Palestina e Israel na reconfiguración do sistema mundial
O exército de Israel é un bastión do sistema imperial de Estados Unidos e a OTAN que posúe armas nucleares e a tecnoloxía destrutiva máis moderna, coas cales enfronta a unha guerrilla e a unha poboación civil. Aínda que ambos os pobos sofren, a asimetría do poder entre os contendentes e a situación de avance colonial israelí, mostra quen debería frear a súa postura bélica
Esa paisaxe, esa xeografía, resulta controvertida para explicala só tomando unha foto do presente. Tamén cómpre preguntarse que relación particular teñen con esta porción de territorio que é relativamente cativa, que non posúe grandes xacementos, ou riquezas en materias primas, pero directas, o tema é atoparse nun sitio nuclear a nivel xeoestratéxico e xeopolítico.
Por que a escalada de violencia? Isto é reflexo da reconfiguración do sistema mundial. Por iso debemos realizar un enfoque sistémico desde o punto de vista xeopolítico, económico e mediático polas múltiples formas que adquire esta confrontación mundial. Tres factores do taboleiro global contextualizan este novo baño de sangue. A influencia dos Estados Unidos e o seu devalar relativo no Medio Oriente, máis o desgaste do conflito en Ucraína, a iso súmase o anovado poder de China e a súa alianza con Rusia. Por iso é crucial comprendermos a importancia de analizar o contexto rexional e as implicacións xeopolíticas desta cuestión.
Nesta conxuntura, esta violencia aínda que é cíclica mostra como cambiou o mundo sobre todo desde 2013-2014. Estamos ante unha crise de longo prazo dos Estados Unidos, un devalar relativo en varios aspectos económicos, malia manter primacía financeira e en tecnoloxía, está a ser posta en cuestionamento a súa hexemonía mundial. Oriéntase co “pivot asiático” desde Obama en 2011, previo ao 2013 da Franxa e a Ruta, e ao freo de Rusia e China á inminente destrución de Siria que sería o corolario das destrucións de Iraq (1991 e 2003), Afganistán (2001) ou Libia (2011). Así, retrocede nalgúns lugares chave como Medio Oriente, onde China e Rusia avanzan.
De aí que os Estados Unidos, na súa estratexia de non ceder aínda máis a súa primacía, veñan usando a súa expansión militar. En tres zonas de tensións principais e unha cuarta, Europa do leste con Ucraína-Rusia e o chamado Medio Oriente, Israel-Irán, e Taiwán na Asia Pacífico con China, ademais a zona do Sahel moi revolucionada por movementos emancipadores ou dunha “segunda onda de independencias” poderiamos catalogar, polo menos, na África atlántica.
O esquema de violencia simbólica e material que manexan os Estados Unidos a nivel mundial, desde 1945 sobre todo, acrecentouse no 2001, co que eles denominaron a “guerra contra o terrorismo”. Agora estase tratando de renovar e nese caso nesta reconfiguración do sistema mundial, co ascenso do poder chinés acompañado da alianza estratéxica con Rusia, aos que se suma Irán.
Ucraína como eixo de confrontación está máis erosionado. Estamos fronte a un proceso de desdolarización incipiente pola planificación respecto diso dos grandes poderes emerxentes que buscan desa maneira equilibrar o poder mundial, e sortear a arma das sancións económicas estadounidenses como sucedeu con Rusia ou Irán, por exemplo. A reconfiguración do sistema mundial está a realizarse tamén polos dez anos das Novas Rutas da Seda.
O exército de Israel é un bastión do sistema imperial de Estados Unidos e a OTAN que posúe armas nucleares e a tecnoloxía destrutiva máis moderna, coas cales enfronta a unha guerrilla e a unha poboación civil. Aínda que ambos os pobos sofren, a asimetría do poder entre os contendentes e a situación de avance colonial israelí, mostra quen debería frear a súa postura bélica. Se non é así, os custos humanos serán terríbeis.
E aquí temos dous eixos de tensión en dúas das súas rutas. Por tanto, está relacionado con ese despregamento chinés-ruso e a reconciliación entre Arabia Saudita e Irán. Por tanto, é un erro analítico só observar o que sucede nese territorio e disocialo do seu contexto rexional e mundial.
