Quen paga o micrófono?
Non é novo. Non funcionou en Cuba en 1994 en pleno periodo especial coa "crise dos balseros". Non funcionou en Venezuela en 2014 nin en 2017 cando as rúas se encheron de guarimberos armados. Tampouco o fixo en Nicaragua en 2018 cando as ONG financiadas por USAID e a NED alimentaron os discursos de odio e violencia que causaron máis de 300 mortos.
O domingo 11 de xullo os paraperiodistas de todo o espectro ideolóxico e financeiro dixéronnos que os cubanos se manifestaban nas rúas da illa pedindo electricidade e vacinas ao berro de "liberdade para Cuba". Presentóusenos a noticia do mesmo xeito que se estivera ocorrendo no narcoestado colombiano ou no, aínda pinochetista, Estado chileno, pero cunha importante diferenza: ningunha imaxe que ilustrase a represión da que se falaba. Nin exército disparando e asasinando os mozos da primeira liña como ocorre en Colombia, nin antidisturbios regando con augas fétidas como fan os israelís cos palestinos, nin ollos rebentados polas pelotas de goma dos carabineros chilenos. De certo, como é habitual, unha orxía de fake news con imaxes tamén falsas e un exército de robots disparando rechouchíos. Tampouco a guerra cibernética é unha novidade.
En 2014 un violinista novo poñía a súa imaxe humanitaria ás revoltas en Venezuela [1]. Imaxe que corría como a pólvora polas redes sociais e era portada de todos os xornais do mundo para escenificar a violencia do goberno venezolano. Ao pouco, este violinista decidiu saír do país invitado polo Oslo Freedom Forum de New York e por Human Rights Foundation. Misión cumprida. En novembro de 2020, a protesta e a detención do rapeiro negro Denis Solís, ao que se sumou o chamado Movemento de San Isidro de artistas cubanos, enchía as redes sociais. O rapeiro declaraba loitar pola defensa dos dereitos humanos na illa. Saía do cárcere o domingo 11 de xullo, o mesmo día que se iniciaron as protestas na illa e agradecía ao exilio cubano e á comunidade internacional o seu apoio[2] co seguinte discurso: "Patria e Vida" e "Cristo Vive" e "Abaixo o comunismo e Abaixo a ditadura dos Castro", "Viva Cuba Libre", "Cambio Pronto" e "Liberdade para todos os presos políticos". Un mes antes circulaba unha declaración conxunta sobre dereitos humanos en Cuba, elaborada polo Centro David Rockefeller de Estudos Latinoamericanos, o Centro Hutchins de Investigacións Africanas e Afroamericanas e o Instituto de Investigacións Afrolatinoamericanas da Universidade de Harvard [3] . Misión cumprida.
Á diferenza do violinista venezolano e do rapeiro cubano, o asasinato de Francisco Martínez, un mozo artista de rúa asasinado polos carabineros chilenos a principios deste ano, non foi merecedor de ningunha declaración sobre dereitos humanos en Chile, e os medios limitáronse a falar da "morte dun artista de rúa" [4]. As redes sociais non arderon reclamando xustiza.
Desde principios de xuño, redes sociais e paraperiodistas arremeten contra Nicaragua, especialmente os medios de comunicación progresistas e até os que se din de esquerdas. As consignas: represión e falta de liberdade; a variante "non hai garantías para unhas eleccións libres" [5], os voceiros Human Rights wacht.
A pouco que investiguemos sobre o momento e a forma en que se producen todos estes acontecementos, algo parecido ao que facía a personaxe de Robert Redford nos Tres días do Cóndor[6], descubrimos sen darnos conta multitude de conexións dunha trama que podería ser un guión de película si non fora pola crueldade e polas consecuencias inhumanas que a agresión imperialista causa a estes tres países dignos, Venezuela, Nicaragua e Cuba.
