“O proxecto da UE é neoliberal e caracterízase polo esmagamento dos dereitos laborais e sociais”
O secretario xeral da CGTP-IN, Arménio Carlos, visitou Galiza recentemente para participar nun encontro sindical coa CIG no que se analizou a situación sociolaboral de ambos países e se asinou un protocolo de colaboración entre as dúas centrais sindicais. Aproveitamos a súa presenza no país para coñecer a súa opinión a respecto de cuestións como a evolución económica de Portugal e os efectos sobre a clase traballadora, o proxecto da Unión Europea ou a campaña de mobilizacións que está a protagonizar a organización que representa e que vén de vivir un novo exemplo a semana pasada cunha manifestación na que milleiros de mozos/as reclamaron nas rúas de Lisboa o fin de precariedade e dos baixos salarios.
Como valoran dende a CGTP o encontro coa CIG?
Foi moi produtivo, porque alén de analizar a situación económica e social, os problemas laborais, de precariedade, de desemprego, das dificultades que atravesan as familias, tamén foi importante porque identificamos algúns dos problemas comúns que temos, e que teñen que ver cos emigrantes galegos e portugueses, e porque constatamos a necesidade de atopar formas de cooperación colectiva a través de dúas xuntanzas: unha para abordar a cuestión da industria do automóbil e outra para tratar a problemática do sector da construción, co obxectivo de establecer dinámicas de apoio común aos traballadores/as galegos en Portugal e aos portugueses/as na Galiza.
De que xeito enfocan a política de alianzas e colaboración con organizacións sindicais doutros países?
Sempre dende o punto de vista da clase traballadora, porque para nós estes procesos teñen que estar protagonizados polos traballadores/as. Alén das persoas que traballan en Galiza ou en Portugal, temos que atender tamén as que emigran e prestarlles especial colaboración porque están en situación de maior fraxilidade e vulnerabilidade. É necesario combater o dumping social, que é algo que nos afecta a todos/as. Porque se un traballador/a portugués/a está a traballar na Galiza nunhas conducións inferiores aos galegos/as está a ser explotado, mais tamén está a ser utilizado como un instrumento de explotación a través da presión que vai ser exercida sobre os traballadores/as galegos/as.
Para loitar contra isto é necesario atopar formas comúns de intervención a respecto da identificación dos problemas e da busca de solucións. Foi isto o que nos levou a manter este encontro tan frutífero coa CIG para priorizarmos a nosa relación en base a dúas áreas: sector da construción e industria do automóbil. A idea é presionar os gobernos e a patronal para rematar coa situación na que se atopan milleiros de traballadores/as a ambos lados da fronteira.
Neste senso, adoitan manter que as empresas que se asentan en Portugal tras abandonar outro país non o fan polos incentivos fiscais ou polo prezo do solo senón pola precariedade e os baixos salarios...
A deslocalización das empresas, nomeadamente as multinacionais, ten sempre unha lóxica, que é procurar noutro lugar salarios máis baixos e peores condicións de traballo. O obxectivo é asegurar a maior cantidade de dividendos posíbeis para os accionistas mediante o incremento da explotación da clase traballadora. Neste contexto, aqueles que viven do sistema intentan que a opinión pública pense que o problema reside nunha guerra entre traballadores/as, neste caso entre galegos/as e portugueses/as.
O problema de fondo non é este, porque tanto uns/has coma outros/as están a ser explotados/as, senón a concepción das multinacionais, que entenden que o único que xeito de lograr os seus obxectivos é a deslocalización. E este proceso sempre deixa un rastro de destrución, de desemprego, de desilusión en moitas familias que tiñan a súa vida organizada e que da noite para a mañá se ven illados nun mundo que é cada vez máis competitivo, desigual, inxusto e insolidario.
