Francia: Historia e natureza da Política Agraria Común
En 2001, a marxe dun agricultor por un litro de leite era de 0,25 euros; en 2022, será de 0,24 euros. Ao mesmo tempo, o prezo do litro de leite pasou dunha media de 0,53 euros a 0,83 euros (sen impostos). As marxes das empresas alimentarias aumentaron un 64%, e os dos distribuidores un 188%
Política Agrícola Común: desregulación continua e mortal
Nas últimas semanas, a Comisión Europea redescubriu as virtudes da subsidiariedade. Ante a carraxe dos agricultores de Alemaña, Romanía, Francia e agora Bélxica, considerou máis prudente apartarse e deixar que os distintos gobernos xestionen a crise agrícola europea.
Desde o inicio das protestas dos agricultores, os eurodeputados constataron o silencio enxordecedor das autoridades europeas. O Comisario europeo de Agricultura, Janusz Wojciechowski, e a Dirección Xeral de Agricultura están de "longas vacacións", como din algúns.
Tras se decatar tardiamente da urxencia da situación, a Presidenta da Comisión Europea, Ursula von der Leyen, anunciou por fin o 25 de xaneiro "a apertura dun diálogo estratéxico" cos dirixentes agrícolas para "atopar solucións aos retos" aos que se enfronta o sector. O tema tamén se debateu no Consello Europeo do 1 de febreiro.
Ante as fortes protestas da comunidade agraria, Francia tomou a iniciativa pola súa conta. Programouse unha reunión excepcional entre Emmanuel Macron e Ursula von der Leyen. O mércores 31 de xaneiro, o ministro francés de Agricultura, Marc Fesneau, pediu unha rápida "simplificación" da Política Agrícola Común (PAC): "Non podemos ter unha PAC tan complexa e incomprensíbel, ás veces tanto para as nosas administracións como para os nosos agricultores. Temos que apostar firmemente pola simplificación".
O Elisio anunciou que xa recibira unha resposta favorábel de Bruxelas ás súas peticións de revisión ou axuste do acordo de libre comercio con Mercosur, a apertura do mercado interior aos produtos ucraínos, as obrigas de retirada de terras e o Green Deal. O mércores 31 de xaneiro, Bruxelas propuxo unha excepción temporal ás normas da PAC, en particular sobre a retirada de terras, mantendo ao mesmo tempo a desgravación da produción agrícola ucraína.
Máis aló dalgunhas medidas, os expertos do mundo de Bruxelas cren que non sairá nada moi concreto antes das eleccións europeas de xuño. Philippe Lamberts, copresidente do grupo Les Verts no Parlamento Europeo, prevé que "este será un dos proxectos da próxima presidencia".
Poden esperar os agricultores? Poden os dirixentes europeos deixar sen abordar a crise agraria europea, a risco de alimentar o ascenso da extrema dereita nas eleccións europeas? É probábel que se converta nun dos temas centrais da campaña.
O cemento da integración europea
Aínda que a Política Agrícola Común (PAC) se descentralizou en gran medida e mesmo se renacionalizou, segue sendo un dos "ladrillos" da Unión Europea. É o maior orzamento comunitario e representa o 40% dos compromisos europeos. En todo momento destácase a PAC como un dos grandes éxitos da política europea.
Con todo, a última avaliación non é concluínte, segundo algúns políticos. Os agricultores de toda a Unión andan revoltos. Ningún dos obxectivos fixados na nova PAC, que entra en vigor en 2023, se cumpriu: non garante a renda dos agricultores, a transición a unha produción agraria sustentábel, nin a seguridade e soberanía alimentarias.
"Coa viraxe liberal, abandonamos todas as políticas de regulación e destruímos todas as ferramentas de intervención", afirma Pierre Larrouturou, enxeñeiro agrónomo e economista, e eurodeputado do Grupo Socialista e Demócrata. "Temos un sistema absurdo de subvencións que non permite á maioría dos agricultores vivir do seu traballo", engade Aurélie Trouvé, deputada da France Insoumise (LFI), enxeñeira agrónoma e ex presidenta de Attac.
"Hai que revisar a Política Agrícola Común de arriba abaixo", engade Philippe Lamberts, furioso ao ver que se utiliza a ecoloxía como coartada para encubrir os erros das políticas "produtivistas e mercantilistas" dos últimos trinta anos.
Da regulación á desregulación
A PAC é un reflexo da integración europea. Seguiu todas as evolucións ideolóxicas que rexeron a súa creación e desenvolvemento.
Cando o seis primeiros Estados membros da UE (Francia, Alemaña, Bélxica, Países Baixos, Luxemburgo e Italia) lanzaron en 1962 o proxecto de Política Agrícola Común, fixaron o obxectivo de contribuír á modernización da agricultura e garantir a seguridade alimentaria do continente, nun momento no que Europa estaba atrasada e rexistraba déficits agrícolas.
