Grecia: Un país en venda

Hoxe Grecia é o epicentro da privatización. O terceiro memorando, asinado polo goberno de Tsipras en 2015, permitiu que a propiedade do Estado grego fose cedida con métodos escandalosos a compañías multinacionais e a outros Estados

A privatización -a confiscación de propiedade pública por parte do capital privado- é un elemento central da globalización neoliberal, imposta rutineiramente non só por gobernos nacionais, senón por organismos supranacionais como o Fondo Monetario Internacional, a OCDE, o Banco Mundial, o Banco Central Europeo e a Comisión Europea.

 Hoxe Grecia é o epicentro da privatización. O terceiro memorando, asinado polo goberno de Tsipras en 2015, permitiu que a propiedade do Estado grego fose cedida con métodos escandalosos a compañías multinacionais e a outros Estados. O roubo non é raro. A privatización é un dos principios incuestionábeis do pensamento económico neoliberal, xunto co equilibrio orzamentario, a independencia do Banco Central Europeo, a prohibición do financiamento monetaria do déficit e os estreitos lazos cos mercados financeiros. Estes principios foron incorporados constitucionalmente ao edificio europeo, codificando a apropiación e o gasto de riqueza pública, destruíndo o traballo humano e socavando a supervivencia no noso planeta.

Propiedade pública e débeda pública

 En Grecia, todo o malo parece ocorrer en tríades. A estratexia de confiscación de propiedade pública no país vén dada por tres viraxes nas relacións de propiedade, impostas polos acordos de empréstito e a conseguinte aprobación de tres memorandos. Primeiro, aos investidores estranxeiros fóronlles asignados bancos a prezos ridiculamente baixos. Nese proceso, o sector público, que adquirira bancos en creba co diñeiro dos impostos e podía telos nacionalizado, perdeu unha ferramenta de regulación clave na economía.

 A privatización dos bancos facilitou a confiscación da propiedade privada de empresas gregas por medio dos “empréstitos vermellos” e as accións en poder dos bancos. Esta foi a segundo viraxe. A confiscación de empresas xustificouse como parte dun plan de reestruturación e consolidación de grandes empresas para que puidese cambiarse aos donos da forma máis vantaxosa para os novos propietarios. Despois chegou a confiscación das pequenas e medianas empresas e incluía primeiras vivendas -unha perda devastadora para moitos agricultores, autónomos e pequenas empresas-. Os fondos voitre xa iniciaran adquisicións de empréstitos non rendíbeis dos bancos.

 A terceira viraxe fundamental no réxime de propiedade ten que ver coa confiscación de propiedade pública co propósito de poñela ao servizo da suposta débeda pública. Para entender esta viraxa cómpre examinar primeiro a validez das afirmacións sobre a débeda pública do país, a xustificación para confiscar a propiedade pública.

Cal é a conexión entre privatización e débeda pública?

 En Europa, como en América, o verdadeiro epicentro da crise de 2008-2010 é o sector bancario e o diñeiro público que se lle prestou para evitar o seu bancarrota, o que levou a países como Grecia á bancarrota. A débeda pública non é a débeda das sociedades. É a débeda do sistema bancario global, que colapsou debido os movementos especulativos incontrolados do capital financeiro. O sistema bancario foi asistido con diñeiro público, manténdoo con vida ao longo da crise e hoxe continúa operando exactamente da mesma xeito en que o facía antes do colapso.

 A natureza deste mecanismo non é un segredo. A Comisión da Verdade sobre a Débeda Pública de Grecia (xullo de 2015) cualificou a débeda de “ilexítima, odiosa, ilegal”. É tamén insostíbel, chegando a preto dos 300 000 millóns de euros. Segundo a devandita Comisión, “[...] a non sostibilidade da débeda pública grega estivo sempre clara para os líderes internacionais, as autoridades gregas e os medios do sistema. Con todo, en 2010 as autoridades gregas, xunto cos gobernos da Unión Europea, conspiraron contra a reestruturación da débeda pública co obxectivo de protexer as institucións financeiras. Os medios ocultaron a verdade ao público, pretendendo [...] que o rescate abarcase a toda Grecia e non só aos bancos [...] creando unha narrativa que estaba dirixida a presentar á poboación grega coma se merecese, dalgún xeito, o maltrato dos acredores”.

