Leccións e aprendizaxes políticas nunha Europa en crise: o caso grego

Jose Manuel Castillo Manteca - 19 Nov 2020

A experiencia política de Syriza manifesta os límites históricos da política socialdemócrata no contexto da actual Unión Europea. Mais non soamente, xa que o Estado do benestar era moito máis que unhas bases materiais, era toda unha andamiaxe ideolóxica sobre a que se construíu o capitalismo europeo tras a segunda posguerra

  1. Introdución

 O 25 de xaneiro de 2015 a coalición da esquerda radical grega, Syriza, obtivo a vitoria nas eleccións parlamentarias gregas, converténdose no primeiro partido á esquerda da socialdemocracia clásica en chegar a un goberno estatal a nivel europeo desde o inicio da crise capitalista de 2008. Syriza presentouse ás eleccións como a única opción política que podía reverter os programas de austeridade aplicados ao país heleno no marco dos distintos acordos de rescate asinados polos anteriores gobernos. A proposta estrela do Goberno de Tsipras, e a que lle permitiu chegar ao poder institucional, foi a dunha reestruturación ­sen excluír a posibilidade dunha quita parcial- da inmensa débeda grega. Pero esta medida debía ser aceptada polos principais acredores de Grecia, é dicir, as institucións da denominada Troika: Comisión Europea, Banco Central Europeo e Fondo Monetario Internacional.

 Malia que Grecia supón menos do 2% do PIB total da Unión Europea, o caso grego pon de manifesto a interconexión político-económica de todo o sistema-mundo capitalista europeo. As decisións político-económicas que se tomaron no país heleno podían ter unha serie de consecuencias en cadea no resto dos países da Unión e, sobre todo, naqueles Estados periféricos que estaban nunha situación parecida. Por iso, as negociacións entre o Executivo grego de Syriza e as institucións da Troika como o Eurogrupo serían cruciais para o futuro do euro e do propio proxecto de integración europeo.

 Finalmente, e tras un referendo que foi obviado, Tsipras optou por aceptar un terceiro memorando de rescate que supuxo máis austeridade e axustes para o país heleno. É por esta razón  polo que o acontecido en Grecia non só posibilita a análise dun goberno e a súa xestión gobernamental, senón que nos pode ofrecer orientacións político-económicas xerais sobre a articulación e xestión do actual marco de poder europeo. Así mesmo, senta precedente sobre os límites e dificultades que un goberno do mesmo signo político pode ter en caso de chegar ao poder, como estamos vendo actualmente no caso español co Goberno de coalición entre PSOE e Unidas Podemos.

  1. Uns apuntamentos básicos sobre a débeda pública e a súa relación coa crise capitalista

 A economía-política clásica definiu historicamente a débeda soberana ou pública como aquela que un Estado mantén fronte aos seus acredores no mercado internacional e doméstico, xa sexan estes acredores outros Estados, bancos privados ou entidades financeiras supranacionais. A débeda é usada polos distintos Estados, principalmente, como mecanismo para obter recursos financeiros que a súa propia economía non pode xerar, sen necesidade de aumentar os ingresos do Estado vía impostos. É dicir, é un mecanismo de captar fondos que deben ser devoltos nun tempo e a unha taxa de xuros estipulados con anterioridade.

 Porén, desde a visión da crítica da economía política marxista, a débeda pública é un mecanismo de converter o diñeiro puro en capital, sen a necesidade de investir este no sempre perigoso proceso de produción. Marx xa describiu este proceso no seu primeiro tomo d’O Capital, no que definía a débeda pública como unha “variña máxica que infunde virtude xeradora ao diñeiro improdutivo e o converte en capital sen expoñelo aos riscos nin ao esforzo que sempre leva consigo o investimento industrial e mesmo o usureiro” (Marx, 1973, p. 641).