Polo tanto, é necesario adoptar medidas de fondo para concienciar a opinión pública de que o problema das empresas non está no custe dos salarios ou das achegas á Seguridade Social. Hai pouco analizamos as contas dunha multinacional e observamos que preto do 60% da súa economía destínase a dividendos para os accionistas, mentres que o gasto salarial non pasa do 25%. O verdadeiro problema é a obsesión por aumentar o lucro empresarial.
Que salientaría da situación socioeconómica de Portugal na actualidade?
En primeiro lugar nós valoramos moito a loita dos traballadores/as e do pobo portugués, que foi fundamental para afastar a dereita do poder a para atopar a actual solución gobernativa (goberno en minoría do Partido Socialista (PS) con apoios puntuais do Bloco de Esquerda, do Partido Comunista (PCP) e dos Verdes). Este afastamento do poder foi moi importante porque permitiu interromper a política da dereita, baseada nos recortes sociais e de dereitos. Tamén foi posíbel iniciar un proceso de reposición destes dereitos. Isto demostra que as cousas se poden facer dun xeito diferente, que se poden facer un pouco mellor.
Afastar a dereita do poder foi importante porque amosou que as cousas se poden facer un pouco mellor
Agora atopámonos nunha fase crucial na que se verá se é verdade que se tomaron medidas que minimizaron as dificultades da clase traballadora e das familias. Mais seguimos a padecer problemas estruturais, sobre todo no mundo do traballo, no que non houbo alteracións de fondo (seguimos cun modelo baseado nos baixos salarios, nunha alta precariedade, con niveis de emigración moi elevados, cunha lóxica de desvalorización do traballo, das competencias e das profesións, en definitiva, dos traballadores/as). É por iso que dicimos que non pode haber unha política de esquerda se se mantén unha organización do traballo de dereitas.
Nesta fase nós estamos a esixir a adopción de medidas lexislativas que revoguen un conxunto de normas gravosas de lexislación laboral que están no cerne non só na acentuación das desigualdades sociais senón tamén do aumento profundamente preocupante dos niveis de pobreza laboral (10,8% das persoas que traballan todos os días xa caeron por baixo do limiar da pobreza). O traballo non serve para empobrecer, senón para dignificar a quen vende a súa forza de traballo e tamén para crear riqueza, polo que temos que reclamar tamén que sexa mellor distribuída.
Que lectura fan das últimas mobilizacións do pobo traballador portugués?
Nós pensamos que calquera país para se desenvolver ten que investir nos recursos humanos, naquilo que máis valor ten, que son as persoas. Mais tamén debe de asegurar que este desenvolvemento estea asociado a unha aposta na produción nacional con valor engadido. Isto supón unha ruptura co modelo de baixos salarios e traballo precario. Polo tanto, non imos permitir que en Portugal se continúe a traficar de forma impune e coa complicidade das entidades oficiais, nomeadamente as de inspección mais tamén gobernamentais, coa man de obra, o que fai que teñamos preto dun millón de traballadores/as con contratos precarios a pesar de que ocupan postos de traballo permanentes.
Aquí atopamos claramente unha lóxica de utilización da lei e dos recursos para a contratación temporal co obxectivo de acentuar as desigualdades e a explotación dos traballadores/as e asegurar o aumento dos beneficios das empresas. Neste senso, nós deixámoslles un desafío ao Goberno e ás organizacións patronais: constituír unha delegación e irmos visitar distintos centros de traballo para constatar que o virus da precariedade afecta a todos os sectores e corroe a vida das persoas e a súa capacidade de organizar a vida familiar e laboral. Esta é a cuestión de fondo que temos que resolver, e que nos levou a facer unha proposta a nivel nacional para atallar esta situación. Non hai que esquecer que a precariedade deixou de ser un problema exclusivo dos traballadores/as e agora afecta tamén as familias e ao conxunto da sociedade, xa que pon en risco o desenvolvemento futuro dos países.
Polo tanto, estas mobilizacións foron moi importantes, e continuarán nos vindeiros tempos co obxectivo fundamental de loitar contra a precariedade.
Que papel xoga a negociación colectiva neste combate?