 Ademais, “a suma asignada polos programas de rescate (memorandos) de 2010 e 2012 foi controlada desde o estranxeiro por medio de complexos plans que excluían calquera autonomía financeira. Os prestamistas determinaban de forma estrita a asignación dos empréstitos para cumprir os obxectivos do “rescate”, do cal só unha pequena fracción, menos do 10 %, ía dirixida a satisfacer o gasto público vixente”. O pobo grego é consciente deste mecanismo. Por iso, a consigna de protesta nas mobilizacións excepcionalmente amplas e combativas de 2010-2012 foi: “Non debemos nada. Non venderemos nada. Non pagaremos”.

Soberanía

 Un Estado soberano ten dereito a rexeitar a confiscación dos seus bens chave. Michael Hudson, profesor de economía na Universidade de Missouri e asesor de numerosos gobernos, di: “Ningún Estado soberano pode ser privado dos seus bens públicos. Non é só unha transgresión contra a democracia; supón un rexeitamento da definición de Estado soberano segundo a lexislación internacional. Así que é algo máis serio que un ataque á democracia. É unha guerra intraeuropea”.

 A realidade é algo máis complexa. Segundo a Conselleira de Estado María Karamanof (e presidenta da Cámara de Ambiente e Sustentabilidade), os bens públicos poden dividirse en tres categorías. A primeira inclúe a propiedade que pola súa propia natureza está esencialmente vinculada aos obxectivos públicos fundamentais de soberanía nacional e desenvolvemento sustentábel (defensa, seguridade, elementos esenciais de ambiente natural e cultural, enerxía básica, infraestrutura de transportes, etc.).

 A segunda categoría inclúe a propiedade que serve aos obxectivos públicos que constitúen o Estado social moderno e parte da infraestrutura necesaria para proporcionar os correspondentes servizos públicos (hospitais, escolas, edificios públicos, cuarteis, etc.).

 A terceira categoría inclúe a propiedade inmobiliaria pública, que é claramente propiedade privada do sector público. Só esta terceira categoría pode, en certas condicións, ser cedida a cidadáns privados e sempre de acordo cos procedementos determinados polo Estado soberano e non por organizacións extraterritoriais, como, até certo punto, o Hellenic Republic Asset Development Fund (HRADF) e en moito maior grao, o superfondo de privatización recientemente formado, Hellenic Company of Assets and Participations, S.A. (HCAP) para a confiscación da totalidade da propiedade pública, baixo control e dirección directa do Banco Central Europeo e a Comisión Europea.

 Ademais, a xestión da concesión dos bens do Estado, cuxa asignación está permitida constitucionalmente, é responsabilidade exclusiva do Estado, neste caso, do Estado grego. En relación co HRADF, o eminente experto constitucional George Kasimatis declarou que “o Fund for Denationalizing Private Property, chámese como se chame, é unha institución ilegal e criminal porque viola a soberanía nacional en relación coa xestión da propiedade pública e provoca un dano económico incalculable ao Estado”.

A primeira vaga de privatizacións

 A natureza ilegal da cesión/confiscación de propiedade pública en Grecia mantense. Até o de agora o roubo perpetrábase por medio do Hellenic Republic Asset Development Fund (HRADF), que foi instituido por medio da Lei de Memorando 3968/2011 coa idea de que os ingresos da súa actividade se dedicasen exclusivamente a pagar a débeda pública do país.

 Paso a paso, un número cada vez maior de bens públicos pasaron a ser posesión do HRADF: preto de 35 portos, preto de mil parcelas de propiedade pública inmobiliaria (entre elas o aeroporto Hellinikon e o hotel Asteras Vouliagmenis, spas, zonas de camping, hoteis Xenia, edificios ministeriais, edificios de administración pública, etc.), ducias de propiedades no estranxeiro, ducias de monumentos clasificados e non clasificados, estradas nacionais, corenta aeroportos, instalacións militares, gas natural, a industria de defensa (Hellenic Defense Systems S.A., Hellenic Vehicle Industry S.A.), petróleo (Hellenic Petroleum), numerosas praias e zonas costeras que supoñen centos e miles de hectáreas de terra, terras húmidas, camiños de ferro (TRAINOSE S.A., EESSTY S.A. [Compañía Grega de Mantemento de Material Rodante do Ferrocarril], oficinas de correos (ELTA) e empresas con fins de lucro.

 O refugallo por medio da HRADF non procedeu coa rapidez desexada polas así chamadas “institucións” da eurozona antes da chegada do goberno Syriza-ANEL. Producíronse mobilizacións, existía o recurso a tribunais constitucionais e, en moitos casos, a fiscalía iniciou xuízos por delitos económicos.

