulir a civilización humana tal como a coñecemos; unha tormenta perfecta de catástrofe. Isto súmase a un sistema de acumulación que está divorciado de calquera ordenamento racional das necesidades da poboación independente do nexo do diñeiro[67]. A acumulación e a acumulación de riqueza en xeral dependen cada vez máis da proliferación de refugallos de todo tipo. No medio desta desfeita, xurdiu unha nova Guerra Fría e unha crecente probabilidade de destrución termonuclear, cuns Estados Unidos cada vez máis inestábel e agresivo á cabeza. Isto levou o Boletín de Científicos Atómicos a mover o seu famoso reloxo do día do xuízo final a 100 segundos para a media noite, o máis próximo á media noite desde que o reloxo comezou en 1947[68].

 A pandemia da COVID-19 e a ameaza de pandemias crecentes e máis mortíferas é produto deste mesmo desenvolvemento tardo-imperialista. As cadeas de explotación e expropiación global desestabilizaron non só as ecoloxías senón tamén as relacións entre as especies, creando unha beberaxe tóxica de patóxenos. Todo isto pode considerarse como o resultado da introdución da agroindustria coas súas monocultivos xenéticos; a destrución masiva dos ecosistemas que implica a mestura incontrolada de especies; e un sistema de valorización global baseado no tratamento da terra, os corpos, as especies e os ecosistemas como tantos «dons gratuítos» a ser expropiados, independentemente dos límites naturais e sociais.

 Os novos virus tampouco son o único problema de saúde mundial emerxente. O uso excesivo de antibióticos na agroindustria, así como no medicamento moderno, deu lugar ao perigoso crecemento de súper bacterias que xeran cada vez máis mortes, que para mediados de século poderían superar as mortes anuais por cancro, e inducen a Organización Mundial da Saúde a declarar unha «emerxencia sanitaria mundial»[69]. Dado que as enfermidades contaxiosas, debido ás condicións desiguais da sociedade de clases capitalista, caen con maior forza sobre a clase obreira e os pobres, e sobre as poboacións da periferia, o sistema que xera tales enfermidades na procura da riqueza cuantitativa pode ser acusado, como o fixeron Engels e os Cartistas no século XIX, de asasinato social. Como suxeriron os revolucionarios desenvolvementos en epidemioloxía representados por One Health e Structural One Health, a etioloxía das novas pandemias pode rastrexarse até o problema xeral da destrución ecolóxica provocada polo capitalismo.

 Aquí, a necesidade dunha «reconstitución revolucionaria da sociedade en xeral» volve xurdir, como tantas veces no pasado[70]. A lóxica do desenvolvemento histórico contemporáneo apunta á necesidade dun sistema de reprodución metabólica social máis comunal-común, no que os produtores asociados regulen racionalmente o seu metabolismo social coa natureza, de maneira que se promova o libre desenvolvemento de cada un como base do libre desenvolvemento de todos, conservando ao mesmo tempo a enerxía e o medio ambiente[71]. O futuro da humanidade no século XXI non está na dirección do aumento da explotación/expropiación económica e ecolóxica, o imperialismo e a guerra. Máis ben, o que Marx chamou «liberdade en xeral» e a preservación dun «metabolismo planetario» viábel son as necesidades máis urxentes hoxe en día para determinar o presente e o futuro da humanidade, e mesmo a supervivencia humana[72].

_______________________________________________________________________________________

Notas:

1. Ver John Bellamy Foster, “Late Imperialism,” Monthly Review 71, no. 3 (July–August 2019): 1–19; Samir Amin, Modern Imperialism, Monopoly Finance Capital, and Marx’s Law of Value (New York: Monthly Review Press, 2018).
2. On the global labor arbitrage and commodity chains, see Intan Suwandi, Value Chains (New York: Monthly Review Press, 2019), 32–33, 53–54. Our statistical analysis of unit labor costs was done collaboratively with R. Jamil Jonna, also published as “Global Commodity Chains and the New Imperialism,” Monthly Review 70, no. 10 (March 2019): 1–24. On the global land arbitrage, see Eric Holt-Giménez, A Foodie’s Guide to Capitalism (New York: Monthly Review Press, 2017), 102–4.
3. Evan Tarver, “Value Chain vs. Supply Chain,” Investopedia, March 24, 2020.
4. Karl Marx, “The Value Form,” Capital and Class 2, no. 1 (1978): 134; Karl Marx and Frederick Engels, Collected Works, vol. 36 (New York: International Publishers, 1996), 63. See also Karl Marx, Capital, vol. 1 (London: Penguin, 1976), 156, 215; Marx, Capital, vol. 2 (London: Penguin, 1978), 136–37.
5. Rudolf Hilferding, Finance Capital (London: Routledge, 1981), 60
6. Terence Hopkins and Immanuel Wallerstein, “Commodity Chains in the World Economy Prior to 1800,” Review 10, no. 1 (1986): 157–70.
7. Marx, Capital, vol. 1, 638.
8. Karl Marx, Capital, vol. 3 (London: Penguin, 1981), 949–50; Marx, Capital, vol. 1, 348–49.
9. Robert G. Wallace, Luke Bergmann, Richard Kock, Marius Gilbert, Lenny Hogerwerf, Rodrick Wallace, and Mollie Holmberg, “The Dawn of Structural One Health: A New Science Tracking Disease Emergence Along Circuits of Capital,” Social Science and Medicine 129 (2015): 68–77; Rob [Robert G.]. Wallace, “We Need a Structural One Health,” Farming Pathogens, August 3, 2012; J. Zinsstag, “Convergence of EcoHealth and One Health,” Ecohealth 9, no. 4 (2012): 371–73; Victor Galaz, Melissa Leach, Ian Scoones, and Christian Stein, “The Political Economy of One Health,” STEPS Centre, Political Economy of Knowledge and Policy Working Paper Series (2015).

