Sobre a solidariedade: Respostas da CIG e os sindicatos europeos ao xenocidio de Gaza

Nithya Nagarajan - 03 Mai 2024

As narrativas coloniais do sindicalismo reformista no núcleo imperial tentan silenciar as críticas opositoras do sindicalismo combativo nas “periferias” de Europa. Estas diferenzas complican, en certo xeito, as distintas visións de Europa, desde unha posición máis hexemónica e colonial, nuns casos, a outra que reclama o respecto por soberanía dos pobos que a compoñen.

Desde o 7 de outubro de 2023, os movementos de traballadores ao redor do mundo impulsaron importantes mobilizacións contra a guerra xenocida de Israel en Palestina. En resposta aos chamamentos dos sindicatos palestinos, emitíronse declaracións públicas, fixéronse campañas a favor dun cesamento do fogo e ao boicot, o desinvestimento e as sancións, instaron os gobernos a poñeren fin ao comercio de armas, organizarse para bloquear o envío de armas e outros e organizáronse actividades educativas para elevar a conciencia política popular (Ali 2023; Burley 2023; Labor4Palestine 2024; MERIP 2023; Rosenfeld 2023; Workers in Palestine 2023/4; Ziadah 2023; Ziadah e Fox- Hodess 2023). A conxuntura actual pon de relevo o papel potencial dos internacionalismos sindicais na loita pola liberación palestina, que na historia recente lembra as solidariedades que os traballadores mostraron noutro tempo, contra o apartheid en Suráfrica e outros casos históricos como en Chile e Etiopía.

 Con todo, podemos observar diferenzas significativas entre os movementos obreiros en canto á súa visión do conflito e as súas nocións de solidariedade con Palestina. Por exemplo, a finais de 2023, o Consello Europeo de Traballadores Portuarios (EDC) fixo un chamado a unha acción colectiva masiva contra Israel, acusando os líderes europeos de “aliñarse coa parte máis belicosa dun Occidente manipulado pola OTAN” e situando o seu chamado dentro dunha crítica máis ampla a un capitalismo que “en crise exixe a guerra para prosperar contra o progreso social e os pobos” (EDC 2023); considerando que a Confederación Europea de Sindicatos (CES) se fixo eco da retórica das capitais europeas, condenando “a matanza de civís”, instando as “institucións da UE a apoiar os esforzos de redución de tensións e diálogo”(CES 2023). Ao contrastar as posicións solidarias da CES e a EDC, observamos que, mentres o horizonte político da primeira, está limitado por estruturas estatais coloniais-imperiais, no sentido de que busca actuar a través delas, a EDC non só exixe que o Estado actúe como tal, senón tamén que os traballadores o fagan de facto contra o Estado para mobilizar o poder da clase traballadora.

 

 As súas posicións reflicten as súas distintas tendencias de sindicalismo, sendo a CES o sindicalismo reformista dominante en Europa, que adopta posturas defensivas e submisas que buscan evitar contradicir as posicións da propia Unión Europea e os seus respectivos estados. En lugar de cuestionar as relacións de poder coloniais e de clase, practican o internacionalismo/a solidariedade como unha “especie de diplomacia” (Wahl, 2014) baseada en pactos sociais dentro do equilibrio existente de orde social. A posición da EDC marca un sindicalismo máis radical ou “crítico para o sistema” (ibid.) que apunta a modelos sindicais de confronto e combativos que actúan para mobilizar solidariedades internacionalistas de clase.

 

 Estas diferentes traxectorias políticas de solidariedade no sindicalismo europeo tamén son evidentes entre os membros da Rede Europea de Sindicatos pola Xustiza en Palestina (ETUN), unha rede estabelecida en 2016 como o primeiro intento de coordinar as mobilizacións de traballadores a nivel europeo coa loita dos palestinos(1). Os seus membros(2) están divididos en moitos aspectos en termos da súa comprensión do que implica a solidariedade con Palestina, e un síntoma salientábel disto foi a súa incapacidade para producir unha declaración de posición unificada con respecto ao 7 de outubro de 2023. Nalgúns aspectos, as liñas de fractura dentro do ETUN tamén reflicten as dos propios estados europeos. A medida que se desenvolvía a brutalidade do ataque a Gaza, España, Portugal, Irlanda e Bélxica adoptaron posicións temperás, aínda que diverxentes, contra Israel, mentres que o Reino Unido e Alemaña continuaron brindando apoio aberto a Israel, tanto militar como diplomaticamente.