O BRICS+ cámbiao todo, ou case
Ademais das eleccións do vindeiro nos Estados Unidos, a clave da reconfiguración actual corrobóraa o BRICS+ e a súa ampliación a once países, cinco na zona circundante a Israel-Palestina. Exipto, Etiopía, os Emiratos Árabes Unidos, Arabia Saudita e Irán conforman un novo eixo de achegamento a Eurasia, de aumento da produción do petróleo e os pasos xeoestratéxicos a nivel mundial que sucan a rexión como a Canal de Suez, os Estreitos de Bab el-Mandeb e o de Ormuz, ademais de ser países fóra de Rusia, colonizados ou semicolonias das potencias do G7 nos séculos recentes.
O ingreso de seis países no BRICS+ é o dato crucial, un cambio transcendental e histórico. Ábrense novas posibilidades de relación, intercambio, a nivel simbólico, pero máis que nada a nivel xeoestratéxico, xeopolítico e xeoeconómico, coa posibilidade de equilibrar en varios sentidos o taboleiro mundial dado que coa unipolaridade, co maior dominio occidental das organizacións internacionais, económicas e financeiras, ademais das militares, (OTAN, FMI, Banco Mundial, o uso do dólar) o escenario cambiou polo menos nese sentido e un grupo de países defende de maneira organizada e conxunta.
A incorporación destes seis países solidifica un cambio sistémico, “unha explosión sistémica na orde internacional” segundo Fiori. Xera expectativa non só entre os seus once membros, senón no que contaxia cara ao resto. E mostra o camiño do cambio na organización dun grupo diferente ao dominante até o momento, e cruza países que podían estar enfrontados até hai pouco.
Ademais, adquire un matiz planetario, por como o BRICS+ se ensambla coa Organización de Cooperación de Shanghai (OCS) (China, Rusia, Kazakhistán, Kirguizistán, Tadxiquistán, Paquistán, India e Irán), coa OPEP+ e a UEEA (Unión Económica Euroasiática). Así xa se tornan novos vínculos mundiais cunha óptica propia que desafía a Tríade, a súa orde unipolar, e mostra que o rexurdimento de Eurasia lidera a transición cara a un novo mapa de poder mundial.
Estes organismos multilaterais virían socavar o poder hexemónico daqueles entes internacionais fomentados desde e polos Estados Unidos desde o final da Segunda Guerra Mundial e Bretton Woods, como o FMI, Banco Mundial e a Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN 1949-continúa). Poderían xestarse así un abano de posibilidades con máis dimensións e unha oportunidade de unificar as políticas de Latinoamérica ou Medio Oriente para tratar coas potencias, e por iso tamén é que Brasil celebra e incidiu na inclusión de Arxentina.
Tamén con miras a estabelecer un novo paradigma de transición enerxética (aínda incipiente) cara ás renovábeis desde os mesmos países que provén actualmente de materias primas e hidrocarburos, con plans a medio prazo de utilizar métodos máis limpos como a enerxía solar ou eólica. A pesar diso, segue aumentando a desigualdade no interior das sociedades tanto dos países ao interior do BRICS+ como no exterior, e ese é o factor a modificar.
Desde 1945 estiveron marcados polas prerrogativas do dominio estadounidense, logo na implosión da Unión Soviética e os países socialistas, con organismos que beneficiaron soamente ao G7 e ás elites dos países. Nas últimas tres décadas pasouse dun mundo pretendidamente unipolar a unha maior multipolaridade, abrindo novos escenarios para os países emerxentes como Arxentina e por suposto os que iniciaron o BRICS, máis as novas incorporacións. Xa a primeira vista unha transformación substancial e unha serie de países que até hai poucas décadas foron colonizados por varias potencias do G7.
A inminente incorporación destes seis países ao BRICS+ demostra un achegamento xeoestratéxico, xeoeconómico e xeopolítico. Implica a conformación dunha faixa de catro continentes que exclúe a tríade: Europa occidental, Xapón e os Estados Unidos, que exerceu un dominio a través da forza e o consentimento de gran parte do mundo, con todo, isto parece comezar con esforzos para frealo. Entre iso organizar formas que substitúan o uso do dólar, e, polo tanto, unha das fortalezas do sistema imperial que controla os Estados Unidos.
Unha alianza de tal magnitude reflicte os desprazamentos xeoeconómicos e tectónicos que implican un abalo hexemónico do sistema capitalista. Entre eles, a posibilidade de que non se taxe ou comercialicen o gas e o petróleo baixo a éxida do dólar. Un cambio sistémico en aumento desde a crise capitalista do 2008, logo co anuncio da BRI de 2013 do que se cumpre o seu primeiro decenio. As relacións tanto culturais, económicas e mesmo en tecnoloxía, incluíndo a enerxía nuclear, serán favorecidas polas súas incorporacións neste proxecto multipolar.