 É por isto polo que Marx define a débeda pública como a capacidade de “alleamento do Estado”. O poder de crear unha fonte de valorización de capital alleo ao proceso produtivo é, en última instancia, mostra do poder da burguesía financeira e do nexo que vincula o Estado cos bancos privados, vía débeda pública e privada, dado que o Estado é o creador de diñeiro que a posteriori se ve obrigado a pedir prestado aos bancos para financiar a súa débeda:

 Desde o momento mesmo de naceren, os grandes bancos, adornados con títulos nacionais, non foron nunca máis que sociedades de especuladores privados que cooperaban cos gobernos e que, mercé aos privilexios que estes lles outorgaban, estaban en condicións de adiantarlles diñeiro [...] Non transcorreu moito tempo antes de que este mesmo diñeiro fiduciario fabricado polo [Estado] lle servise de moeda para saldar os empréstitos feitos ao Estado e para pagar, por conta deste, os xuros da débeda pública (Marx, 1973, p. 642).

 Marx adianta aquí o problema que hoxe en día vincula os distintos gobernos nacionais á hora de xestionar a súa prima de risco e asegurar o seu financiamento crediticio, así como o poder do BCE como posíbel prestamista de última instancia, xa que a débeda pública se converteu, máis que nun simple modo de xestionar o gasto público, nun medio de acumular poder de mando social a nivel internacional polas grandes corporacións financeira e acredoras.

 Porén, non esquecemos que a débeda pública non é máis que a forma fenoménica que adopta a crise capitalista, que no seu núcleo se trata dunha imposibilidade de rendibilizar os distintos capitais, dunha caída efectiva dos beneficios na economía produtiva. O recurso masivo ao crédito é unha forma de facer máis suaves os retrocesos e dificultades en que cae a economía ao entrar nun longo período depresivo:

 Mais a expansión do crédito é ao mesmo tempo a expansión da débeda, e, se a depresión é longa, a continua expansión do crédito para contrarrestar unha caída persistente da demanda significa unha acumulación de débeda que se constitúe nunha carga cada vez máis pesada para a continuidade da senda de crecemento a longo prazo da economía (Guerreiro, 2018, p. 190).

  1. Grecia como elo débil da eurozona: un marco restritivo

 Toda a construción da eurozona se baseou na máxima de manter a independencia do BCE, cuxo principal obxectivo sería o de conter a inflación, deixando en segundo plano outras políticas como o crecemento ou a estimulación produtiva. Ademais, o BCE viuse privado de poder prestar diñeiro directamente aos Estados, xa que son os bancos privados os que reciben liquidez por parte da institución central, para logo actuaren de prestamistas dos distintos gobernos. A maioría de veces fano a taxas de xuros máis altas do recibido.

 O BCE, en principio, ten prohibido intervir no financiamento ou compra de débeda dun Estado membro. Pero a partir do agravamento da crise da eurozona, tal e como ocorreu con Grecia, a institución liderada por Mario Draghi comezou a comprar débeda dos Estados nos mercados secundarios e actuou como prestamista de última instancia. A estratexia denominada como expansión cuantitativa acelerouse a partir do ano 2015, baixo o plan do Public Sector Purchase Programme (PSPP). Plans de expansión nos que a entidade monetaria europea xa investiu case 3.0000 billóns de euros(1).

 O plan Draghi púxose en marcha basicamente porque o proxecto da Unión Económica e Monetaria (UEM) se pechou sen un mecanismo estabilizador que permitise compartir o risco en todo o conxunto monetario, sen crear algún tipo de mecanismo fiscal que permitise redistribuír os fluxos de capital cara ás zonas menos desenvolvidas produtivamente. Ante isto, confiouse na estabilización que xeraría a propia integración económica e monetaria, que por si soa tendería cara a unha maior paridade produtiva e de renda entre todos os países da Unión.

 Porén, no marco do euro conviven países de alta produtividade e exportadores netos, con outros de economías produtivas pauperizadas e centrados no sector interno da demanda de servizos. A partir da introdución definitiva do euro en 2001, estas tan dispares economías convivirían baixo un mesmo tipo de cambio xestionado polo BCE. Xa sen poder depreciar a súa moeda propia, as grandes potencias exportadoras europeas -como unha das máis beneficiadas a alemá- tiveron maiores facilidades para o comercio das súas mercadorías nas zonas periféricas.

 Non é de estrañar, pois, que os países con superávit comercial queiran protexer a súa vantaxe exportadora, e que desde o 2010 os seus gobernos se convertesen nos principais defensores das políticas de austeridade. Así, a postura que liderou o Executivo de Merkel durante a crise da eurozona buscaba defender a súa propia industria exportadora ante o risco que supoñería unha política expansiva de estímulos do comercio nos países periféricos.

