O euro sen a industria alemá
Despois da sabotaxe haberá que se preguntar, que pasará se rompen os lazos comerciais e enerxéticos con Rusia? Como cambiará a relación entre o dólar estadounidense e o euro? Por que non se discute abertamente as consecuencias económicas para Alemaña, Italia e outros países europeos?
A reacción á sabotaxe de tres dos catro sistemas de oleodutos Nord Stream centrouse en especulacións sobre quen o fixo e se a OTAN fará un intento serio por descubrir os responsábeis. Así e todo, en lugar de pánico, houbo un gran suspiro de alivio, mesmo de calma na diplomacia anglosaxoa.
A desactivación dos gasodutos acaba coa incerteza e as preocupacións dos EUA e a OTAN. Unha incerteza que medrara considerabelmente polas manifestacións que se produciron en Alemaña exixindo a fin das sancións e a posta en marcha do Nord Stream 2 para resolver a escaseza de enerxía.
Os alemáns empezaban a comprender o que significaría o peche das súas empresas siderúrxicas, de fertilizantes, de vidro e de papel hixiénico. Estas grandes compañías anunciaron que terían que pechar por completo (ou cambiar as súas operacións a outros países) se Alemaña non se apartaba das sancións comerciais e monetarias contra Rusia.
Alén do Atlántico, o falcón do Departamento de Estado, Vitoria Nuland, xa anunciara, a primeiros de xaneiro, cal era a opinión de Estados Unidos: “dunha forma ou outra, Nord Stream 2 non funcionará”. Un mes máis tarde en conferencia de prensa, xunto ao chanceler alemán, o presidente Biden apoiou directamente a ameaza: “ Non haberá un Nord Stream 2. Poñerémoslle fin... Prométoo, seremos capaces de facelo”.
A maioría dos observadores asumiron que estas declaracións reflectían un feito obvio: os políticos alemáns estaban completamente no peto dos EUA e da OTAN. Os líderes de Alemaña retiveran as turbinas negándose a autorizar Nord Stream 2, e Canadá apoderouse das dínamos de Siemens necesarias para enviar gas a través de Nord Stream 1. Isto medidas parecían resolver as cousas até que un número crecente de cidadáns e os empresarios alemáns comezaron a calcular o que significa bloquear o gas ruso para o tecido industrial e, por tanto, para o emprego na casa.
Ante estas manifestacións, a vontade de Alemaña de se autoimpoñer unha depresión económica empezou a vacilar. Se os políticos alemáns se decidisen a poñer fin ás sancións, a fronte da guerra contra Rusia saltaría polos aires. Italia e Francia poderían seguir o seu exemplo. Esta perspectiva fixo urxente quitar o mecanismo das sancións das mans dos políticos europeos.
A pesar de ser un acto de violencia, a sabotaxe dos gasodutos restabeleceu a calma nas relacións entre Estados Unidos e os seus aliados europeos. Non hai máis incertezas. Europa xa non se poderá arredar da política estadounidense, restaurando o comercio con Rusia.
A soa ameaza que Europa puxese fin ás sancións comerciais e financeiras contra Rusia resolveuse a favor dos Estados Unidos. Xa non haberá gas barato para a industria europeas. A presión caeu en tres das catro tubaxes, e a auga salgada corroeraas facéndoas inútiles.
Cara a onde van o euro e o dólar a partir de aquí?
Despois da sabotaxe haberá que preguntarse Que pasará si rompen os lazos comerciais e enerxéticos con Rusia? Como cambiará a relación entre o dólar estadounidense e o euro? Por que non se discute abertamente as consecuencias económicas para Alemaña, Italia e outros países europeos?
O resultado non o discute ningún economista sensato: producirase un colapso económico en Alemaña, e en case toda Europa. A próxima década será unha desfeita. Pode haber recriminacións polo prezo pago por permitir que a OTAN dite a diplomacia europea, pero non hai nada que Europa poida facer respecto diso, polo de agora.
As exportacións industriais alemás e a atracción de fluxos de investimento estranxeiro foron os principais factores que sustentaron o tipo de cambio do euro. para Alemaña, o gran atractivo de pasar do marco alemán ao euro era evitar que o seu superávit exportador fixese subir o tipo de cambio do marco alemán e en consecuencia sacase os produtos alemáns dos mercados mundiais.
A expansión da eurozona –incluíndo a Grecia, Italia, Portugal, o Estado español e outros países con déficit na balanza de pagamentos– impediu que o euro se disparase. Na práctica a eurozona protexía a competitividade internacional da industria alemá.
Despois da súa introdución a 1,12 dólares, o euro afundiuse a 0,85 dólares en xullo de 2001, mais recuperouse e, de feito, subiu a 1,58 dólares en abril de 2008. Desde aquela, foi descendendo e, desde febreiro deste ano, as sancións levaron o euro por baixo da paridade co dólar, a $0.97 hai unha semana.
O principal problema cun euro débil é o aumento dos prezos do gas e do petróleo e, tamén, de produtos como o aluminio e os fertilizantes que requiren grandes insumos de enerxía para a súa produción. E a medida que o tipo de cambio do euro cae fronte ao dólar, o custo de manter a débeda europea en dólares (condición normal para as filiais das multinacionais estadounidenses) aumenta, reducindo as súas ganancias.