 Esta reflexión compara e contrasta as posicións enunciadas por dous sindicatos membros, UNISON no Reino Unido e a Confederación Intersindical Galega (CIG), sindicato nacionalista galego no Estado español. Estes exemplos son ilustrativos das tensións dentro da rede, con UNISON e CIG adoptando posicións particularmente diverxentes. Estes dous casos ofrecen unha perspectiva sobre como as diferenzas nos modelos de sindicalismo -uns reformistas e outros máis combativos e de contrapoder- fronte ás posicións dos seus gobernos nacionais configuran as respostas dos movementos obreiros europeos. Tamén mostran as diferenzas na visión desde a perspectiva dos países colonizadores e dos países colonizados. Cales son os seus argumentos de solidariedade? Como debemos entender as súas diverxencias? Que traxectorias políticas de solidariedade se insinúan nos seus discursos?

 Suxiro que afondar nas declaracións de posición destes dous sindicatos nos axudan a lidar coas batallas discursivas e ideolóxicas que enxergamos no momento contemporáneo, e o que implican para o papel do internacionalismo sindical coa loita palestina. Ao reflexionar sobre as súas articulacións diverxentes, o ensaio pensa en liña coa crítica de Gramsci ao sindicalismo reformista e as súas ideas sobre a construción de hexemonía cultural a través de xeografías espaciais desiguais (Featherstone 2013; Morton 2007).

Nakba ideolóxica e o idioma da solidariedade

 Tras a operación “Inundación de Al Aqsa” do 7 de outubro, Bellido (2023) subliña a desfeita ideolóxica producido polos Acordos de Oslo de 1993 no feito de que normalizaron no discurso oficial que “os representantes dos colonizados están na Autoridade Palestina, é dicir, naqueles que se someteron, “non nos que resisten”. Foi unha desfeita, en gran medida, porque tamén esfarelou lóxicas de solidariedade que se basearon en imaxinarios compartidos de resistencia como parte das loitas transnacionais pola descolonización. En palabras do icónico caricaturista palestino Najl al Ali, este imaxinario concibía “non só Palestina en termos xeográficos, senón Palestina… -o símbolo dunha causa xusta- xa sexa que estea situada en… Vietnam ou Suráfrica”. Con todo, os Acordos de Oslo contribuíron en gran medida a alquimizar o vocabulario das loitas emancipadoras e reorientar as traxectorias de solidariedade.

 

 Os pronunciamientos diverxentes que os membros de ETUN fixeron desde o 7 de outubro son un resultado directo de tal alquimización. Nun extremo deste espectro de respostas está o membro de ETUN, UNISON. O sindicato máis grande do Reino Unido que representa os traballadores do sector público, UNISON ofrece unha idea de como o sindicalismo reformista sucumbe ás posturas dos seus estados e reproduce e reforza as solidariedades coloniais, segundo as cales a resistencia palestina se converte en terrorismo. A deslexitimación da súa resistencia reduce os horizontes das solidariedades a unha política humanitaria liberal.

 

 Por exemplo, 30 días despois de iniciada a campaña de Israel en Gaza, momento no que máis de 11.000 palestinos foran masacrados e o 50% de todas as casas da Franxa reducidas a cinzas, a declaración de posición de UNISON do 6 de novembro seguía centrándose no “brutal e atroz ataque de Hamás contra persoas inocentes civís en Israel”, á vez que pedía “a fin da crise humanitaria en Gaza” e doazóns para apoiar “os colegas que traballan para salvar vidas… en Gaza e Israel” (UNISON 2023a). A súa declaración do 6 de decembro pide ao goberno británico que recoñeza a condición de Estado palestino, pero continúa denunciando a resistencia palestina do 7 de outubro (UNISON 2023b).

 As declaracións de UNISON reflicten unha concepción que se volveu hexemónica por mor dos Acordos, que normalizaron unha representación que equipara opresores e oprimidos, reposicionando o conflito como entre dúas partes iguais. Aceptou de facto a violencia colonial dos colonos israelís, á vez que anulou o dereito dos palestinos á resistencia armada. A narrativa de UNISON do 7 de outubro faise eco das posicións do goberno británico (Commons Library, 2024), que converte os colonizados rebeldes nunha “quintaesencia do mal” (Fanon 1963: 41). Expón a relación colonial inherente á aparente posición de "neutralidade" de UNISON.