O BRICS+ ou BRICS 11 implica o redeseño de políticas económicas e financeiras que abranguen varios continentes e por tanto adquiren unha relevancia mundial. As novas incorporacións indican a suma de recursos estratéxicos na actualidade enerxéticos, territoriais, de poboación e de localizacións xeoestratéxicas. Polo cal a organización destes países cunha visión colectiva e estabelecer outro tipo de relacións entre os países respecto das que presenciamos sobre todo desde a caída do muro e o desenvolvemento do chamado neoliberalismo, xera unha expectativa certa de cambiar “a orde baseada en regras”. E iso evidénciase, por exemplo, no pagamento de Arxentina ao FMI en iuáns, e en equiparar a dependencia do dólar en moitos outros países.
Palestina-Israel un dos epicentros da nova guerra fría ou híbrida
O Estado de Israel sostense grazas ao seu papel coimperial de acompañamento do sistema imperial liderado polos Estados Unidos; en palabras do actual presidente Joe Biden no Congreso dese país, en 1986: “Israel é o mellor investimento de 3.000 millóns de dólares anuais que facemos. Se non existise Israel, os Estados Unidos terían que inventar un Israel para protexer os nosos intereses na rexión.”
A maior axuda militar exterior nunha rexión convulsionada en boa medida polo nivel de inxerencia das potencias e por se converter nun escenario de disputa que acelera ou anticipa os cambios sistémicos a nivel mundial.
O pequeno país da costa Mediterránea dirixe tres políticas cara a Palestina. Primeiro, un Master Plan de judaización, de desarabización, de xerar unha maioría de poboación xudía por unha cuestión de maioría política e baseados nun racismo estrutural. Podemos diferenciar entre a forma utilizada en Xerusalén, declarada capital única, indivisíbel e eterna en 1980 de maneira unilateral e coa intención de minar (hai corenta anos) a posibilidade de que os palestinos logren a súa autodeterminación, o seu autogoberno. A Colonia Maale Adunim ten como obxectivo diseccionar a Cisxordania en dúas, ou o que queda dela.
O plan para o territorio cúmprese na al-Quds/Xerusalén de maneira exponencial. Unha cidade que fose un “corpus separatum” para a inxusta recomendación de partición da Declaración 181 de 1947 da recentemente nada ONU, dada a súa condición de sacralidade para as tres relixións monoteístas que consideran cunha misticidade particular os emprazamentos como a Chaira da Mesquita para os musulmáns –máis de 1.600 millóns de crentes–, o Muro das Lamentacións para os xudeus –15 millóns– e o Santo Sepulcro para os cristiáns –ao redor de 2.400 millóns–.
Segundo, en Cisxordania, onde tamén se pretende unha anexión territorial, que quixo lexitimarse en 2020. A expulsión por goteo sucede ás deportacións masivas de 1948 e 1967, e as deste ano. As colonias de asentamento (colonialismo do século XXI), o órgano de conquista territorial israelí, medraron ao dobre da taxa de crecemento das demais zonas de Israel. Isto compleméntase coa estratexia para a denominada “Xudea e Samaria” (nomes da Torá) Cisxordania, unha serie de estradas, postos de control, colonos armados e preparados ideoloxicamente para avanzar contra os seus veciños palestinos, e unha presenza cotiá do exército israelí a todo nivel, ou sexa, dun ocupante contra un pobo impedido de exercer a súa soberanía.
Terceiro, Israel, único posuidor de armas nucleares na rexión e dos máis sofisticados armamentos, incursiona con asasinatos masivos sobre a Franxa de Gaza en 2023, tras o feito en 2008-2009, 2012, 2014, 2021, 2021. Territorio bloqueado por terra, mar e aire, un cárcere ao descuberto. Bombardeos de poboacións enteiras e a súa infraestrutura, que tentan resistir con lanzamentos de foguetes, cuxo poder é diametralmente oposto. En síntese, Israel pretende colonizar e arrebatar estas terras e os seus recursos, controlar exhaustivamente polas forzas militares de ocupación, o resultado é unha serie de poboacións inconexas ou bantustáns ao estilo surafricano.