Este non é o tipo de depresión na que os «estabilizadores automáticos» poden funcionar para restabelecer o equilibrio macroeconómico. A dependencia enerxética é estrutural. Para empeorar as cousas, as regras económicas da eurozona limitan os seus déficits orzamentarios a só o 3% do PIB. Isto impide que os seus gobernos nacionais apoien as súas economías mediante o gasto deficitario. Os prezos máis altos da enerxía e os alimentos, e o servizo da débeda en dólares, deixarán moitos menos ingresos para gastar en bens e servizos.
Como labazada final, o analista internacional Pepe Escobar lémbranos: “Alemaña está obrigada por contrato a comprar polo menos 40.000 millóns de metros cúbicos de gas ruso ao ano até o 2030... Segundo os contratos aínda que a Berlín non lle chegue gasolina, por exemplo produto dunha sabotaxe, igualmente debe pagar a Gazprom”. Pódese esperar unha longa batalla xudicial antes de que o diñeiro cambie de mans. E a capacidade de pagamento final de Alemaña debilitarase constantemente.
A medio mundo pareceulle moi raro que o mercado de valores dos EUA se disparase o mércores. Se cadra, o Equipo de Protección contra un Colapso de Wall Street interveña para tratar de asegurar ao mundo que todo estaba razoabelmente ben. Mais o mercado de valores caeu o xoves e o venres. A realidade non se podía ignorar máis tempo.
A competencia da industria alemá coa dos Estados Unidos está a terminar. Perdeu Alemaña. Isto axudará fortemente A balanza comercial estadounidense. Pero na conta de capital, a depreciación do euro reducirá o valor dos investimentos de estadounidense en Europa e o valor dos seus beneficios contraeranse si ou si. Noutras palabras, as ganancias globais reportadas polas multinacionais estadounidenses caerán.
O efecto das sancións estadounidenses e a Nova Guerra Fría fóra de Europa
A capacidade de moitos países para pagar as súas débedas internas e externas xa estaba a chegar ao momento de ruptura antes que as sancións contra Rusia elevasen os prezos mundiais da enerxía e os alimentos.
Os aumentos de prezos provocados polas sancións víronse agravados polo aumento do tipo de cambio do dólar fronte a case todas as moedas (ironicamente, excepto fronte ao rublo, cuxa taxa se disparou en lugar de colapsar). Os prezos das materias primas internacionais aínda se cotizan principalmente en dólares, polo que a apreciación do dólar está a elevar aínda máis os prezos de importación para a maioría dos países.
O dólar en alza tamén eleva o custo en moeda local do servizo das débedas externas. Moitos países de Europa e do Sur Global xa chegaron ao límite da súa capacidade para pagar as súas débedas denominadas en dólares e aínda están a lidar co impacto da pandemia da Covid.
Agora que as sancións dos Estados Unidos e da UE/OTAN fixeron subir os prezos mundiais do gas, do petróleo e dos cereais, e que a apreciación do dólar elevou o custo do servizo das débedas, os países están ante unha disxuntiva feroz: importar a enerxía e os alimentos que necesitan para vivir ou pagar a súa débeda externa. Algo neste dilema ten que ceder.
O martes 27 de setembro, o secretario de Estado, Antony Blinken, verteu bágoas de crocodilo e dixo que atacar os oleodutos rusos “non beneficia a ninguén”. Pero se ese fose realmente o caso, ninguén atacaría as tubaxes. O que o Sr. Blinken realmente estaba a dicir era outra cousa: «Non fagas preguntas parvas». Ninguén acredita en que os investigadores da OTAN vaian traballar en serio e poñan en evidencia a Estados Unidos.
Os estrategos de Washington teñen un plan sobre como proceder a partir de aquí. Tentarán manter unha economía global neoliberal todo o tempo que poidan. Usarán a estrataxema habitual para os países que non poden pagar as súas débedas: o FMI prestaralles o diñeiro, a cambio da privatización de todo o que queda de dominio público, doutros activos e dos recursos naturais. Xa hai ávidos investidores, entre os estadounidenses e os seus aliados, dispostos a compralos a prezo de poxa.
Funcionará? Ou os países debedores uniranse e atoparán formas de restaurar o mundo sen as «condicións» que pon Estados Unidos?
Que o sur do mundo desenvolva unha alternativa á orde neoliberal é a gran preocupación dos estrategos estadounidenses. Os seus mellores pensadores saben que a crise non se resolve sabotando os Nord Stream 1 e 2. A solución probabelmente será, unha vez máis, a intervención militar e novas revolucións de cor para recuperar o poder perdido no Sur Global e Eurasia.
Porén, o feito de que as sancións antirrusas funcionen xusto ao contrario do que agardaba a administración Biden ofrece unha perspectiva para unha nova orde económica. O desprezo que expresan os diplomáticos estadounidenses cara a outros países que actúan no seu propio interese parte dunha visión unilateral e presuntuosa: Washington pensa que non hai alternativa ao dominio do dólar.
Por tanto, a menos que os países traballen xuntos para crear unha alternativa ao FMI, ao Banco Mundial, á Corte Internacional, á Organización Mundial do Comercio (e a outras axencias da ONU controladas polos estadounidenses) a dominación financeira e militar seguirase desenvolvendo de acordo coas liñas que planificaron os estrategos de Washington.
Entón, agora a gran pregunta é a seguinte: serán os países capaces de desenvolver unha orde económica alternativa para se protexer dun destino como o que impuxo Estados Unidos a Alemaña e Europa?
[Artigo tirado do sitio web Observatorio de la crisis, do 1 de outubro de 2022]