10.Rodrick Wallace, Luis Fernando Chavez, Luke R. Bergmann, Constância Ayres, Lenny Hogerwerf, Richard Kock, and Robert G. Wallace, Clear-Cutting Disease Control: Capital-Led Deforestation, Public Health Austerity, and Vector-Borne Infection (Cham, Switzerland: Springer, 2018), 2.

11. Wallace et al., “The Dawn of Structural One Health,” 70–72; Wallace, “We Need a Structural One Health”; Rob Wallace, Alex Liebman, Luis Fernando Chaves, and Rodrick Wallace, “COVID-19 and Circuits of Capital,” Monthly Review 72, no.1 (May 2020): 12; István Mészáros, Beyond Capital (New York: Monthly Review Press, 1995); Richard Levins and Richard Lewontin, The Dialectical Biologist (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1985).
12. Rob Wallace, Big Farms Make Big Flu (New York: Monthly Review Press, 2016), 60–61, 118, 120–21, 217–19, 236, 332; Rob Wallace, “Notes on a Novel Coronavirus,” MR Online, January 29, 2020. On the Lauderdale Paradox, see John Bellamy Foster, Brett Clark, and Richard York, The Ecological Rift (New York: Monthly Review Press, 2010), 53–72.
13. See John Bellamy Foster, The Return of Nature (New York: Monthly Review Press, 2020), 61-64, 172-204; Frederick Engels, The Condition of the Working Class in England (Chicago: Academy Chicago, 1984); E. Ray Lankester, The Kingdom of Man (New York: Henry Holt, 1911), 31–33, 159–91; Richard Levins, “Is Capitalism a Disease?,” Monthly Review 52, no. 4 (September 2000): 8–33. See also Howard Waitzkin, The Second Sickness (New York: Free Press, 1983).
14. Wallace, Big Farms Make Big Flu, 53.
15. Wallace, Big Farms Make Big Flu, 49.
16. Wallace, Big Farms Make Big Flu, 33–34.
17. Wallace, Big Farms Make Big Flu, 81.
18. Mathilde Paul, Virginie Baritaux, Sirichai Wongnarkpet, Chaitep Poolkhet, Weerapong Thanapongtharm, François Roger, Pascal Bonnet, and Christian Ducrot, “Practices Associated with Highly Pathogenic Avian Influenza Spread in Traditional Poultry Marketing Chains,” Acta Tropica 126 (2013): 43–53.
19. Wallace, Big Farms Make Big Flu, 306; Wallace et al., “The Dawn of Structural One Health,” 69, 71, 73.
20. Wallace et al., “COVID-19 and Circuits of Capital,” 11.
21. Holt-Giménez, A Foodie’s Guide to Capitalism, 102–5.
22. Philip McMichael, “Feeding the World,” in Socialist Register 2007: Coming to Terms with Nature, ed. Leo Panitch and Colin Leys (New York: Monthly Review Press, 2007), 180.
23. Farshad Araghi, “The Great Global Enclosure of Our Times,” in Hungry for Profit, ed. Fred Magdoff, John Bellamy Foster, and Fredrick H. Buttel (New York: Monthly Review Press, 2000), 145–60.
24. Wallace et. al., “COVID-19 and Circuits of Capital,” 6; Mike Davis, Planet of Slums (London: Verso, 2016); Mike Davis interviewed by Mada Masr, “Mike Davis on Pandemics, Super-Capitalism, and the Struggles of Tomorrow,” Mada Masr, March 30, 2020.
25. Wallace, Big Farms Make Big Flu, 61. On the significance of the concepts of the residual and residues for dialectics, see J. D. Bernal, “Dialectical Materialism,” in Aspects of Dialectical Materialism, ed. Hyman Levy et. al (London: Watts and Co., 1934), 103–4; Henri Lefebvre, Metaphilosophy (London: Verso, 2016), 299–300.
26. Karl Marx and Frederick Engels, Collected Works, vol. 25 (New York: International Publishers, 1975), 460–61; Lankester, The Kingdom of Man, 159.
27. Matt Leonard, “What Procurement Managers Should Expect from a Bullwhip on Crack,” Supply Chain Dive, March 26, 2020.
28. On time-based competition and just-in-time production, see “What Is Time-Based Competition,” Boston Consulting Group.
29. Suwandi, Value Chains, 59–61; John Smith, Imperialism in the Twenty-First Century (New York: Monthly Review Press, 2016).