 A súa declaración de xaneiro de 2024 sobre “a situación no Mar Vermello” demanda solidariedade cos membros da Federación Internacional de Traballadores do Transporte que foron atacados por combatentes de Iemen. UNISON pide "aos gobernos que garantan a seguridade do transporte marítimo na zona e garantan a liberación dos mariños tomados como reféns", á vez que expresa preocupación porque "o desvío das rutas marítimas podería provocar un aumento dos prezos dos produtos manufacturados e dos alimentos, o que aumentaría a crise do custo de vida” (UNISON 2024). Ao converterse nun animador de facto dunha misión imperial encabezada por membros da OTAN, UNISON tamén representa os intereses da clase traballadora en Europa e outros lugares como antagónicos coas solidariedades de resistencia dos hutís cos palestinos.  

 A crítica de Gramsci ás estratexias sindicais reformistas é relevante para comprender as ramificacións das posicións solidarias de UNISON e outro gran número de sindicatos europeos. O concepto de Gramsci de Estado integral sinala como a sociedade civil, “lonxe de ser inimiga do Estado” (Buttigieg, p.4), é un alicerce da sociedade política, que articula e transmite a ideoloxía dominante que perpetúa a subalternidade dos estratos dominados. A través do exemplo do goberno burgués en estados capitalistas avanzados, como Gran Bretaña e Alemaña, Gramsci escribe que o proletariado nestes contextos leva a cabo a loita de clases “discretamente”, é dicir, “remediar os problemas mediante reformas polas que se loita e se negocia... dentro da orde existente” (Buttigieg 1995:13). Este proceso de fabricar consentimento, no que colabora o sindicalismo reformista, é unha característica central de como as sociedades capitalistas avanzadas reproducen relacións de clase e de poder colonial.

 A Plataforma Galiza-Palestina, da que CIG forma parte (xunto con BDS Galiza, Mar de Lumes, Asociación Galaico Árabe Jenin, e Galiza por Palestina) propón un tipo de resposta política radicalmente diferente. Xurdida das loitas dos traballadores antifascistas en 1972, a CIG sustenta a súa praxe na loita pola hexemonía no “campo das ideas” (Mera 2021) que rexeita as narrativas de violencia imperial “sancionadas polos amos”. Despregan unha linguaxe de solidariedade que se basea na resistencia palestina. Un dos primeiros manifestos, lido durante as múltiples mobilizacións que veñen convocando en todas as cidades e vilas de Galiza (este é o do día 28 de outubro de 2023), dicía o seguinte:

«Hoxe reunímonos nesta praza -e en moitas outras prazas de todo o mundo- con repugnancia polos crimes do Estado de Israel contra o pobo de Palestina. Nos últimos 20 días, máis de 7.000 palestinos morreron en bombardeos masivos contra Gaza ou en ataques terroristas perpetrados polo exército sionista ou colonos fanáticos en Cisxordania e Xerusalén Oriental. 7.000 persoas, un terzo delas nenos, que formaron parte dun pobo que se resiste a sucumbir á ocupación israelí e se nega a abandonar os seus fogares e as súas vidas para deixar campo libre ao estabelecemento. dun Estado racista e supremacista que actúa como avance imperialista no Medio Oriente... O problema de Israel non é Hamás. É o feito de que Palestina resiste e non baixa os brazos para desaparecer en silencio».

 A CIG basea a súa solidariedade cos palestinos, non no vitimismo, senón na negativa dos palestinos a someterse. En lugar dunha solución de dous Estados baseada na perpetuación dun Estado racista e exclusivamente xudeu na Palestina histórica, falan co vocabulario da liberación palestina centrado no principio do Retorno, é dicir, a firme negativa dos palestinos a renunciaren á súa patria. Nunha charla na Coruña, organizada pola Fundación Galiza Sempre, Fayyaz Baddawi, exlíder en Europa da Fronte Popular para a Liberación de Palestina (FPLP), falou do 7 de outubro e as súas secuelas en termos de resistencia, e sen desculpas: “Resistiremos; non morreremos como escravos”. A negativa de Baddawi a someterse á narrativa mestra á que responde a declaración de posición de UNISON resoa coa filosofía de praxe da CIG. Facendo caso ás críticas de Gramsci ao sindicalismo reformista, a CIG promove “enfrontamento social permanente, contra o poder ideolóxico, económico e político” (CIG 2021: 81). Como tal, a CIG considera que a súa tarefa non é gañar o recoñecemento do Estado repetindo o seu discurso, senón enfrontándoo e loitando.