 En consecuencia, e para paliar as súas cadencias estruturais, os países de débil base produtiva recorreron ao financiamento vía crédito para pagar os seus gastos públicos, xa que, sen un banco central que os apoiase, nin mecanismos monetarios soberanos, esta foi a vía que os países como Grecia escolleron. Unha xestión que facía imposíbel a baixada da débeda nacional.

 Ademais, o sistema de emisión deseñado polo BCE facilitou que os bancos privados especulasen cos bonos de débeda dos Estados membros, xa que os bancos privados europeos poden financiarse vía BCE se provén a este dun colateral aceptábel, na maioría de casos bonos do goberno de alta cualificación. Así, tanto os bancos privados gregos como os estranxeiros se dedicaron durante anos a comprar bonos gobernamentais gregos, que non tiñan unha taxa de xuros moito maior que os de débeda alemá, e entregábanllos ao BCE como colateral para se financiar a un custo moi baixo e quedar cunha boa diferenza (Astarita e Tapia, 2011, p. 122).

 Obviamente, os baixos tipos de xuros dos bonos gregos sustentábanse no “agochamento” sistemático que exerceron os gobernos gregos durante anos sobre o seu déficit e contas fiscais. Cando no 2010 se descubriu a verdade, os investidores fuxiron e todo este sistema se derrubou. Coa débeda grega en mans de distintos bancos europeos, o tema do seu rescate converteuse tamén nunha prioridade europea.

 Concretamente, segundo datos publicados en 2017 polo Ministerio de Finanzas grego, en 2010, ao comezo da crise, o 84% da débeda pública grega estaba en mans de acredores privados. Un estudo realizado polo Comité para a Verdade de Débeda Pública Grega (2015), impulsado polo Parlamento heleno e baseado en datos do Banco de Pagamentos Internacionais (BIS), estimou con anterioridade ao estouro da crise económica no 2008, en torno a un 89% desa parte da débeda pertencía a bancos privados europeos. E, máis concretamente, o 57% a bancos privados alemáns e franceses. Porén, dous anos máis tarde, e tras os rescates das institucións europeas formados por empréstitos públicos dos Estados membros, soamente quedaba un 18% da débeda grega en mans de entidades privadas.

GRÁFICO I:

A estrutura da débeda pública grega por categoría de acredores

Fonte: Elaboración propia, con base en datos do Ministerio de Finanzas grego.

 Ademais, dentro da parte que correspondía a acredores públicos, o 67% da débeda estaba directamente en mans públicas de institucións da UE, lonxe do 84% que correspondía a entidades financeiras privadas ao comezo da crise no 2010.

  1. Que propuñan Syriza e Varoufakis para resolver a crise grega?

 Para cando Syriza chegou a gobernar, existía un amplo consenso entre os economistas sobre a necesidade dunha reestruturación da débeda grega, e non só por parte de economistas progresistas, xa que moitos economistas máis liberais e ligados ao FMI tamén o defendían. Un día despois de que Syriza conseguise a vitoria nas eleccións de xaneiro de 2015, o Financial Times publicou un artigo de Reza Moghadam, ex xefe do Departamento Europeo do FMI e que formou parte na elaboración dos anteriores rescates, no que defendía unha quita do 50% da débeda grega.

 É máis, a propia normativa da UE contemplaba a posibilidade de realizar unha auditoría da débeda pública para esclarecer a súa procedencia, o que era un dos puntos chave do programa de Syriza. O Regulamento nº 472/2013 do Parlamento Europeo e do Consello da UE, do 21 de maio de 2013, establece o seguinte no punto 9 artigo 7:

 Un Estado membro sometido a un programa de axuste macroeconómico efectuará unha auditoría exhaustiva das súas finanzas públicas co fin, entre outras cousas, de avaliar as razóns polas que se incorreu en niveis excesivos de endebedamento e de detectar calquera posíbel irregularidade (Parlamento Europeo E Consello da UE, 2013, p. 8).