A luz verde

 O asinamento do terceiro memorando en xullo de 2015 desencadeou un ataque máis amplo por parte das “institucións” europeas. E o mes pasado creouse un novo superfondo de privatización (o HCAP). O HCAP será a cuarta parte dunha lei chamada “Provisións urxentes para a implementación do acordo para alcanzar os obxectivos fiscais e reformas estruturais e outras provisións” (artigos 1847-223). Non pertence ao público nin ao sector público e non se lle aplican as previsións sobre as empresas públicas, a menos que esta lei o declare explícitamente.

 O HCAP opera de acordo ás regras da economía privada e en interese público con propósitos específicos, definidos como: primeiro, pagamento da (suposta) débeda pública; e, segundo, contribución aos fondos para a política de investimento do país, completamente controlada polas “institucións” europeas, o Mecanismo Europeo de Estabilidade (ESM) e a Comisión Europea. A metade dos beneficios da compañía está destinada a pagar a débeda mentres que o beneficio remanente se usa nos investimentos do HCAP de acordo coas provisións expostas nos artigos da lei.

 A compañía creouse por un período de 99 anos, malia as estimacións iniciais en torno a 35 anos. Por poñelo en perspectiva, o período do HRADF era só de 6 anos. A Unión Europea declarou efectivamente que posúe o futuro de Grecia. O estatuto legal do HCAP permitiulle tamén subsumir outras entidades como as súas filiais directas: o Financial Stability Fund (HFSF), o Hellenic Republic Public Asset Development Fund (HRPADF), o Public Properties Company (PPCo S. a.), o Public Holdings Company S.A.; o HCAP ten dereito a establecer outras filiais, así como a alcanzar os seus obxectivos.

 Todos os principais bens públicos do Estado, unha pequena parte dos cales -máis aló das concesións actuais- foron asignados ao HRADF, son transferidos á nova compañía. Polo que respecta á recentemente formada Public Holdings Company, posuirá o remanente das accións do Estado grego nas empresas públicas e xestionará estas accións de acordo coas mellores prácticas internacionais e as directrices da OCDE.

 As empresas públicas controladas pola Public Holdings Company son obxecto dunha supervisión adecuada, segundo as regras da lexislación europea e nacional. Rexistradas en virtude dos estatutos do Public Holdings Company, as accións das empresas públicas son transferidas automaticamente, sen consideración, a esta compañía. A propiedade e posesión de todos os bens mobles e inmobles pertencentes ao estado grego e xestionados polo Public Holdings Company segundo a lei 2636/1998 son transferidas automaticamente ao HCAP, sen consideración, coa soa excepción das áreas naturais protexidas, para ser directamente xestionadas pola compañía de recente formación.

 A supervisión desta acumulación de riqueza pública quedará a cargo dunha xunta de cinco membros, tres dos cales son seleccionados polo Estado grego coa aprobación da Comisión Europea e o Mecanismo Europeo de Estabilidade (ESM) e dous membros, incluíndo o presidente da xunta, son seleccionados pola Unión Europea e o ESM, coa aprobación do ministro de finanzas. O superfondo e os seus filiais directas, exceptuando o FSF e o HRADF, teñen unha gran marxe para explotar os seus novos bens. Poden vendelos ou transferir os dereitos sobre os mesmos a sociedades limitadas ou anónimas ou vender as accións a terceiros.

 As relacións laborais e os dereitos do persoal que traballa nestas antigas empresas públicas veranse tamén profundamente alterados. O HCAP e as súas filiais directas poden contratar persoal con contratos de emprego privados por tempo definido ou indefinido. Poden tamén desprazar a traballadores -transferir forzosamente a traballadores cuxas compañías do sector privado ou cuxas accións de compañías sexan transferidas á HCAP ou a unha das súas filiais- ou transferir empregados do HCAP a unha das súas filiais ou entre filiais. Finalmente, a HCAP está autorizada para contratar persoal do goberno, de entidades públicas ou do sector público para traballar para ela ou para unha dos seus filiais.

 A completa rendición dos bens do Estado grego a institucións extraterritoriais por medio de procesos carentes de control por parte das institucións electas deuse virtualmente da noite para a mañá, publicándose o borrador da lei con apenas dous días de antelación. Os textos dos acordos foron elaborados ad hoc polas “institucións” e ratificados polos lacaios parlamentarios gregos.

Quen posúe o aire?