Hexemonía máis aló do Estado-nación

 A perspectiva desde a Confederación Intersindical Galega (CIG), e o papel de Galiza no Estado español, pon de relevo a natureza colonial das solidariedades do sindicalismo reformista dentro da rede. Aínda que recoñece a especificidade histórica de cada contorna nacional e as relacións asimétricas de poder co Estado que condicionan os termos das solidariedades dos traballadores, Xosé Luís Rivera Jácome, responsábel de relacións internacionais da CIG, insiste en que “estamos afeitos a exercer o contrapoder” (Entrevista ao autor, 2023). E, despois do 7 de outubro, pregunta:

 «E logo estamos obrigados, como organizacións sindicais, a manter a mesma liña que os nosos respectivos gobernos ou a propia UE?... Non podemos gañar o respecto dos países europeos, dos seus Estados e da propia UE someténdonos ás súas posicións e intereses... En Europa as posicións políticas están moi condicionadas por ese sentimento xeocentrista que xulgan este conflito con posturas equidistantes, como se non houbese un pobo colonizado e outro ocupante, e séguese falando de terrorismo, da parte que resiste (non da que leva anos exercéndoo coa súa ocupación). Ante este escenario, é urxente articular plataformas internacionais, para opoñerse [a estas lóxicas]...para coordinar actividades de presión conxunta contra o imperialismo de Israel e Estados Unidos».

 Unha comprensión do espazo político, tanto nacional, como transnacional, reflíctese na formación ideolóxica de gran parte da dirección da CIG, e os seus propios principios ideolóxicos, recollidos nas súas teses congresuais. Inspirándose no marxismo-leninismo e o anticolonialismo do Terceiro Mundo (Beramendi e Núñez Seixas 1995; Diéguez Cequiel 2014; Rodríguez e Suevos 1978), o nacionalismo de esquerda galego, que é unha das correntes ideolóxicas dominantes entre a dirección da CIG, defínese por dous principios fundamentais: o pacifismo e o antiimperialismo (Correa 2023). Consecuentemente, o movemento mantén uha ampla solidariedades na actualidade cos palestinos, saharauís, cubanos e kurdos, entre outros.

 Ao enmarcar a loita de clases e o contrapoder dos traballadores como un proceso que se debe exercer transnacionalmente, a CIG reflicte unha comprensión da solidariedade non como unha relación entre identidades “nacionais” fixas, estábeis e limitadas, senón como a construción de alianzas dialóxicas e subalternas que desafían as políticas nacionais e as xeografías. Nesta forma de pensar, a CIG reflicte o pensamento de Gramsci sobre a creación e reconstrución de identidades por medio de alianzas políticas e hexemonía forxada dentro de xeografías espaciais desiguais (Gramsci 1978). Segundo este razoamento, explica Featherstone (2012: 7), as solidariedades “non son só parte da unión de comunidades preexistentes”, senón “o proceso de politización” e concienciación que permite “novos terreos e posibilidades políticas... [e] que xurdan novas concepcións de suxeitos e actores políticos”. Tamén podemos postular que neste sentido unha política de solidariedade transnacional debe entenderse como unha parte orgánica e xenerativa da capacidade dun movemento para crear e unificar solidariedades de clase, soldando os tecidos conectivos entre as loitas anticoloniais. Sinala o papel dos sindicatos para cambiar a correlación de forzas a través dunha “guerra de posición” na sociedade civil; co obxectivo de combater o aparello ideolóxico do Estado e desenvolver unha forma mentis ou forma alternativa de concepción do mundo a través da cultura como "a potencia fundamental de pensar e de saberse dirixir na vida" como o explica Gramsci (Mera 2021; Buttigieg 1995).

 Un exemplo dos “tecidos conectivos” (Gramsci 1977) que está a producir a política anticolonial da CIG é a declaración de posición da Plataforma Galega contra a OTAN (Plataforma Galega contra a OTAN 2022). En contraste coa declaración do Mar Vermello de UNISON, que divide as solidariedades de clases transnacionais, a Plataforma sitúa a soberanía nacional galega como indisolubelmente ligada á liberación palestina. Ao cuestionar as xerarquías epistémicas globais que silencian a resistencia, a Plataforma centra as súas narrativas nunha historia colectiva de antiimperialismo arraigada en procesos acumulativos de loita de clases transnacional. Sinalan que o seu manifesto contra o imperialismo non é “unha simple consigna”, senón “un proceso acumulativo, levado a cabo polos esforzos... daqueles que sufriron e continúan sufrindo... agresións directas e dos que se negan a agachar a cabeza e pechar os seus ollos á realidade”, salientando “a resistencia digna de pobos como o cubano, o venezolano ou o palestino, entre outros” (Plataforma Galega contra a OTAN 2022). A plataforma destaca as consecuencias da falta de soberanía nacional de Galicia nas decisións tomadas, en relación coas guerras do imperialismo, arremetendo contra “a posta a disposición de portos e instalacións aéreas e a provisión do territorio para exercicios militares... [que] convértennos en cómplices da barbarie imperialista” (ibid.). Ao facelo, a Plataforma sitúa as loitas antiimperialistas en xeografías espazo-temporais aparentemente distintas no “mesmo marco conxuntural e comparativo global” (Hart 2024), na comprensión da liberación palestina, non como auxiliar doutras loitas pola soberanía nacional, senón como parte integral e coprodutiva destas loitas.