Para lograr esta ambición, a PAC inspirouse na política agraria estadounidense nada do New Deal en 1933. Para protexer a renda dos agricultores, Europa dotouse de potentes instrumentos de regulación. Introducíronse prezos de intervención para os cultivos máis expostos ás flutuacións dos prezos mundiais (cereais, carne de vacún, leite) co fin de garantir uns prezos mínimos.
As existencias constituíronse a escala europea para regular os mercados e suavizar as variacións de volume e prezo co fin de evitar tensións e crises. Defínense cotas de produción variábeis para determinados produtos (azucre, leite, etc.). Auméntanse os dereitos de alfándega fóra do espazo europeo, mentres que os cultivos europeos se benefician de subvencións á exportación. "Naquela época, os agricultores non recibían subvencións para garantir os seus ingresos", lembra Aurélie Trouvé.
En menos de quince anos, a agricultura europea deu un salto espectacular. Modernizouse e mellorou os seus rendementos e a súa produción. De ser un importador neto, Europa converteuse nun dos principais exportadores mundiais de produtos agrícolas. É a este éxito inicial ao que moitos se refiren aínda cando falan da PAC.
O gran desacoplamento
As tensións diplomáticas entre os Estados Unidos e Europa en materia agrícola, a ampliación da Comunidade Europea e o auxe das ideas neoliberais defendidas por Margaret Thatcher e Ronald Reagan levaron a cuestionar todo o modelo.
O Reino Unido, cuxa agricultura se encolleu como unha pedra, axudado polos países nórdicos -os "frugais" de hoxe- e os acabados de chegar, que consideraban que o sistema non lles era suficientemente favorábel, entraron en guerra contra a PAC. Demasiado keynesiana, demasiado cara, demasiado intervencionista, demasiado vantaxosa para certos países da UE (entre eles Francia e Italia), fonte de tensións "innecesarias" con Estados Unidos, a PAC foi axiña acusada de todo tipo de males.
Ademais, seguen a ser realmente necesarios os mecanismos de protección cando a agricultura europea se converteu nun dos principais exportadores mundiais? A "eficacia do mercado" é a garante do equilibrio, sen necesidade de intervención pública.
Retomando as ideas postas en voga pola administración Reagan nos anos 80, preconizábase entón un desacoplamento das subvencións, independente dos volumes de produción. "O principio de desacoplamento é unha verdadeira bala máxica que permite prever a eliminación de toda forma de intervención pública nos mercados agrícolas: canto máis se paguen as axudas independentemente da produción, máis se eliminan as distorsións, o que permite aos mercados volver ao equilibrio. As axudas poden entón retirarse porque os agricultores recuperaron un nivel de remuneración satisfactorio", escribe Frédéric Courleux nun artigo que percorre a historia da PAC para Agriculture Stratégies en 2019.
Mercados estruturalmente caóticos
A cuestión dos mercados agrícolas foi unha das máis estudadas polos economistas. "Xa no século XVII, un estatístico británico, Gregory King, observou que os mercados agrícolas obedecían ás súas propias regras: unha oferta insuficiente ou excesiva producía maiores variacións de prezo que de volume", explica Thierry Pouch, economista xefe das Cámaras de Agricultura e investigador asociado da Universidade de Reims.
A lei de King serviu de base a todas as investigacións económicas sobre os mercados agrícolas. "Son mercados estruturalmente caóticos. A oferta e a demanda son ríxidas e os axustes son difíciles e longos", explica Aurélie Trouvé. Así, a resposta ás crises agrícolas e á caída dos prezos sempre foi a mesma: os agricultores tentan aumentar as colleitas para compensar a caída dos ingresos, o que conduce a unha sobreprodución e agrava a caída dos prezos.
"O debate remóntase ao século XVIII. Os fisiócratas defendían a idea de que non era necesaria a intervención, que o mercado se axustaría de forma natural. Pero un economista italiano, Ferdinando Galiani, explicou que a agricultura tiña un impacto moito máis amplo nas persoas. Os prezos agrícolas eran competencia do Estado, polo que este podía, e de feito debía, intervir en caso de crise", prosegue Thierry Pouch.
Enterrada durante décadas, a cuestión volveuse formular coa crise de 1929. O afundimento dos prezos, a sobreprodución e a ruína de miles de agricultores afundidos polas débedas levaron o goberno de Roosevelt a implicarse na cuestión. En 1933, no marco do New Deal, o economista estadounidense Mordecai Ezekiel propuxo un sistema de prezos garantidos, mecanismos de intervención, existencias reguladoras e garantías financeiras para as débedas agrícolas. En poucos anos, a agricultura estadounidense recuperouse.
O goberno da Fronte Popular inspirouse na experiencia americana para crear en 1937 a "Oficina do Trigo", que garantía os prezos aos produtores de cereais.