Como xa dixen, nós temos un problema, que é que padecemos unha lexislación laboral resultado da política da dereita, polo que mentres siga vixente non haberá un reequilibrio das relacións de traballo entre empregados/as e patróns/as. Por iso dicimos que hai tres áreas nesta lexislación que teñen que ser modificadas: a primeira é a negociación colectiva, que está bloqueada polo empresariado, o que provoca que non haxa actualización dos salarios; ademais, reclamamos a eliminación dunha norma que se denomina de caducidade, e que serve para chantaxear os sindicatos os os traballadores/as e obrigalos a aceptar propostas con condicións inferiores a aquelas que a lexislación xeral establece como mínimas. A segunda ten que ver coa precariedade, coa necesidade de garantir a estabilidade e a seguridade no emprego. E a terceira é a referente a despedimentos e indemnizacións, xa que a lei foi modificada para facilitar os despedimentos e reducir as indemnizacións, o que fixo que na actualidade os traballadores/as sexan fortemente penalizados.
Vai ser complicado, a dereita e o empresariado iniciaron unha ofensiva mediática para impedilo, porque hai que ter en conta que a dereita perdeu o poder pero non a vontade de evitar que aquilo que fixo poida ser alterado. Ten unha postura antilaboral e antisocial, o que anticipa un gran enfrontamento ideolóxico nos próximos tempos entre aqueles/as que se din de esquerda e teñen que tomar medidas acordes coa declaracións que fan e os que dan cobertura ao mantemento das políticas da dereita. O Goberno do PS ten todas as condicións para que na Asemblea da República se poidan aprobar as propostas da CGTP e dos partidos a súa esquerda. Se non o fai é porque non quere facelo. Terá que decidir se quere ser parte da solución o ben parte do problema. Unha vez máis será un enfrontamento entre traballo e capital.
Que conflitos laborais destacaría do último ano?
Dende logo hai unha gran mobilización no sector privado. Constatamos que o 2017 pechou con máis folgas, accións e contestación no sector privado. Especialmente importante foron as loitas en pequenas, medianas e grandes empresas, así como algunhas moi significativas en multinacionais como Altice, compañía de telecomunicacións na que se produciu un forte conflito laboral derivado dunha vaga de despedimentos encubertos mediante o traslado forzoso de persoal a outros centros de traballo.
Neste contexto tivo lugar unha masiva manifestación en xuño do ano pasado, e produciuse unha gran sensibilización da opinión pública que tivo como consecuencia unha alianza clara entre os traballadores/as e a sociedade. A raíz disto conseguiuse que a Asemblea da República votase unha lei que prevé que o traballador/a poida ter o dereito a opoñerse a un cambio de centro de traballo, a ser mudado para outra empresa. Isto é resultado da loita.
Existe unha maior conciencia de que houbo evolución económica mais aínda está lonxe a evolución social e laboral
Temos tamén o exemplo de AutoEuropa, que é unha fábrica da Volkswagen, onde se está a intentar, por unha parte, organizar o tempo de traballo unicamente segundo a vontade da patronal, e facer que os sábados e os domingos, que hoxe son días de descanso, pasen a ser días de traballo normais e sexan compensados en tempo de descanso durante a semana; e pola outra, reducir os salarios dos traballadores/as.
A patronal está a intentar afondar nas políticas de explotación. A loita contra isto tivo un grande impacto en termos nacionais, producíndose unha forte manipulación por parte dos grupos económicos e dos medios de comunicación ao seu servizo para intentar responsabilizar os traballadores/as da deslocalización da empresa. Mais os traballadores/as resistiron moi ben todos estes ataques.
Tamén houbo importantes mobilizacións no sector público, nomeadamente dos profesores/as, cunha gran mobilización diante da Asemblea da República que fixo que o Goberno tivese que negociar cando antes dixera que non o faría. Este tema aínda non rematou porque o Goberno bota moitos discursos pero non resolve, polo que seguramente se produzan novas accións de loita.