Pero se nada do que ocorre hoxe na illa é novo, se podemos case sen esforzo atopar un patrón que se repite, e se en ocasións anteriores non serviu para dobregar o pobo cubano e derrocar o seu goberno, preguntámosnos: Por que agora? Que cambiou en todos estes anos para que EEUU e os seus cómplices europeos intenten de novo acabar con Cuba?
Unha primeira aproximación á resposta atopámola nos documentos do Comando Sur cando en marzo, nun informe ao Congreso de Estados Unidos, advirte de que os seus "competidores" -eufemismo para non falar de inimigos- avanzan na súa influencia en América Latina. Non hai dúbida de que o imperio está nas peores condicións para revalidar a súa hegemonía mundial pois así o confirma a potencia económica da China e o papel de Rusia e as súas alianzas no contexto xeopolítico internacional. Á multipolaridade inevitable únense a profunda crise política, económica e social pero tamén ideolóxica dun país que foi perdendo credibilidade e lexitimidade internacional e que só pode impoñerse pola forza e grazas á impunidade que lle outorgan as instancias internacionais.
Tampouco o declive estadounidense é novo. Con todo, si é agora cando os Think Tank imperiais atopan mellores condicións obxectivas, ou albiscan a posibilidade de non seguir retrocedendo no seu dominio do mundo, especialmente no caso de América Latina. Tal e como sinala o informe do xefe do comando Sur, Craig Faller, en América Latina e o Caribe, a pandemia xerou unha gran fraxilidade en todos os países e crea as condicións favorables para que os seus "competidores" avancen na rexión [7]. Por suposto Craig refírese á China e Rusia; e ao mesmo tempo afirmaba nesas mesmas datas, nunha comparecencia no senado, que "Cuba, Venezuela e Nicaragua son unha ameaza directa para o territorio estadounidense" [8]
É necesario ter en conta un segundo factor: o contexto obxectivo de sufrimento destes países, especialmente de Cuba e Venezuela polo bloqueo e a guerra económica á que están sometidos. O camiño da independencia e a soberanía desatou contra os seus pobos a guerra máis cruel imaxinable xa que non lles permite defenderse. Como ocorría na Idade Media co sitio das cidades ás que se obrigaba a renderse por fame e sede, o bloqueo económico é unha forma de guerra xenocida que trata de someter a pobos enteiros co sufrimento cotián da alimentación, a luz, o transporte, as medicinas etc. O bloqueo non só asfixia a illa senón que oculta as responsabilidades reais das carencias que sofre a poboación. Por exemplo, un país que produciu as súas propias vaciunas contra a COVID-19 atópase con dificultades para comprar as xeringuas necesarias para vacinar a súa poboación.
O terceiro factor a considerar é a ciberguerra. Por unha banda, os exércitos de paraperiodistas sofisticaron as súas armas tercerizando as súas tarefas a través das redes sociais. Por outro, a potencia e os efectos da propaganda mediática faise maior e moito máis económica. Aparentemente as redes sociais funcionaron como o espazo virtual que permitía a comunicación cos familiares afastados, a fácil socialización que superaba as dificultades materiais para verse e compartir, pero a realidade é que máis aló da boa vontade e as mellores intencións dos usuarios, non foron creadas para esas utilidades e xa que logo o seu deseño e as súas capacidades están prioritariamente ao servizo da manipulación e do manexo de datos. Ao servizo pois dos grandes operadores, e suxeitas á minería de datos, en contextos de guerra, as redes acaban cumprindo as tarefas que lles asignan os seus donos: orientar e conducir condutas.
As investigacións realizadas a partir dos escándalos de Cambridge Analytica pola obtención de 50 millóns de datos das redes sociais, e as evidencias da implicación destas redes en golpes de Estado como en Bolivia, demostran que o vehículo que permite a organización e articulación de todas estas protestas son as redes sociais. En realidade, é un eufemismo para falar das novas armas de control e organización contrarrevolucionaria, porque as redes serviron para impulsar e coordinar as "guarimbas", legitimar linchamientos, promover "estoupidos sociais" etc., todo iso baixo a consigna da liberdade de expresión.
