Renxen todas as costuras da economía
A quebra de dous bancos no Estados Unidos desatou o temor a unha nova crise en todo o mundo. A implacábel suba dos tipos de xuros da Reserva Federal ten efectos aos que non se prestou atención e entre eles está o impacto negativo no balance dos bancos. Se cadra, o que está a fallar é o Estado e todos eses reguladores independentes de ideoloxía neoliberal
A quebra do Silicon Valley Bank (SVB) estendeu o medo a unha nova crise global. O domingo, ademais, o regulador de Nova York pechou Signature Bank, un banco no que os depósitos de criptomoedas tería un peso importante. O efecto nas bolsas de todo o mundo foi inmediato e, aínda que é difícil precisar o alcance desta crise, existen algúns elementos que botan luz sobre o ocorrido.
Contextualizar os acontecementos adoita servir para, polo menos, situar nos seus xustos termos as claves da crise. O cambio fundamental produciuse co aumento dos prezos que seguiu á fin da pandemia e que, posteriormente, se agudizou coa guerra en Ucraína –as contendas sempre levan os prezos á alza– e a política de sancións a Rusia que trastornou moitas e importantes relacións comerciais.
Ante unha inflación descoñecida desde finais do setenta do século pasado, a Reserva Federal dos EUA (Fed) e tras ela os bancos do G7, agás Xapón, optaron pola ortodoxia e comezaron a subir os tipos de xuros. A pesar da rapidez, as subas apenas serviron para deter a escala de prezos.
Se tivo, porén, outros efectos que a xente notou directamente no seu peto. No caso de Hego Euskal Herria, a suba de tipos fixo que a cota da hipoteca chegue a subir até seiscentos euros mensuais. Ao que hai que sumar a suba de prezos que obrigou as familias primeiro a gastar o que aforraron durante a pandemia e máis tarde a tirar doutros aforros. Un aumento do gasto familiar que aos poucos vai reducindo o saldo na conta corrente.
Similares consecuencias tivo a escalada de prezos e o aumento dos tipos no balance de moitas empresas que tamén se viron obrigadas a tirar do seu remanente.
Esta redución do aforro pode minguar o volume de depósitos nalgúns bancos. Ademais, a suba de xuros tampouco se notou na remuneración dos aforros, polo que moita xente decidiu investir en débeda do Estado, como testemuñaban as colas que houbo na sede do Banco de España en Bilbo.
A subida de tipos está a ter, doutra banda, un efecto demoledor nas economías do sur global.
O xefe do Programa de Nacións Unidas para o Desenvolvemento, Achim Steiner, sinalou a primeiros de marzo que 52 países de todo o mundo están angustiados polo crecente peso da débeda externa. Deles, 25 están a gastar xa máis dunha quinta parte dos seus ingresos no servizo da débeda (pagamento de xuros e amortizacións).
O efecto nos bancos
Se os intereses soben, en teoría, aos bancos deberíalles ir ben. Pero parece que non é así. Unha das razóns é que algúns puideron perder unha importante porción dos seus depósitos, en parte porque a xente e as empresas se viron obrigadas a gastar máis polos altos prezos e o crecente peso dos xuros, e en parte polas perdas en investimentos ruinosos, como as criptomoedas que caeron o ano pasado.
É moi posíbel que as perdas en criptomoedas afecten especialmente aos bancos do sector tecnolóxico, xa que moitas empresas emerxentes puideron estar a especular con criptomoedas. Polo menos no caso de Signature Bank tiveron un peso importante.
Os altos tipos de xuros tamén afectan doutra forma aos bancos, e tamén ás compañías aseguradoras, como puxo de manifesto o errado plan de Liz Truss, que disparou o rendemento dos bonos e obrigou o Banco de Inglaterra a unha compra masiva.
O caso é que bancos e compañías aseguradoras adoitan investir unha parte dos seus fondos, nalgúns casos é unha obriga legal, en bonos do Estado. Por paradoxal que poida parecer, os crecentes tipos de xuros están a rebaixar o valor deses investimentos, especialmente no caso dos bonos do Estado.
Simplificando moito a situación é a seguinte. O prezo dos bonos do Estado móvese en dirección contraria aos tipos de xuros. Un bono promete pagar unha cantidade fixa ao final do período, por exemplo, 1.000 euros dentro dun ano, e o xuro é a diferenza entre o que se paga agora e o que se recuperará dentro dun ano.