Ao mesmo tempo, os empregados/as da función pública continúan a ser martirizados/as con problemas de orde salarial e de precariedade laboral; mais tamén se mobilizaron nas rúas e protagonizaron folgas. E por último no sector dos transportes, a loita dos traballadores/as tamén obrigou o Goberno a sentarse e facerlle fronte aos seus problemas.
En síntese, hai unha maior conciencia de que houbo unha evolución da situación económica do país mais está lonxe aínda unha evolución dende o punto de vista laboral e social, o que fai que a clase traballadora estea paulatinamente creando mecanismos de presión sobre as entidades patronais e sobre o Goberno para que se resolvan os seus problemas.
Como analizan o camiño andado polo Goberno até o de agora?
Nós valoramos todo aquilo que teña que ver con medidas que supoñan a recuperación de dereitos. Algunhas delas foron introducidas a maiores dos acordos entre os partidos por iniciativa do PCP e doutros partidos. Tamén consideramos positivo o feito de que se teña paralizado a política da dereita de reducir dereitos. O afastamento da dereita do poder confirma que vale a pena votar, aínda que os resultados non cheguen até tres ou catro anos despois.
Co actual Goberno iniciouse un proceso de recuperación de dereitos que valoramos a pesar de que se situou naquilo que nós entendemos como mínimos pero que axudaron reducir as dificultades dos traballadores/as e das familias. Mais non resolveron os problemas estruturais do país: temos unha débeda enorme (do 126% do PIB) que ten que ser renegociada porque non depende da produción senón da especulación; só este ano imos pagar de xuros derivados desta débeda uns 7000 millóns de euros, que é a mesma cantidade que se inviste no sistema público de saúde. Non é posíbel que o país se desenvolve sen renunciar a esta débeda. Non renunciamos a pagala, pero hai que separar o que é a débeda verdadeira da que resulta da especulación financeira. Temos outro problema, que é a obsesión pola redución do déficit, que foi feita a costa de non actualizar dende 2012 os salarios do persoal do sector público, de recortar en servizos como a saúde ou o transporte.
E por último a problemática da lexislación laboral, da que xa falei, e que para nós é un elemento central. Isto ten que ver co país que queremos construír no futuro: ou baseado na temporalidade laboral e nos baixos salarios, condenando a milleiros de persoas á emigración, ou ben queremos un país que invista no ben máis prezado que ten, que son os homes e mulleres traballadores/as, que destine recursos á súa formación e cualificación e no recoñecemento das súas competencias, dos seus dereitos e das súas experiencias. En definitiva, apostar por un modelo produtivo baseado no valor engadido, que vai ser o que nos faga competitivos/as cara ao exterior.
Pode falarnos do que significa para vostedes a reforma que permite que as persoas con moitos anos cotizados poidan adiantar a idade de xubilación?
Foi unha proposta da CGTP que contou co apoio do PCP e que consideramos un paso positivo porque con ela tratouse de facer xustiza ás persoas que entraron moi cedo no mercado de traballo, moitas delas sendo aínda crianzas, con 12 ou 13 anos, polo que xa tiñan cotizados arredor de 50 anos e pesar de non ter a idade límite para xubilarse, polo que se optaban por facelo eran penalizadas. A reforma beneficiou a uns 15.000 traballadores/as en todo o país, xa que puideron acollerse de xeito opcional á xubilación sen ningunha penalización.
Mais o problema de fondo segue aí, xa que coa escusa do aumento da esperanza de vida está a incrementarse a idade de xubilación. Por exemplo, os traballadores/as que se xubilen este ano farano con 66 anos e catro meses, mentres que para o ano que vén será aos 66 anos e cinco meses. E no caso de que decidan facelo antes aplicaráselles dúas penalizacións, unha do 6% anual por cada ano que falta para a xubilación e outra, denominada factor de sustentabilidade, dun 14%. Isto significa que traballadores/as de 60-61 anos e con 43-44 anos cotizados perderían entre un 30 e un 40% da súa prestación no caso de que se xubilen antes. A CGTP está a pular para que se remate con esta situación tan inxusta.
