Por que os gobernos capitalistas se preocupan máis da inflación que do desemprego?
A maior preocupación dos gobernos capitalistas pola inflación máis que polo desemprego reflicte de feito a hexemonía das finanzas no capitalismo contemporáneo. A riqueza nas economías capitalistas mantense esmagadoramente en forma de activos financeiros hoxe en día
Os gobernos capitalistas invariabelmente buscan controlar a inflación aumentando o desemprego. Isto non ten nada que ver con ningunha crenza nunha "compensación" estábel entre os dous, é dicir, nunha curva estábel que une aos dous. Mesmo aqueles que atribúen a inflación a outras causas, como o exceso de oferta monetaria (“demasiado diñeiro perseguindo a moi poucos bens”) e atopan a solución na austeridade monetaria, en realidade buscan controlala a través dun maior desemprego, xa que a austeridade monetaria provoca maior desemprego.
Isto suscita moitas preguntas. A primeira pregunta é: por que é así? Por que os gobernos non manteñen altos niveis de emprego mentres adoptan outras medidas contra a inflación, como controis directos de prezos, complementados, se hai escaseza, con racionamentos? A resposta é que os capitalistas non queren demasiada intervención directa do goberno na economía, porque iso socava a lexitimidade social do sistema ao suscitar a pregunta na mente da xente: de que serve un sistema se necesita tanta intervención directa do goberno para solucionar os seus problemas?
A segunda pregunta é esta: dado que o desemprego tamén vai en contra dos intereses dos capitalistas, xa que significa unha menor produción de plusvalía (debido á menor cantidade de traballadores ocupados), por que os gobernos capitalistas amosan maior preocupación pola inflación, até o punto de promover maior desemprego para combatelo? Non é coma se a arma antiinflacionaria do desemprego se usase só con taxas de inflación moi altas; de feito, aplícase mesmo a taxas de inflación baixas ou moderadas. Nos Estados Unidos, malia que aínda quedan millóns de desempregados en comparanza con antes da pandemia, as taxas de xuros estanse elevando só porque a taxa de inflación en decembro alcanzou o 7 por cento; de feito, esta é a taxa máis alta rexistrada en calquera mes desde 1982,
Tony Blair, durante o seu mandato como primeiro ministro de Gran Bretaña, mesmo declarara que o obxectivo de inflación dos tories de "menos do 2,5 por cento" non era dabondo baixo. A súa suxestión implícita foi que non importa canto de alta sexa a taxa de desemprego requirida para lograr unha inflación próxima a cero, o país debería pagar ese prezo, que era unha reversión total do obxectivo anterior do Partido Laborista de pleno emprego.
Mesmo cando a taxa de inflación é relativamente baixa, o máis mínimo aumento fai que os gobernos entren en acción e comecen a aumentar o desemprego para contrarrestala; en resumo, están máis preocupados da inflación que do desemprego. A pregunta é por que?
A razón, aducida por Blair e unha serie de economistas de dereita, é que unha inflación tan baixa acaba provocando un crecemento máis rápido e, xa que logo, un emprego máis elevado e duradeiro a longo prazo. Mais isto é só unha afirmación ideolóxica: maior desemprego a través dunha política fiscal e monetaria restritiva, que invariabelmente resulta nunha maior capacidade non utilizada, desalenta o investimento privado e, polo tanto, reduce o perfil temporal do emprego. De feito, a afirmación de Blair cadra á vez coa afirmación de que o emprego aumenta a longo prazo ao outorgar concesións fiscais aos capitalistas para aumentaren os seus beneficios despois de impostos, mentres se grava os traballadores para restrinxir o déficit fiscal. Alén da súa vacuidade teórica, non hai ningunha evidencia para apoiar ningunha das propostas.
Unha segunda razón aducida está relacionada co benestar da clase traballadora, que os traballadores se sintan máis cómodos co desemprego que con taxas de inflación baixas ou moderadas. Porén, os gobernos capitalistas apenas se preocupando benestar dos traballadores; ademais, nin sequera está claro que aos traballadores lles preocupe máis a inflación que o desemprego. A ameaza do desemprego, que pende como unha espada de Damocles sobre as súas cabezas, xera entre os traballadores unha inmensa inseguridade que non se pode subestimar.
Así e todo, algúns economistas liberais propuxeron este argumento. O coñecido economista John Hicks, por exemplo, tentou explicar o privilexio dos gobernos capitalistas do control da inflación sobre a redución do desemprego (do cal o goberno de Thatcher en Gran Bretaña foi un exemplo importante), en termos da preferencia da xente común (é dicir, traballadores). Mais tales explicacións son demasiado forzadas, mesmo nos seus presupostos teóricos, para ser convincentes.