Así, por exemplo, se a remuneración anda polo 1%, un bono de 1.000 euros ofrecerá 10 euros de beneficio, é dicir, que o comprador pagará agora polo bono 990 euros e dentro dun ano terá 1.000 e gañará 10, o 1% estipulado. Pero se os tipos soben, por exemplo, até o 4%, ese mesmo bono de 1.000 deberá render preto de 40 euros, ou o que é o mesmo, o seu prezo baixará e será agora de 960. Ese bono perdería máis do 3% do seu valor.
Se o banco o mantén até que venza o prazo, recibirá a cantidade estipulada, 1.000 euros e non perderá nada. Pero se necesita efectivo e se ve obrigado a vendelo agora para poder devolver á xente os seus depósitos, só poderá conseguir 960, é dicir, perderá diñeiro. Iso foi basicamente o que lle ocorreu a SVB, que tivo que vender os seus bonos do Estado con perdas.
Mais tamén cambia a valoración deses investimentos, aínda que non se vendan: non valen o seu valor nominal, 1.000, senón o seu valor de mercado, 960, co que moitos bancos tería que apuntar esas perdas, o que os situaría nunha posición comprometida.
A decisión das autoridades
Ao saberse que SVB acumulaba importantes perdas, a reacción dos seus clientes foi a de retirar os fondos que tiñan nas súas contas, xa que soamente están asegurados 250.000 dólares de cada conta, o que exacerbou o problema e ameazou con se estender a todo o sistema bancario.
De aí a decisión das autoridades de intervir eses bancos para lles garantir aos clientes que se devolverán todos os depósitos e que ninguén perderá o seu diñeiro. Así, o luns nas oficinas de Signature Bank, que foi intervido o domingo, a normalidade era a nota predominante.
Tras ese primeiro paso, as autoridades norteamericanas tentaron dar a impresión de que non hai rescate e decidiron poxar o banco SVB.
As autoridades tentaron dar a impresión de que non hai rescate e decidiron poñer a poxa o banco SVB.
Por outra banda, a filial británica de SVB, que tamén foi intervida, foi inmediatamente vendida ao banco HSCB por unha libra. Mais a Fed tamén tomou outra decisión de calado: puxo en marcha un programa de financiamento bancario a prazo para dar liquidez aos bancos.
A novidade é que a Reserva Federal di que aceptará todo tipo de bonos do Tesouro como garantía dos empréstitos, e que ademais o fará ao seu valor nominal e non aplicará ningún tipo de recorte.
É dicir, que vai converter en diñeiro os bonos polo seu valor nominal (os 1.000 do exemplo do principio) e non polo seu valor de mercado (960) e ademais non aplicará recortes, dará un crédito polo 100% dese valor. Unha decisión que, como di a profesora Daniela Gabor «vai en contra da sabedoría popular: nunca, nunca polo valor nominal».
Abonda con lembrar que no rescate a Grecia o BCE aplicou un recorte do 50% aos bonos gregos, soamente prestaba a metade do seu valor nominal.
Para entender o alcance do cambio pódese comparar cun crédito hipotecario. Ao banco non lle adoita valer o prezo que vaia pagar o cliente pola vivenda (digamos, o valor nominal) senón que adoita facer a súa propia valoración (valor de mercado).
Esa taxación, por regra xeral, adoita ser menor que o prezo que o cliente vai pagar. Ademais, o banco non adoita dar un crédito polo 100% da súa taxación, senón que adoita aplicar un recorte de, por exemplo, o 20% para se cubrir, xa que a garantía pode perder valor co tempo.
Ao final, o diñeiro que presta está por baixo da valoración do banco e aínda moito máis lonxe do que o cliente pagará pola vivenda.
Ese mesmo principio de prudencia rexía até o de agora nas relacións entre os bancos centrais e os bancos comerciais co fin de evitar que os bancos privados tomasen excesivos riscos sabendo que o banco central cubriría todo.
Pois ben, de momento, ese principio quedou conxelado, co que o programa de liquidez da Reserva Federal parécese moito a un rescate encuberto.
Falla o supervisor
Ese rescate camuflado indica que no mundo real, non nos modelos dos bancos centrais, a suba de tipos pode provocar a insolvencia dos bancos porque os bonos do Estado son unha parte importante dos seus activos e perden valor.
Doutra banda, tratar de reducir o diñeiro en circulación cando soben os tipos é colocar todo o sector bancario en perigo, porque os bancos non ten o diñeiro nunha caixa, senón investido en diferentes activos. Reducir a masa de diñeiro leva inevitabelmente que algúns bancos colapsen.
Se cadra, o que está a fallar é o Estado e todos eses reguladores independentes de ideoloxía neoliberal. A caída de SVB fixo saltar a alarma, que apunta a que todas as costuras do sistema económico están renxendo.
[Artigo tirado do sitio web vasco Naiz, do 15 de marzo de 2023]