30. Walden Bello, “Coronavirus and the Death of ‘Connectivity,’” Foreign Policy in Focus, March 22, 2010; “Annual Growth in Global Air Traffic Passenger Demand from 2006 to 2020,” Statista, accessed April 22, 2020.
31. Shannon K. O’Neil, “How to Pandemic Proof Globalization,” Foreign Affairs, April 1, 2020.
32. Stefano Feltri, “Why Coronavirus Triggered the First Global Supply Chain Crisis,” Pro-Market, March 5, 2020.
33. Elisabeth Braw, “Blindsided on the Supply Side,” Foreign Policy, March 4, 2020.
34. Francisco Betti and Per Kristian Hong, “Coronavirus Is Disrupting Global Value Chains. Here’s How Companies Can Respond,” World Economic Forum, February 27, 2020; Braw, “Blindsided on the Supply Side.”
35. Braw, “Blindsided on the Supply Side”; Thomas Y. Choi, Dale Rogers, and Bindiya Vakil, “Coronavirus is a Wake-Up Call for Supply Chain Management,” Harvard Business Review, March 27, 2020.
36. “Nearly 3 Billion People Around the Globe Under COVID-19 Lockdowns,” World Economic Forum, March 26, 2020.
37. Lizzie O’Leary, “The Modern Supply Chain Is Snapping,” Atlantic, March 19, 2020.
38. Choi et. al., “Coronavirus is a Wake-Up Call for Supply Chain Management”; Willy Shih, “COVID-19 and Global Supply Chains: Watch Out for Bullwhip Effects,” Forbes, February 21, 2020.
39. “Estimated March Imports Hit Five Year-Low, Declines Expected to Continue Amid Pandemic,” National Retail Federation, April 7, 2020.
40. Emma Cosgrove, “FAA Offers Safety Guidance for Passenger Planes Ferrying Cargo,” Supply Chain Dive, April 17, 2020.
41. “Trade Set to Plunge as COVID-19 Pandemic Upends Global Economy,” World Trade Organization, April 8, 2020; S. L. Fuller, “WTO: 2020 Trade Levels Could Rival the Great Depression,” Supply Chain Dive, April 9, 2020.
42. Deborah Abrams Kaplan, “Why Supply Chain Data is King in the Coronavirus Pandemic,” Supply Chain Dive, April 7, 2020; O’Leary, “The Modern Supply Chain Is Snapping”; Chad P. Bown, “COVID-19: Trump’s Curbs on Exports of Medical Gear Put Americans and Others at Risk,” Peterson Institute for International Economics, April 9, 2020; Shefali Kapadia, “From Section 301 to COVID-19,” Supply Chain Dive, March 31, 2020.
43. Finbarr Bermingham, Sidney Leng, and Echo Xie, “China Ramps Up COVID-19 Test Kit Exports Amid Global Shortage, as Domestic Demand Dries Up,” South China Morning Post, March 30, 2020.
44. Kapadia, “From Section 301 to COVID-19”; “Companies’ Supply Chains Vulnerable to Coronavirus Shocks,” Financial Times, March 8, 2020; Bermingham, Leng, and Xie, “China Ramps Up COVID-19 Test Kit Exports.”
45. “COVID-19: Where Is Your Supply Chain Disruption?,” Future of Sourcing, April 3, 2020.
46. Thomas A. Foster, “Risky Business: The True Cost of Supply-Side Disruptions,” Supply Chain Brain, May 1, 2005; Kevin Hendricks and Vinod R. Singhal, “The Effect of Supply Chain Disruptions on Long-Term Shareholder Profitability, and Share Price Volatility,” June 2005, available at http://supplychainmagazine.fr.
47. “Supply-Chain Finance is New Risk in Crisis,” Wall Street Journal, April 4, 2020; “CNE/CIS Trade Finance Survey 2017,” BNE Intellinews, April 3, 2017.
48. Stephen Roach, “This Is Not the Usual Buy-on-Dips Market,” Economic Times, March 18, 2020.
49. COVID-19 Response Team, Imperial College, Report 12: The Global Impact of COVID-19 and Strategies for Mitigation and Suppression (London: Imperial College, 2020), 3–4, 11.
50. Ahmed Mushfiq Mobarak and Zachary Barnett-Howell, “Poor Countries Need to Think Twice About Social Distancing,” Foreign Policy, April 10, 2020; Zachary Barnett-Howell and Ahmed Mushfiq Mobarak, “The Benefits and Costs of Social Distancing in Rich and Poor Countries,” ArXiv, April 10, 2020.
51. Davis, “Mike Davis on Pandemics, Super-Capitalism, and the Struggles of Tomorrow.”