 A comezos de 2015, a Troika non era o bloque cohesionado e conxunto que fora durante os dous primeiros rescates gregos. Existían diverxencias entre as distintas institucións, e a propia lexitimidade da Troika como executora dos plans de rescate era posta en dúbida. En 2014, un informe de investigación especial sobre a Troika realizado polo Parlamento Europeo afirmaba que “non existe unha base legal apropiada para impor a Troika como negociador en termos da lei primaria europea”. Ademais, o informe tamén aseveraba que o papel xogado pola Comisión Europea dentro da Troika “non respecta o establecido na Carta de Dereitos Fundamentais da UE” (Parlamento Europeo, 2014).

 Ante este contexto, Syriza presentou as liñas xerais da súa acción de goberno no chamado Programa de Tesalónica, o 13 de setembro de 2014. As súas propostas xerais resumíanse nunha renegociación e reestruturación da débeda, así como na aplicación dun amplo programa de gasto público que revertese os programas de austeridade. Estes serían os puntos a salientar:

 Basicamente, Syriza esixía unha “conferencia europea da débeda” para poder reestruturar a súa inmensa débeda soberana. Sen ningún límite a priori, incluída a posibilidade dunha importante quita da súa contía total.

 A débeda e os seus xuros debíanse financiar a base de crecemento e riqueza real, non a base de superávits primarios conseguidos mediante recortes. Syriza propuña mesmo un período de graza até que o crecemento volvese ao país heleno. É dicir, propuña incluír unha 2cláusula de crecemento” para intercambiar a débeda grega por uns novos tipos de bonos ligados ao crecemento, polos cales Grecia só pagaría en caso de alcanzar a súa economía certo crecemento do PIB.

 Un aumento inmediato do investimento público de polo menos 4.000 millóns de euros e restaurar gradualmente os salarios e as pensións, co fin de aumentar o consumo e a demanda. Destes 4.000 millóns de euros, 1.882 millóns serían destinados a crear unha “rede de protección para os estratos máis vulnerábeis da poboación”. Ademais, no ámbito laboral, propúñase reinstaurar o salario mínimo aos 751 euros e restituír os suprimidos convenios colectivos.

 Este era o plan oficial que Syriza presentou ante as súas bases, simpatizantes e posíbeis votantes. Un plan baseado nunha política de corte keynesiano, que propuña alcanzar o crecemento da economía mediante o fomento do consumo da poboación. Para iso, debíase  deixar de lado o programa de austeridade e acometer un plan de investimentos en infraestruturas e elevación do salario directo e indirecto.

 Porén, a estratexia económica real configurouse con anterioridade, da man do que ía ser o futuro ministro de Finanzas grego, Yanis Varoufakis. É máis, o antigo profesor de economía da universidade de Austin mostrou a súa desavinza co programa de Tesalónica publicamente e estivo disposto a rexeitar o posto de ministro se estas eran as liñas do programa económico de Syriza. Para Varoufakis, o Programa de Tesalónica propuña investimentos “imposíbeis ou directamente ilegais”, ademais de “obstaculizar calquera estratexia de negociación que puidese manter a Grecia dentro da eurozona” (Varoufakis, 2017, p. 142).

 Por iso, Tsipras e os futuros viceprimeiro ministro económico e ministro de Comunicacións e Tecnoloxía, Yanis Dragasakis e Nikos Pappas, concretaron unha reunión con Varoufakis en novembro de 2014. Nesta reunión autorizaron a Varoufakis, xunto ao seu grupo de asesores e estrategos económicos, a elaborar un plan moito máis modesto e moderado que guiaría as negociacións coas institucións da Troika. O plan baseábase en cinco puntos, e foi nomeado como “unha estratexia en cinco flancos para unha Grecia sostíbel nunha eurozona sostíbel” (Varoufakis, 2017, pp. 129-133):

 Manter a liquidez por parte do BCE. Varoufakis e o seu equipo apostaban por permanecer dentro da eurozona. Pero sabían que, nunha tensa negociación pola reestruturación da débeda grega, Mario Draghi poderíaos ameazar co peche dos bancos se lles cortaba a estes a liquidez de urxencia (ELA, Emergency Liquidity Assistance polas súas siglas en inglés) á que estes estaban suxeitos. Ante esta ameaza, Varoufakis suxería implementar unha quita unilateral dos antigos bonos de débeda do Estado grego que estaban en mans do BCE.