Terrorismo, apartheid, resistencia, BDS
As microviolencias cotiás fanse menos perceptíbel para os medios, ou máis ben, estes elixen non as mostrar. Cal é a intención detrás do termo terrorismo? Trátase dun concepto polifónico, terxiversado até a perda do seu posíbel significado, á vez que usado cunha intencionalidade acrítica, para logo incursionar contra un país en particular. Cando non cabe dúbida ningunha de que o capitalismo é o eixo de todas as disxuntivas dos últimos cinco séculos, e sobre todo destes os últimos dous, acentuada aínda máis pola caída do Muro de Berlín, símbolo da disolución da Unión Soviética, promediando estas últimas tres décadas, a “Guerra Global contra o Terrorismo” (GWOT) foi virando cara á “Competencia entre os Principais Poderes” (GPC). A GWOT, de feito, é a denominación que se utilizou para ocultar o dispositivo de destrución e reconfiguración do Medio Oriente, sobre todo dez anos despois da disolución da URSS.
Diferentes organizacións comprobaron que Israel estabeleceu un réxime do apartheid que oprime o pobo palestino. En dereitos humanos a israelí B’Tselem (2021) manifestou: “O réxime israelí promulga en todo o territorio que controla (territorio soberano de Israel, Xerusalén Leste, Cisxordania e a Franxa de Gaza) un réxime de apartheid. As políticas israelís pretenden perpetuar a supremacía dun grupo, os xudeus, sobre outro, os palestinos. Rexeita a percepción de Israel como unha democracia (dentro da Liña Verde) que defende unha ocupación militar temporal (máis aló)”. Ademais, concluíu: “… a divisoria para definir o réxime israelí como un réxime de apartheid cumpriuse despois de considerar a acumulación de políticas e leis que Israel deseñou para afianzar o seu control sobre os palestinos.”
A Cuarta Convención de Xenebra prohibe de maneira explícita a transferencia da poboación civil da Potencia ocupante ao territorio que invade. E tanto o Consello de Seguridade das Nacións Unidas como a Corte Internacional de Xustiza (CIJ) decretaron a ilegalidade dos asentamentos israelís.
A Franxa de Gaza como a prisión máis grande do mundo, paradoxalmente, isto foi favorecido por recursos israelís. Nos inicios, a fins dos 80, Israel apoiou a Hamas para dividir o movemento palestino. A intención foi fragmentalos como movemento político, nacional, no xeográfico e na xogada estratéxica de derrubar os réximes nacionalistas laicos da rexión. Hamas é un movemento político que ten un brazo armado, as Brigadas Izzedin Al-Qassam, como Israel ten un exército, que pola disparidade de poder usan ambas as formas diferentes pero criticábeis de violencia. O contraste é o contexto e a circunstancia previa, máis aló dos resultados desiguais e da manipulación mediática.
Existe resistencia palestina ao apartheid, pacífica (como o Boicot, Desinvestimento e Sancións BDS) e violenta como se observa esta vez, a través das demandas dos dereitos humanos e de formas de resistencia armada. A situación de invasións previas abala o escenario territorial e a poboación de ambos os países paga as consecuencias, desiguais tamén, como todo o que alí sucede.
A incursión palestina en territorio israelí está relacionada cun longo período de opresión previa e que sofren a diario os palestinos en xeral, tanto en Cisxordania como en Gaza. Aínda que iso non a xustifique, contextualízaa nas espiraos de violencia dese territorio. A Franxa de Gaza é un dos lugares máis densamente poboados do mundo. Teñen moi poucas horas de luz diaria e escasa dispoñibilidade de auga potábel.
Nas últimas tres décadas, mediante os Acordos de Oslo de 1993 buscaron non volver sufrir intifadas –que si ocorreron–, ou que a Autoridade Nacional Palestina (ANP) controlase os palestinos máis belicosos ou revolucionarios. En que difire isto de calquera monopolio do exercicio da violencia doutros Estados? Os israelís buscan conquistar máis terras e controlar o territorio, mais o dispositivo falla ao non considerar unha poboación palestina, se nos cinguimos ao mapa completo da Palestina do Mandato Británico (1922-1948). Israel continúa cos seus plans de anexión e desde 1967 cada vez máis, a poboación palestina queda engulida nunha maraña de poboados israelís, pero sen ter os dereitos que lle proporcionaría esa cidadanía.
A disputa, desigual na maioría dos aspectos, prodúcese en arestas como a xeográfica, a histórica, a lingüística, a arqueolóxica, a artística e un que quebra o balance, como é e foi a mediática. Con todo, o poderío tecnolóxico e militar israelí é garantido pola máxima potencia histórica nese sentido que lle promete abertamente unha “vantaxe militar cualitativa” na rexión, o Pentágono, o gran mestre dos monicreques.
[Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 23 de outubro de 2023]