Arredor do proxecto da Unión Europea
Que representa a actual UE para a CGTP?
A Unión Europea fica marcada polos intereses dun determinado número de países con gran poder que pretender estender o seu dominio a todos os niveis. Polo tanto, a UE que hoxe temos é claramente neoliberal porque opta por políticas que favorecen a determinados grupos económicos e ao sector financeiro e está caracterizada por un sistemático esmagamento dos dereitos laborais e sociais. Tamén está baseada nunha concepción federalista na que a federalización destes intereses está por enriba do respecto ao dereito de soberanía dos pobos.
Outro factor negativo é o militarismo, en particular unha estratexia de seguridade que persegue tres grandes obxectivos: constituír un exército unitario europeo, que ese exército sexa o alicerce da OTAN en Europa e que a partir de aquí se poida desenvolver un mecanismo de financiamento para a industria da guerra. Isto provocará máis inseguridade e maior inestabilidade. Os problemas non se resolven impoñendo a solución que propoñen determinados países, senón axudando aos pobos a atopar as opcións máis axeitadas para favorecer o desenvolvemento dos países.
A actual UE ten cada vez maior responsabilidade na xeneralización do racismo e da xenofobia, como amosa o exemplos das persoas refuxiadas. Os mesmos/as que saudaron a caída do muro de Berlín son hoxe os que constrúen muros por todos os lados e que ameazan os dereitos humanos. E non podemos facerlle aos outros/as o que non desexamos para nós. Galiza e Portugal son países cunha forte tradición emigratoria, polo que non podemos facerlle aos refuxiados/as aquilo que non queremos que lle fagan aos nosos/as que marchan fóra a buscarse a vida. É unha cuestión de respecto aos dereitos fundamentais.
Polo tanto, esta UE non é reformábel tal e como está constituída e máis cedo ou máis tarde van aparecer problemas importantes e incluso movementos de poboación, como está a demostrar o Brexit, que abriu unha fisura nun muro que algúns/as dicían que era irrompíbel. Se non se cambia a orientación do proxecto e as políticas moitos pobos dirán que o proceso está condenado. A CGTP seguirá a loitar pola nosa soberanía e pola articulación de colaboracións e traballo conxunto con outros países.
Que resultado tiveron as receitas aplicadas pola Troika en Portugal?
As consecuencias das políticas europeas en Portugal foron as mesmas que vostedes padecen na Galiza: aumento do desemprego, da precariedade, do peche de empresas; baixaron os salarios e as pensións; incrementáronse as desigualdades sociais, a pobreza e a emigración; e a economía non creceu. Dicían que había que aplicar unha serie de medidas que logo se demostrou que fallaron, aínda que eu diría máis: non fallaron, senón que deron os resultados previstos polos seus promotores/as.
Estas receitas non resolven nin os problemas da Galiza nin os de Portugal, e hoxe no noso país estase a intentar demostrar que se poden facer as cousas de xeito diferente para acadar mellores resultados. Pero na CGTP cremos que temos que pasar xa da fase 'facer as cousas un pouco mellor' á fase 'facer as cousas mellor'; isto supón ir máis lonxe, facer máis. Consideramos que se dan todas as condicións para facelo moito mellor. Se esta oportunidade non fose aproveitada, nomeadamente polo PS, corremos o risco de que as expectativas se transformen en frustracións e que se instale a lóxica do 'son todos iguais'.
É o momento de demostrar que na política non todos os partidos son iguais, como os sindicatos non son todos iguais. Aínda que sabemos que é un proceso duro e moi esixente porque supón non só unha gran análise e reflexión senón tamén unha planificación a longo prazo para ir perfilando a solución dos problemas que afectan a clase traballadora. Intentaremos chegar tan lonxe como sexa posíbel, coa idea de que é posíbel chegar.