 Negociar coa Troika que a xestión dos bancos gregos rescatados pasase a mans das institucións europeas. Este punto tiña como fin desvincular as débedas dos bancos da débeda estatal.

 Conseguir un pequeno superávit primario que non excedese o 1,5 por cento da renda nacional, para así poder facer fronte aos pagamentos dunha débeda reestruturada. É dicir, aceptábase o pagamento da débeda mediante recortes de gasto público, pero estes non debían exceder o superávit de 1,5 puntos.

 Para rematar, manter unha postura pública en favor da eurozona e rexeitar a saída do euro como opción política de Syriza.

 Poñendo no punto de mira a política do BCE, Varoufakis tamén buscaba socavar a unidade interna das institucións da Troika, xa que as políticas monetarias adoptadas polo BCE baixo a expansión cuantitativa foran criticadas en máis dunha ocasión polo banco central alemán, o Bundesbank, e os tribunais xermanos. Para as autoridades monetarias alemás, a compra de débeda de países periféricos excedía o mandato do BCE, ademais de supor un risco á sostibilidade das débedas.

  1. Por que Syriza non puido levar adiante o seu programa?

 Nin o programa oficial de Syriza, máis ambicioso, nin a moderada proposta de Varoufakis se puideron levar a cabo baixo o mandato de Syriza. Ao contrario, a coalición de esquerdas terminou aceptando e executando un terceiro paquete de austeridade acordado coas institucións acredoras. A resposta atopámola tanto na estratexia que desenvolveu Syriza, na correlación de forzas desfavorábel que existía no seo do Eurogrupo para os intereses de Syriza e no modo de gobernanza que exerceu o BCE mediante a súa regulación da liquidez, converténdose este último no gran xuíz das negociacións, dado que Syriza se encontrou cun Estado en creba técnica e cunha débil base produtiva, polo que se quería seguir facendo fronte aos gastos públicos da poboación dependía totalmente da liquidez de urxencia á que o país se vía supeditado por parte do BCE.

 De feito, malia que segundo os tratados da Unión o BCE é unha institución técnica e apolítica na súa xestión, o Banco Central tomou a decisión a 8 de xaneiro de 2015, en plena campaña electoral grega, de que o acceso dos bancos gregos ao seu financiamento máis aló do mes de febreiro de 2015 dependía de que o Estado heleno completase con éxito a revisión final do segundo rescate e alcanzase un novo acordo coas institucións da Troika. Neste sentido, supeditábase calquera eventual apoio de liquidez ao sistema financeiro grego a que o novo goberno chegase a un acordo inmediato coa Troika. Un xeito de condicionar as futuras negociacións, sen sequera saber que goberno sairía electo das urnas.

 É dicir, a non consecución de acordo político sobre a extensión do segundo rescate ou sobre un novo rescate, levaría a que o BCE deixase de aceptar os colaterais que lle ofrecían os bancos gregos para obter liquidez. A insolvencia dos bancos nacionais foi un problema desde o inicio das negociacións que Syriza tivo que afrontar. A retirada de depósitos masivos deixaba expostos aos bancos gregos á liquidez de urxencia ofrecida polo BCE. Para marzo de 2015, os fondos que permanecían no sistema financeiro heleno eran de 148.000 millóns, mentres que, a inicios da crise no 2010, os devanditos fondos superaban os 240.000 millóns (Rodríguez Ortiz, 2017, p. 243). Ademais, as entidades financeiras locais eran as primeiras compradoras de débeda a curto prazo do Goberno, polo tanto, a súa solvencia tamén poñía en dúbida a da totalidade do Estado grego e as súas institucións políticas.

 A partir do 4 de febreiro do 2015, o BCE decidiu cortar a vía típica para obter liquidez aos bancos gregos, non aceptando máis débeda pública grega como colateral nas súas operacións de liquidez. Mais ofrecía aos bancos gregos o seu último salvavidas antes de quedar sen liquidez, acudir á chamada liquidez de urxencia ou ELA. A cantidade que o banco central grego podía ofrecer aos seus bancos privados era decidida cada semana polo Consello de Goberno do BCE, que en marzo decidiu reducir a cantidade semanal dos 900 millóns de euros aos 400 millóns.