A maior preocupación dos gobernos capitalistas pola inflación máis que polo desemprego reflicte de feito a hexemonía das finanzas no capitalismo contemporáneo. A riqueza nas economías capitalistas mantense esmagadoramente en forma de activos financeiros hoxe en día, e aínda que os activos financeiros representan dereitos sobre activos físicos, os movementos nos prezos dos activos financeiros non están relacionados nin sincronizados coa inflación en prezos de bens e servizos. A inflación nos prezos dos bens polo tanto inmediatamente, en primeira instancia, reduce o valor real dos activos financeiros. Isto é así mesmo cando a taxa de aumento dos prezos dos activos financeiros supera no tempo a taxa de inflación dos prezos dos bens e servizos. O capital financeiro oponse invariabelmente, xa que logo, á inflación dos prezos dos bens e servizos e quere que a devandita inflación se manteña baixo estrito control; e isto é o que buscan lograr os gobernos capitalistas.
O aumento do desemprego para controlar a inflación demostra clara e descaradamente a submisión da política dos gobernos capitalistas aos intereses da clase hexemónica. E non sorprende que os sucesivos gobernos británicos, desde Thatcher até Blair, debido á ambición de Gran Bretaña de manter Londres como a capital financeira de Europa, insistan en manter a taxa de inflación o máis baixa posíbel.
Pero pódese suscitar a pregunta: con maior desemprego, a escala de plusvalía producida na economía sería en correspondencia menor, e dado que todos os segmentos do capital derivan os seus ingresos da plusvalía producida nunha economía (ignorando o que se acumula no exterior), unha menor magnitude da plusvalía producida tamén reduciría os ingresos correspondentes ás finanzas; entón, por que as finanzas non se deberían preocupar tanto do desemprego como da inflación?
A resposta radica no feito de que a separación entre o mundo real e o financeiro se leva a un grao sen precedentes nas economías capitalistas na era da hexemonía do capital financeiro. O feito de que entrementres as economías reais se caractericen polo desemprego masivo e o estancamento desde o colapso da burbulla inmobiliaria nos Estados Unidos, mesmo cando os mercados bursátiles de todo o mundo están funcionando ben, é un reflexo desta separación. Isto á súa vez susténtase no feito de que a bonanza das finanzas non se limita unicamente á plusvalía que se produce nunha economía.
O mercado de valores é un lugar onde non é a empresa senón a especulación o que florece, e o motivo reitor non é tanto o ingreso da plusvalía producida nunha empresa senón os beneficios de capital que se poden acumular ao comprar un activo financeiro hoxe para vendelo a un prezo razoábel, prezo máis alto mañá. Pero logo cumpriría preguntarse: de onde veñen eses beneficios que se obteñen ao vender mañá a un prezo máis alto o activo financeiro comprado hoxe? Se non corresponde a ningunha plusvalía producida, entón debe ser ficticio; nese caso os beneficios dunha persoa deben ser as perdas doutra. Mesmo se moitas persoas gañan cunha cadea de vendas, alguén finalmente debe perder unha cantidade inmensa para contrarrestar os beneficios de todas estas persoas.
Isto certamente acontece, pero hai polo menos tres formas en que tales perdas daqueles que quedan atrapados cando o mercado se derruba, se socializan, é dicir, non quedan reducidas só ao círculo de participantes do mercado de valores; e en tal caso os participantes no seu conxunto gañan. Unha é polo feito de que a compra dun activo financeiro non se financia necesariamente cos petos do comprador, senón con empréstitos; polo tanto, o colapso do mercado conduce a que numerosas persoas, que prestaran directa ou indirectamente ao comprador do activo financeiro, sexan defraudadas. A segunda é a través do goberno que acode ao rescate das institucións financeiras a través das cales se concertaran os devanditos empréstitos, utilizando o diñeiro dos contribuíntes; neste caso as perdas dos posuidores de activos financeiros cando o mercado colapsa, son soportadas polo contribuínte ordinario. A terceira é cando o devandito apoio do goberno non provén dos ingresos fiscais senón da venda de activos do goberno; nese caso o mercado susténtase mediante a achega de novos activos.
Todos estes son exemplos do que Marx chamara acumulación primitiva de capital. A fonte da bonanza nos dous primeiros casos é espremer unha masa de xente corrente para enriquecer a oligarquía financeira, que é un claro caso de acumulación primitiva; e no terceiro caso é a aparición e mercantilización de novos activos o que pon a riqueza en mans privadas.
Noutras palabras, ademais da plusvalía producida, existe unha fonte adicional de ingresos para a oligarquía financeira que provén da acumulación primitiva de capital. Por iso o desemprego é menos importante desde o punto de vista desta oligarquía que a inflación; e isto reflíctese debidamente na política gobernamental que privilexia os segundos sobre os primeiros.
[Artigo tirado do sitio web MRonline, do 13 de febreiro de 2022]