Solidariedade pola Liberación

 A resistencia palestina impulsou unha vez máis a súa loita de liberación no escenario mundial. Esta reflexión céntrase nas respostas dos movementos laborais europeos e as contestacións nos seus discursos de solidariedade desde o 7 de outubro e, en particular, as fisuras internas dentro da rede Sindical Europea para Palestina. As narrativas coloniais do sindicalismo reformista no núcleo imperial tentan silenciar as críticas opositoras do sindicalismo combativo nas “periferias” de Europa. Estas diferenzas complican, en certo xeito, as distintas visións de Europa, desde unha posición máis hexemónica e colonial, nuns casos, a outra que reclama o respecto por soberanía dos pobos que a compoñen.

 As fracturas internas revelan a multiplicidade de significados, potencialidades e traxectorias que poden asumir a solidariedade entre os movementos obreiros en Europa e a liberación palestina. Por unha banda, vemos articulacións de solidariedade colonial que están configuradas polos roles institucionais defensivos e submisos que certos sindicatos asumen fronte ao Estado. Escurecen a relación entre opresores e oprimidos mediante unha retórica humanitaria e despolitizante, e perpetúan unha visión da paradigma errado de Oslo, que esencialmente non cuestiona a existencia continua dun Estado sionista e ideoloxía colonial, racista e supremacista, baseado na desposesión da poboación orixinaria indíxena. Doutra banda, vemos solidariedade ancoradas en vocabularios e historiografías de resistencia, salientando as loitas ideolóxicas que volvan centrar a narrativa nos horizontes da liberación e o retorno palestinos como parte dunha loita antiimperial duradeira. Isto último, que caracteriza o enfoque da CIG, avanza o internacionalismo sindical como un proceso de construción dunha nova hexemonía a través de fronteiras anticoloniais para catalizar o cambio social e producir novas subxectividades políticas ou solidariedades de clase.

 A importancia destas distintas traxectorias queda subliñada pola campaña de propaganda xa lanzada polos Estados Unidos e os seus aliados da OTAN, incluído o goberno español, en relación coa solución do "día despois". Aínda que nos enfrontamos a un réxime fascista que busca abertamente unha limpeza étnica de Palestina, a presión dos gobernos europeos, incluídos España e Irlanda, para recoñecer o Estado palestino é crucial. Con todo, o Primeiro Ministro Sánchez do Estado Español xa renunciou abertamente á posibilidade de que un liderado elixido democraticamente goberne a Franxa de Gaza, afirmando que era inequivocamente o liderado da Autoridade Palestina en Cisxordania o que debería tomar as rendas. Noutras palabras, as solucións que están a propoñer os actores europeos, aparentemente máis "progresistas", son volver ao statu quo de Oslo, cos palestinos obrigados a sometérense ao liderado dun réxime colaboracionista co Estado sionista e os seus patrocinadores imperiais. En lugar de someterse a estas posturas dos seus estados, a pregunta é se os sindicatos da rede solidaria europea cheirarán os ventos de espertar global para avanzar nunha loita pola descolonización de Palestina do río ao mar.

_____________________________________________________________________________

Nithy Nagarajan: Universidade de York (Toronto), autora, e investigadora e activista do movemento sindical independente en Palestina.

_____________________________________________________________________________

Este artigo é unha versión modificada da publicación da autora na revista Antipode Online [https://antipodeonline.org/2024/04/10/on-solidarity/]

_____________________________________________________________________________

Notas:

(1) O ETUN ten como obxectivo denunciar o apoio económico e militar da UE a Israel, particularmente a través do Acordo de Asociación UE-Israel.

(2) Os sindicatos que o apoian son de Bélxica, Francia, Irlanda, Noruega, os Países Baixos, o Estado español (incluídos Galiza e Euskal Herria) e o Reino Unido ( https://www.etun-palestine.org/site/ ).

_____________________________________________________________________________

Referencias:

_____________________________________________________________________________

 

[Galiza, 2 de maio de 2024]

Volver

Novas relacionadas