Decatados estamos de quen paga o micrófono da oposición venezolana, tamén sabemos quen está detrás dos disidentes nicaragüenses e quen alimenta as redes sociais contra Cuba, pero non por iso a estratexia desestabilizadora se detén. Pola contra, os paraperiodistas axustan as súas armas e enfocan o obxectivo previamente sinalado. Se non preparamos aos receptores das redes sociais para seren capaces de interpretar e defenderse dos ataques pouco conseguiremos denunciando unha e outra vez as Fake News. Preparar a poboación para unha "resistencia cognitiva", educar para destruír as "matrices comunicacionais" manipuladoras, crear vínculos non virtuais cos usuarios das redes, organizar os receptores e usuarios, traballar para "desnormalizar" a información mediada, construír en definitiva un sentido común político capaz de dar a batalla da cibercomunicación [9].
No "mundo libre" das redes sociais a liberdade cabalga a lombos da inxustiza, a desigualdade e a indignidad dos pobos. O individuo, libre de empatía, libre de solidariedade e de compromiso, apunta a súa liberdade cara á imaxe reflectida na pantalla do seu celular, dispara e conta os likes obtidos.
_______________________________________________________________________________________
[1] O mozo Wuilly Arteaga foi invitado a participar no Oslo Freedom Forum en New York, organizado por Human Rights Foundation, e da intensificación de amenazas, Wuilly decidiu saír do país, viaxando por terra a Colombia o 13 de setembro e chegando a Estados Unidos para participar no Lincoln Center de New York na conferencia sobre dereitos humanos.
[2] Radio televisión Martí unha das axencias ao servizo da política bélica de EEUU e do exilio cubano, un de los más violentos que se coñece, está dando ampla cobertura á salida do cárcere do rapeiro que se produciu precisamente o 12 de xullo, ao tempo que se producen as manifestaciones actuais. Unha evidencia máis de que se trata dunha campaña coordinada: https://www.radiotelevisionmarti.com/a/denis-sol%C3%ADs-activista-del-movimiento-san-isidro-fue-liberado-/299189.html
[3] Victor Fowler, “Documento penoso”, 5-06-2021, http://www.cubadebate.cu/opinion/2021/06/05/un-documento-penoso/
[4] Mar Centenera, El País, “A morte dun artista de rúa a mans dun carabineiro reactiva as protestas en Chile”. 6/02/2021, https://elpais.com/internacional/2021-02-06/la-muerte-de-un-artista-callejero-a-manos-de-un-carabinero-reactiva-las-protestas-en-chile.html (Consulta 15/07/2021)
[5] Público, “HRW alerta ante a represión da oposición en Nicaragua: “Non hai garantías para unhas eleccións libres”, 22/06/2021, https://www.publico.es/internacional/represion-politica-nicaragua-hrw-pide-contundencia-onu-represion-oposicion-nicaragua.html (Consulta 15/07/2021)
[6] Neste filme de Sydney Pollack (1975) un investigador da CIA dedicado a conectar acontecementos de periódicos, revistas, libros descobre unha trama desa organización.
[7] Comando Sur de EEUU, https://www.southcom.mil/Media/Special-Coverage/SOUTHCOMs-2021-Posture-Statement-to-Congress/ (Consulta 14/07/2021)
[8] Voz de América, 16/03/2021, “Maduro continúa aferrado ao poder co apoio de Cuba, Rusia, Irán e China", https://www.vozdeamerica.com/venezuela/craig-faller-maduro-aferrado-al-poder-con-el-apoyo-de-cuba-rusia-iran-china (Consulta, 14/07/2021)
[9] A. Díez, “La guerra tecnológica-comunicacional en el contexto de la pandemia”, https://observatoriodetrabajadores.wordpress.com/2021/03/29/la-guerra-tecnologica-comunicacional-en-el-contexto-de-la-pandemia-angeles-diez/
_______________________________________________________________________________________
[Artigo tirado do sitio web REDH Argentina, do 15 de xullo de 2021]