52. “President Maduro: Venezuela Faces the COVID-19 With Voluntary Quarantine Without Curfew or State of Exception,” Orinoco Tribune, April 18, 2020; Frederico Fuentes, “Venezuela: Community Organization Key to Fighting COVID-19,” Green Left, April 9, 2020.
53. “Analysis: The Pandemic Is Ravaging the World’s Poor Even If They Are Untouched by the Virus,” Washington Post, April 15, 2020; Matt Leonard, “India, Bangladesh Close Factories Amid Coronavirus Lockdown,” Supply Chain Dive, March 26, 2020; Finbarr Bermingham, “Global Trade Braces for ‘Tidal Wave’ Ahead, as Shutdown Batters Supply Chains,” South China Morning Post, April 3, 2020; I. P. Singh, “Punjab: ‘No Orders, No Raw Material,’” Times of India, April 1, 2020.
54. Roach, “This Is Not the Usual Buy-On-Dips Market.
55. Kapadia, “From Section 301 to COVID-19.”
56. Bown, “COVID-19: Trump’s Curbs on Exports of Medical Gear.”
57. David Ruccio, “The China Syndrome,” Occasional Links and Commentary, April 14, 2020; Alan Rappeport, “Navarro Calls Medical Experts ‘Tone Deaf’ Over Coronavirus Shutdown,” New York Times, April 13, 2020; John Bellamy Foster, Trump in the White House (New York: Monthly Review Press, 2017), 84–85.
58. Cary Huang, “Is the Coronavirus Fatal for Economic Globalisation?,” South China Morning Post, March 15, 2020; Frank Tang, “American Factory Boss Says Pandemic Will Change China’s Role in Global Supply Chain,”South China Morning Post, April 15, 2020.
59. John Reed and Song Jung-a, “Samsung Flies Phone Parts to Vietnam After Coronavirus Hits Supply Chains,” Financial Times, February 16, 2020; Finbarr Bermingham, “Vietnam Lured Factories During Trade War, but Now Faces Big Hit as Parts from China Stop Flowing,” South China Morning Post, February 28, 2020.
60. Fadli, “Batam Factories at Risk as Coronavirus Outbreak Stops Shipments of Raw Materials from China,” Jakarta Post, February 18, 2020; “Covid-19: Indonesia Waives Income Tax for Manufacturing Workers for Six Months,” Star, March 16, 2020.
61. Tang, “American Factory Boss Says Pandemic Will Change China’s Role in Global Supply Chain.”
62. Christopher C. Krebs, “Advisory Memorandum on Identification of Essential Critical Infrastructure Workers,” U.S. Department of Homeland Security, March 28, 2020.
63. Lauren Chambers, “Data Show that COVID-19 is Hitting Essential Workers and People of Color Hardest,” Data for Justice Project, American Civil Liberties Union, April 7, 2020.
64. Karl Marx, Texts on Method (Oxford: Basil Blackwell, 1975), 195.
65. Frederick Engels, “The Funeral of Karl Marx,” in Karl Marx Remembered, ed. Philip S. Foner (San Francisco: Synthesis, 1983), 39.
66. Guy Standing, Plunder of the Commons: A Manifesto for Sharing Public Health (London: Pelican, 2019), 49; John Bellamy Foster and Brett Clark, The Robbery of Nature (New York: Monthly Review Press, 2020), 167–72.
67. John Bellamy Foster and Robert W. McChesney, The Endless Crisis (New York: Monthly Review Press, 2012).
68. “It’s Now 100 Seconds to Midnight,” Bulletin of Atomic Scientists, January 23, 2020.
69. “Microbial Resistance a Global Health Emergency,” UN News, November 12, 2018; Ian Angus, “Superbugs in the Anthropocene,” Monthly Review 71, no. 2 (June 2019).
70. Karl Marx and Frederick Engels, The Communist Manifesto (New York: Monthly Review Press, 1964), 2.
71. Karl Marx, Capital, vol. 3, 949.
72. Karl Marx and Frederick Engels, Collected Works, vol. 1 (New York: International Publishers, 1975), 173; Wallace et al., “COVID-19 and Circuits of Capital.”

_______________________________________________________________________________________

[Artigo tirado do sitio web Sin Permiso, do 3 de xullo de 2010].

• capitalismo
• COVID-19
• crise
• ecoloxía
• economía
• mundo