 Así, o BCE foi un actor que xogou un papel político durante os cinco meses de negociacións entre o Goberno de Tsipras e os acredores. Un actor que tiña o poder de disuadir o Goberno grego de tomar calquera acción unilateral. A partir desa data, as institucións da Troika soamente tiveron que esperar a capitulación final dos gobernantes de Syriza. Ante a negativa destes a implantar controis de capitais, crear un plan efectivo para saír do euro ou tomar o control do banco central grego, a única liquidez quedaba supeditada á ofrecida polas institucións da Troika, que optaron pola vía da austeridade e a de non reestruturar a débeda grega. Así o asinaron o Eurogrupo e Syriza no acordo do 20 de febreiro de 2015:

 As autoridades gregas comprométense a absterse de calquera retroceso das medidas e cambios unilaterais nas políticas e reformas estruturais que impactarían negativamente nos obxectivos fiscais, a recuperación económica ou a estabilidade financeira, segundo a avaliación das institucións [...] Así mesmo, reiteran o seu compromiso inequívoco de cumprir coas súas obrigas financeiras con todos os seus acredores de xeito pleno e puntual (Eurogrupo, 2015).

 A un mes de chegar ao poder institucional, Syriza rexeitaba de facto cumprir co seu programa político. A partir deste acordo, o seguinte rexeitamento ao votado no referendo de xullo non foi máis que o transcurso necesario dunhas negociacións truncadas desde o principio.

  1. Conclusións

 Neste artigo non temos espazo para tratar as políticas que Syriza debería ter desenvolvido para non terminar aceptando o terceiro plan de rescate grego. Porén, pódense tirar varias conclusións de carácter sistémico que afectan ao paradigma político da actual UE en crise pola pandemia da covid-19.

 As políticas de austeridade comprometidas nos tres plans de rescate gregos, aplicadas polos gobernos socialdemócrata e conservador primeiro, pero despois por Syriza, non fixeron máis que cronificar o problema da débeda en Grecia a custo dunha depreciación constante do Estado social. Coa austeridade quíxose conseguir certo modelo de Estado, reducindo o gasto social amplamente e a participación pública en sectores económicos chave.

 Un traspaso de activos e riqueza publicas ás mans das grandes corporacións financeiras internacionais. Porén, a débeda pública non se reduciu, o seu problema segue cronificado. Segundo os últimos datos anuais ofrecidos por Eurostat, á fin de 2019, a débeda seguía no elevado nivel do 176,1% do PIB, e prevese que supere o 200% para finais do 2020 por mor da crise da covid-19.

 O acordo alcanzado polo Goberno de Tsipras e as institucións europeas en 2015 era simplemente un novo refinanciamento da súa débeda e xuros. Un plan para que Grecia puidese facer fronte aos vencementos de pagamento máis inmediatos cos seus acredores, pero non para reducir de xeito sostíbel o saldo real da débeda. Grecia está  hoxe en día no esquema proposto polo economista keynesiano Minsky de endebedamento ao “Ponzi” (polo nome dun famoso especulador). É dicir, só pode facer fronte á súa débeda e ao pagamento dos xuros mentres o Estado sexa fortemente refinanciado nos mercados de débeda internacionais.

 Grecia pódese financiar nos mercados internacionais, grazas a que o BCE leva desde o 2015 comprando unha gran parte de débeda dos países periféricos nos mercados secundarios e inxectando grandes cantidades de diñeiro ás entidades financeiras privadas, mediante os coñecidos programas de expansión cuantitativa. Este esquema tiña unha base fráxil e quedaba exposto a calquera evento ou crise que se puidese producir no ámbito internacional.

 A crise mencionada xa fixo a súa aparición en escena, a pandemia da covid-19 vai supoñer un incremento do endebedamento por parte de todos os Estados da eurozona. Porén, a base económica de Estados como o grego segue sendo a mesma, e van ter serias dificultades para financiar o gasto social ao que terán que facer fronte. Esta realidade agoira que, ante calquera redución da política de expansión cuantitativa do BCE, a débeda grega, e da chamada periferia europea, volverá ser insostíbel e enfrontarán un novo episodio como o dos anos da crise da eurozona. Sen a liquidez do BCE, as taxas de xuros da débeda tenderán a subir, dificultando o seu constante refinanciamento nos mercados internacionais.