 A confiscación dos aeroportos rexionais do país e do antigo aeroporto Hellenikon dan unha idea da envergadura do roubo que está tendo lugar. A cesión de catorce aeroportos rexionais -Salónica, Corfú, Zante, Aktion, Kavala, A Canea, Rodas, Cos, Santorini, Miconos, Scíathos e Samos- é case completa, malia un significativo movemento de protesta nas comunidades locais e da natureza ilegal da cesión.

 Desde o comezo hai un gran número de problemas xurídicos. Segundo a constitución grega é ilegal ceder estes aeroportos públicos. Hai tamén un conflito de intereses potencial, porque Lufthansa (que pertence ao Estado alemán) é un asesor técnico do sector público grego e é tamén partícipe do consorcio ao que os aeroportos están sendo cedidos, violando as normas internacionais e da UE sobre transparencia, imparcialidade e libre competencia.

 Ademais, a sección económica do acordo é escandalosa. O consorcio fará un pagamento único ao Estado grego de 1 234 millóns de euros, o que corresponde a tres anos do ingreso neto que recibe o Estado grego dos aeroportos. Se se descontan os 520 millóns de euros que o National Strategic Reference Framework (NSRF) destinou ás obras de Salónica e A Canea que o Estado tiña que pagar, a suma redúcese entón a 714 millóns. A renda anual que paga Fraport polos 14 aeroportos é de 23 millóns de euros, o que equivale á facturación anual só do aeroporto estatal de Corfú.

 Nos corenta anos de duración do contrato, o consorcio gañará 22 000 millóns de euros e devolverá ao Estado grego 3 850 millóns de euros. Se a cesión destes aeroportos economicamente sólidos segue adiante, posto que sufragan outros 18 aeroportos máis débiles economicamente, o Estado verase obrigado a manter a estes 18 aeroportos, ou a pechalos, con tráxicas consecuencias para as comunidades locais, particularmente nas illas.

 Outro tema igualmente grave é o control da aviación e do sector turístico polo capital alemán. Tendo en conta a enorme concesión do aeroporto de Atenas á construtora Hochtief, o Estado grego perderá a capacidade de planificación do transporte aéreo (de servizo a comunidades locais, reforzo político de rexións específicas, desenvolvemento turístico, etc.), sendo iso un alicerce central da capacidade do país para estruturar a súa economía.

 A Federación de Asociacións da Hellenic Civil Aviation Authority presentou un plan de desenvolvemento para modernizar os aeroportos e aumentar os ingresos que se xeran. O seu informe é devastador: os bens públicos están sendo literalmente regalados cando existe unha alternativa viábel. Pero mesmo se o prezo fose vantaxoso, non se deben facer concesións. Un Estado sen bens perde a súa soberanía. Convértese nun protectorado, como o é hoxe Grecia.

 No caso dos bens inmobles públicos do antigo aeroporto Hellenikon e a praia de Agios Kosmas, hai serios problemas legais e de orde constitucional que lle foron sinalados, mediante unha comunicación non xudicial, ao primeiro ministro Tsipras e ao ministro de finanzas Tsakalotos por corenta cidadáns encabezados por Manolis Glezos e polo membro do parlamento europeo, Nikos Chountis. O suposto “investimento” en Hellenikon supón a confiscación de máis de seis millóns de metros cadrados de terreo público de inmenso valor ecolóxico e económico, con procedementos inconstitucionais e probabelmente ilegais.

 O Fiscal do Estado para Delitos Económicos, Ioannis Dragatsis, iniciou investigacións sobre o baixo prezo polo que estas concesións foron obtidas e o Comité de Peticións está examinando un informe sobre as violacións da lei europea. A sociedade de investimento elixido, Lamda Development, adquiriu dereitos sobre o solo durante 99 anos e o 30 % da plena e indivisa posesión e propiedade. Esta é unha patente apropiación de propiedade pública.

 Segundo o plan Norman Foster complementario ao contrato, en Hellenikon crearase unha nova cidade privada pechada de 27.000 habitantes, que abarcará entre 3 e 3,6 millóns de metros cadrados. Entre os seus usos haberá diferentes tipos de complexos residenciais, instalacións turísticas, un casino con instalacións complementarias, edificios de oficinas, zonas de comercios polo miúdo, complexos universitarios privados e outros edificios con fins educativos, culturais, e deportivos. Esta cidade autorreferente ofrece unha ampla gama de servizos, pero illa aos que viven alí e opera de forma antagónica respecto das zonas veciñas con centros económicos activos nos municipios próximos, creando novas zonas amplas de espazos de oficinas, comercios, etc. É de feito unha cidade privada, con servizos públicos e funcións de uso común financiadas polo Estado grego.

