Incerto panorama económico europeo
Chove sobre mollado: o novo e explosivo conflito aberto a partir de inicios de outubro en Palestina engade problemas inesperados a Alemaña e os aliados europeos, que case sen excepción tomaron partido a favor de Israel. E nalgúns casos, mesmo lle brindan apoio militar
Non son boas as perspectivas 2024 para Alemaña, a principal potencia europea e cuarta mundial por detrás dos Estados Unidos, China e Xapón. Un ano de relativo letargo tamén ameaza a economía europea.
A locomotora xermana avanza menos. Xa non arrasa como era habitual e irradia preocupación no Vello Mundo. E a pesar de que as previsións máis optimistas proxectan un avance do 0,9% do Produto Interno Bruto (PIB) alemán para os próximos meses, non se perciben sinais significativos dun “crecemento dinámico” tal como o conceptualizan os expertos.
Malia que aínda non se coñecen as cifras definitivas do balance de 2023, está claro que a economía alemá se situará na parte baixa no que se refire a crecemento entre as 38 nacións que integran a Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económicos (OCDE), algo non visto durante as últimas dúas décadas e que se remonta ás turbulencias de fins dos anos 90 despois da reunificación das dúas Alemañas.
Xa a fins de novembro de 2023 a OCDE prevía unha redución das expectativas do crecemento para Europa tanto para o ano pasado (0,6%) como para o actual (1,2%). De se confirmaren esas previsións, Europa será a rexión entre as economías avanzadas que máis tardará en recuperarse, en tanto Estados Unidos mostra unha certa capacidade de resistencia (cunha previsión do 2,4% para 2023 e 1,5% para o ano en curso). Lonxe, por detrás de China e A India, ambas á cabeza do crecemento en 2023 e con niveis similares ou superiores en 2024: un 4%, a primeira, e máis de 6% a segunda.
Europa apenas medra
A situación é claramente menos favorábel para o Vello Continente. Na zona euro, o crecemento en 2023, segundo a OCDE, alcanzaría apenas un magro 0,6% (tres décimas menos aínda que o que se estimou en xuño do ano pasado). Reflexo directo da caída da actividade nun país chave como Alemaña (-0,1%) e de cifras para nada sensacionais en Francia (0,9%) e Italia (0,7%). A sorpresa “positiva” na eurozona en 2023 foi o Estado español, cun incremento do PIB do 2,4%, o máis alto entre os seus pares.
As proxeccións de fins de novembro tiveron que reducir as perspectivas de crecemento dos países da Unión Europea para 2024 debido ao impacto dos elevados custos de financiamento e o alto nivel de incerteza. Agora proxéctase un escaso 0,9% e, segundo os expertos, haberá que esperar a 2025 para ver unha taxa un pouco máis alentadora, ao redor do 1,5%.
Fóra da Unión Europea mais aínda dentro do continente, os sinais tampouco indican resultados óptimos para o Reino Unido, cunha expansión económica de apenas 0,7% en 2024 e unha proxección do 1,2% para 2025.
Segundo as análises máis optimistas, como o do Blog de economía e finanzas Bankinter, “tras un final de 2023 marcado pola debilidade, entramos nunha fase de suave crecemento”. O devandito sitio avalía que Europa xa atravesou os seus dous peores trimestres: o terceiro e o cuarto de 2023.
Alemaña, en modo de crise
A preocupante realidade económica de “recesión técnica” que confronta Alemaña está estreitamente ligada con factores xeopolíticos, entre outros. Unha análise publicada pola Deutsche Welle, o principal medio de información alemán cara ao exterior, os últimos días de decembro afirma que “se acabaron os tempos tranquilos para a política exterior alemá” e que en 2024 “Berlín debe atopar respostas a dúas guerras, unha China cada vez máis agresiva e unha orde mundial convulso”.
O devandito artigo salienta que, probabelmente “ningún acontecemento de política exterior das últimas décadas desafiou tanto a Alemaña e a Europa como a invasión rusa a Ucraína en febreiro de 2022”.
Desde o inicio deste conflito Berlín asegurou unha ampla axuda militar a Ucraína. Con todo, case dous anos despois aínda non se produciron avances significativos nos esforzos militares ucraínos por reconquistar os seus territorios ocupados.
A cooperación militar dos países occidentais con Kiev está a diminuír, fundamentalmente en Europa e os Estados Unidos, é dicir, os membros da Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN). Debido, fundamentalmente, ao elevado custo de devandita axuda, a repercusión negativa nas súas propias finanzas e a falta de éxitos militares concretos. A prolongación do conflito parece xogar en contra de Ucraína, que se mostra exhausta, e tamén en contra dos seus aliados da OTAN, non menos cansos por ese conflito e polo impacto nas súas propias economías. Todo isto sen entrar no tema espiñento de quen vai pagar a reconstrución de Ucraína –que aspira a integrar a Unión Europea– unha vez finalizado o conflito. A factura desta guerra non será pequena para Europa occidental.