 As políticas de expansión cuantitativa adoptadas polo BCE convertéronse no auténtico mecanismo de gobernanza na eurozona, xa que marcan que o que se financia, que empresas sobreviven e se un Estado (sobre todo os de escasa base produtiva) son competitivos ou se afunden nos mercados de débeda internacionais. Un modo de gobernanza de facto totalmente afastado do control parlamentario e as regulacións políticas propias da democracia liberal clásica.

 Definitivamente, a experiencia política de Syriza manifesta os límites históricos da política socialdemócrata no contexto da actual Unión Europea. Mais non soamente, xa que o Estado do benestar era moito máis que unhas bases materiais, era toda unha andamiaxe ideolóxica sobre a que se construíu o capitalismo europeo tras a segunda posguerra. Desde un principio, a integración europea foi construída discursivamente como o relato de acceso a certos beneficios de prosperidade material e social para amplas capas da poboación. Queda por dilucidar cal será o futuro da Unión se non é posíbel manter os estándares de integración social prometidos desde o inicio polo proxecto político europeo.

_______________________________________________________________________________________

Referencias bibliográficas

Astarita, R. e Tapia, J. A. (2011) La Gran Recesión y el capitalismo del siglo XXI. Madrid: Catarata.

Eurogrupo (2015) Eurogroup statement on Greece. Dispoñíbel en: https://www.consilium.europa.eu/es/press/press-releases/2015/02/20/eurogroup-statement-greece/

Guerrero, D. (2018) “Las crisis económicas y la incompatibilidad entre capitalismo y democracia”. En: Guerrero, D. e Nieto, M. (2018) Qué enseña la economía marxista: 200 años de Marx. Barcelona: El Viejo Topo.

Marx, K. (1973) El Capital. Crítica de la economía política. Tomo I. 2ª ed. México D. F.: Fondo de Cultura Económica.

Ministry of Finance of the Hellenic Republic (2017) Borrowing and debt: annual report 2017. Atenas: Public Debt Management Agency. Dispoñíbel en: http://www.pdma.gr/attachments/article/1551/Annual_Debt_Report_2017_English.pdf

Moghadam, R. (2015) “Halve Greek debt and keep the eurozone together”, Financial Times, 26 de xaneiro. Dispoñíbel en: https://www.ft.com/content/4cdc1898-9c1c-11e4-a6b6-00144feabdc0

Parlamento Europeo e Consello da Unión Europea (2013) Regulamento (UE) Nº 472/2013 sobre o reforzamento da supervisión económica e orzamentaria dos Estados membros da zona do euro cuxa estabilidade financeira experimenta ou corre o risco de experimentar graves dificultades. Luxemburgo: Diario Oficial da Unión Europea. Dispoñíbel en: https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:140:0001:0010:ES:PDF

Parlamento Europeo (2014) Report: on the enquiry on the role and operations of the Troika (ECB, Commission and IMF) with regard to the euro area programme countries (2013/2277(INI)). Bruxelas: Parlamento Europeo. Dispoñíbel en: https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+REPORT+A7-2014-0149+0+DOC+PDF+V0//EN

Rodríguez Ortiz, F. (2017) Gobernanza económica de la zona euro: entre profundización y desintegración. Sevilla: Athenaica Ediciones Universitarias.

Truth Committee on the Greek Public Debt (2015) Evolution of the Greek public debt during 2010-2015. Atenas: Parlamento Heleno. Dispoñíbel en: https://www.cadtm.org/Preliminary-Report-of-the-Truth

Varoufakis, Y. (2017) Comportarse como adultos. Mi batalla contra el establishment europeo. Barcelona: Ediciones Deusto.

_______________________________________________________________________________________

Nota

(1) Toda a información sobre os plans de compras de activos públicos ou privados por parte do BCE e os seus diferentes plans de expansión cuantitativa pódese consultar no seu sitio web nesta dirección: https://www.ecb.europa.eu/mopo/implement/omt/html/index.en.html

_______________________________________________________________________________________

 

[Artigo tirado do sitio web Viento Sur, do 13 de novembro de 2020]

Volver

Novas relacionadas