 A cidade é tamén un desastre ecolóxico en potencia. A conca de Ática, xa saturada por estruturas humanas, necesita adaptarse ao cambio climático, non desenvolverse máis e xa se xerou unha burbulla inmobiliaria na costa e outros municipios veciños. En virtude dalgúns dos seus trazos economicamente beneficiosos, a nova cidade privada atraerá a consumidores da poboación residente nos municipios veciños e de toda a conca, danando aínda máis a xa encollida actividade económica de Ática. Os novos edificios de oficinas, os centros comerciais e outras tendas do eixe da avenida Vouliagmenis, xunto coa construción de centros residenciais do plan Foster, inundarán o mercado inmobiliario actual e pode levar as empresas existentes á creba.

 Crearanse novos empregos, mal remunerados e inseguros, sobre as ruínas de pequenas e medianas empresas constructoras, comerciais e turísticas, traballos por conta allea e por conta propia e ingresos complementarios do aluguer. Unha gran zona de construción estará en funcionamento durante décadas, creando un lastre permanente tanto para as funcións da cidade como para a vida dos residentes, por non mencionar ao sector turístico. O terreo do Ática será esmagado baixo unha enorme capa de cemento.

Privatizando, subsidiando

 A apropiación de Hellenikon está tendo lugar en nome do pago da débeda pública, pero moi pouco diñeiro acaba no buraco negro dos 321 000 millóns de euros. Segundo os expertos da Cámara Técnica, o valor de investimento de Hellenikon é de 3.000 millóns de euros, pero só se desembolsan 576 millóns ao seu valor actual. Segundo dous recentes informes encargados ao Fiscal do Estado para Delitos Económicos, Ioannis Dragatsis, o valor actual de Hellenikon é catro veces máis alto que a suma paga e o prezo ao valor actual que ha pagar a compañía investidora é polo menos dúas veces e media máis baixo, sobre a base do valor actual de Hellenikon.

 En calquera caso, a magra suma adquirida irá destinada a pagar a débeda. Pero esixirase ao goberno grego que pague directamente 134 millóns de euros para a recolocación dos servizos públicos aloxados en Hellenikon, así como o custo de soterrar a avenida Poseidonos e que, desde o primeiro día da creación da nova cidade, leve a cabo a operación e mantemento de espazos abertos e o parque, os proxectos de planificación pública e infraestruturas, edificios comúns e servizos por medio da institución dun corpo administrativo especial.

 O Estado grego está cedendo tamén o Centro Olímpico de Vela Agios Kosmas e outras instalacións olímpicas de alto valor económico. Noutras palabras, o Estado grego está sendo penalizado polo “investimento” que debe realizar usando non os propios recursos dun particular, senón por medio de empréstitos aos mesmos bancos que rexeitaron proporcionar liquidez á pequena e mediana empresa.

Resistir a liquidación

 Os movementos que loitan contra cada caso concreto de confiscación -en particular, cando afecta aos bens e servizos básicos do Estado- afrontan uns desafíos enormes. Entre os seus opoñentes inclúense as “institucións” europeas que impoñen as políticas neoliberais, o goberno de Syriza-ANEL, a oposición e a oligarquía nacional. Pero paga a pena librar as loitas como parte dun proxecto máis amplo de desafío e probabelmente de derrogación dos compromisos do memorando, de recuperación da soberanía do país e de restablecemento das institucións democráticas, que foron suspendidas por medio do golpe institucional imposto pola eurozona e o euro.

 Por medio destas mobilizacións, esclarecéronse dous elementos chave: a supresión da democracia e da soberanía nacional e a esixencia de cancelación -ou polo menos de reestruturación radical- da débeda, no nome da cal, por medio de acordos de empréstitos e memorandos, se están a confiscar os bens tanto do Estado como dos cidadáns gregos.

 Hai, xa que logo, unha ampla converxencia sociopolítica en torno a obxectivos xerais, que constitúen as condicións fundamentais para a supervivencia do país, para a recuperación da produción e para a reconstrución social. O lastre dunha débeda -ilexítima, odiosa e ilegal- é o factor chave que se ve tras a abolición da autonomía da democracia grega e da súa capacidade de decisión, o factor que está reducindo o país a un estado de protectorado, ou do que algúns chaman unha “colonia de débeda”. Ser conscientes desta realidade e de como está afectando á xente común de Grecia ten o potencial de dar vida a un contramovemento político e social. Isto é o que estamos loitando por crear.

[Artigo tirado do sitio web Viento Sur, do 17 de outubro de 2016]