Alemaña, que desde hai varios lustros dependeu do gas barato proveniente de Rusia, a partir deste último conflito bélico vese obrigada a pagar prezos moi altos. En particular se se comparan cos de Francia, que conta con abundante enerxía nuclear, e cos de Estados Unidos, que dispón das súas propias reservas de gas natural. O gas consumido en Alemaña a inicios de 2023 custaba entre tres e cinco veces máis que nos Estados Unidos, mentres que a súa electricidade foi catro veces máis cara que a de Francia. A industria xermana paga parte significativa dos pratos rotos como resultado desta situación enerxética anormal: unha factura case un 40% máis onerosa que antes da guerra e cunha obvia caída de competitividade no plano internacional. Analistas económicos calcularon que a fins de 2023 este conflito lle representaría a Alemaña uns 160.000 millóns de euros, é dicir, un 4% do seu PIB.
Segundo Agenda de El País, a economía alemá caracterízase pola importancia do seu sector industrial, que en 2021 representou case o 27% do seu PIB, fronte a pouco máis do 22% para a zona euro. Esta cota mantívose bastante estábel ao longo dos últimos 20 anos, con excepción dunha caída vinculada coa crise de 2008 e agora afectada pola guerra que non termina entre Rusia e Ucraína.
Chove sobre mollado: o novo e explosivo conflito aberto a partir de inicios de outubro en Palestina engade problemas inesperados a Alemaña e os aliados europeos, que case sen excepción tomaron partido a favor de Israel. E nalgúns casos, mesmo lle brindan apoio militar. Como sinala a análise de Deutsche Welle, Alemaña tenta facer equilibrios. Así, por exemplo, o seu chanceler Olaf Scholz sostén que a seguridade de Israel constitúe unha «razón de Estado» para Alemaña. Mediante a súa solidariedade activa con Israel, Alemaña busca distanciarse do pesado trauma do seu pasado nacionalsocialista.
En canto á relación Alemaña-China, esta é hoxe moito máis tensa que a que promoveu a chanceler Angela Merkel entre 2005 e 2021. Mentres Merkel trataba o Goberno chinés “con luvas de seda” (segundo a análise da Deutsche Welle), o actual goberno de Scholz considera que China é un «socio competidor e rival sistémico» da Unión Europea. Postura retórica que non impediu que en 2022 China fose, por sétimo ano consecutivo, o principal socio comercial de Alemaña. Por exemplo, a corporación alemá Volkswagen, a maior produtora de automóbiles europeos, coloca o 40% da súa produción en China.
Fractura política interna en Alemaña
Se as finanzas xermanas non van ben, tampouco parece andar mellor o clima político interno. O último capítulo da crise dos partidos socialdemócratas, verdes e liberais da coalición gobernamental liderada por Olaf Scholz desencadeouse en novembro cando o Tribunal Constitucional alemán desautorizou o redireccionamiento de 60.000 millóns de euros (máis de 65.000 millóns de dólares) de créditos non utilizados durante a pandemia que o goberno pretendía destinar a investimentos ecolóxicos e apoio á industria. Segundo o Tribunal, semellante reasignación de gastos violaba as estritas regras orzamentarias do país. A marcha atrás imposta pola xustiza alemá inevitabelmente se traduciu nunha profunda tensión política, así como un buraco orzamentario de 17.000 millóns de euros (18.600 millóns de dólares) para 2024. O goberno non tivo outra alternativa que revisar drasticamente os seus orzamentos para 2023 e 2024.
En paralelo a esta complexa situación político-financeira alemá, e como o mostran enquisas recentes, está a producirse unha consolidación rápida e consistente das forzas políticas de extrema dereita, as cales poderían gañar o próximo setembro as eleccións en tres estados do leste: Brandeburgo, Saxonia e Turinxia. Por outra banda, non hai que esquecer que tres meses antes, en xuño, o electorado alemán elixirá nas urnas –como de feito ocorrerá nos demais países da Unión Europea– os seus deputados ao novo Parlamento Europeo.
Perspectivas escuras para a decaída locomotora europea no marco dunha nova realidade política mundial onde en todas partes as crises económico-financeiras lle abren de par en par as portas do poder a proxectos dereitistas, aventureiros e oportunistas. Con todo, os escenarios son dinámicos e en moitos dos países de Europa occidental as principais centrais sindicais e movementos sociais anticipan mobilizacións. A gran folga de seis días convocada polos médicos de Gran Bretaña e que arrincou nas primeiras horas do 2024 mostra un camiño de resistencia e non resignación.
[Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 9 de xaneiro de 2023]