A gran viraxe liberal
O ano 1992 é a referencia para todos os expertos agrícolas. "Foi o momento en que a PAC deu as costas ao keynesianismo e cambiou completamente de natureza e filosofía", sinala Thierry Pouch, economista xefe das Cámaras de Agricultura e investigador asociado da Universidade de Reims.
Co mesmo espírito que o Tratado de Maastricht, adoptado na mesma época, que sentaba as bases dun mercado único europeo rexido por unha "competencia libre e non falseada", adoptouse unha nova política agrícola. Varrendo séculos de investigación e experimentación económicas, preferiu aterse ao seu dogma: transpoñer á PAC todas as ideas neoliberais do desacoplamento.
Nesta nova PAC, todos os mecanismos de regulación e intervención (prezos garantidos, existencias, cotas) van desaparecer nun futuro máis ou menos próximo. Substitúeos por axudas directas á produción, primeiro paso cara a unha forma única de axuda, co fin de limitar ao máximo calquera intervención estatal que poida distorcer a "man invisíbel do mercado".
Nese momento, había poucos opositores a esta "reforma", con pouca comprensión dos inconvenientes e perigos que implicaba. "Foi entón cando se creou a Coordination rurale, ao considerar que a FNSEA, que apoiara o proxecto, non defendía ben os agricultores", lembra Aurélie Trouvé.
Coxestora de feito da política agrícola francesa, a FNSEA, como moitos altos funcionarios, está convencida de que a "excelencia da agricultura francesa" lle permitirá imporse en todos os mercados mundiais en libre competencia.
A mercé dos mercados mundiais
As primeiras medidas puxéronse en marcha en canto se adoptou a PAC de 1992. Á espera da súa supresión definitiva, os prezos mínimos garantidos do trigo reducíronse un 30% en tres anos, do mesmo xeito que os do gando vacún. Como compensación pagouse unha subvención, pero acompañada de medidas de retirada de terras, ao principio facultativas e logo obrigatorias.
Os dirixentes europeos estaban encantados, os prezos agrícolas baixaban e mantíñase o orzamento. Todos os mecanismos de regulación se foron desmantelando metodicamente ao longo dos anos. A retirada de terras obrigatoria xeneralizouse.
En 2003, a Comisión Europea considerou que lograra a maior parte do seu obxectivo: unha nova reforma da PAC, que completaba a de 1992, confirmaba a supresión das redes de seguridade e substituíaas polo principio de axudas directas ás explotacións: pagaríase unha prima por hectárea, independentemente da produción.
Non hai condicións ambientais nin de agricultura sustentábel, para "non crear distorsións de mercado". Deste xeito, as poucas medidas e incentivos dispoñíbeis para tentar facer evolucionar a agricultura europea cara a modelos menos produtivistas e máis respectuosos coa protección da terra e a natureza dos seres vivos quedan en papel mollado.
Todos os dereitos de alfándega que protexen a produción agrícola europea están a se reducir progresivamente. Despois chegou a época dos grandes acordos de libre comercio, en consonancia coa política mercantilista europea. En virtude destes acordos, suprimíronse os dereitos de alfándega cos maiores competidores agrícolas de Europa.
A supresión de toda protección, que conduce a unha aliñación cos prezos mundiais, só pode provocar unha maior volatilidade dos prezos e das rendas, e unha caída nos anos malos. Os agricultores notarán rapidamente as consecuencias: a PAC de 2003 chega nun momento en que os mercados agrícolas atravesan unha crise mundial. Os prezos afundíronse e o exceso de produción ameazaba certos mercados.
"Foi entón cando a UE decidiu liquidar as súas últimas existencias de intervención. A finais de marzo de 2007, a Comisión emitiu un triunfal comunicado de prensa anunciando que xa non tiña existencias. Dous meses despois, o prezo dos produtos agrícolas disparouse, desencadeando unha grave crise alimentaria nos países importadores de alimentos do Sur", lembra un amargo coñecedor do mundo agrario.
O feito de que os países emerxentes teñan problemas é unha consecuencia secundaria para moitos Estados membros: Europa non considera que teña un papel que desempeñar na regulación e estabilización dos mercados agrícolas mundiais. Se sopesamos isto cos beneficios desta revisión da PAC, non hai discusión: resolverá dunha vez por todas a cuestión agraria europea.
Os orzamentos agrarios europeos xa non aumentarán sistemática e exponencialmente como antes. Xa non estarán suxeitos aos caprichos dos mercados mundiais, as crises alimentarias ou a meteoroloxía. Agora todo é previsíbel, xa que as axudas se basean na terra. "A política agraria xa non é simplemente unha cuestión de consumo orzamentario", afirma un experto coñecedor dos corredores de Bruxelas.
A fin das cotas lácteas
"A supresión das cotas leiteiras e azucreiras propúxose xa en 2003", explica Thierry Pouch. As cotas introducíronse en 1984 por iniciativa de Michel Rocard, o daquela Ministro de Agricultura, en resposta á crise de sobreprodución de leite e o afundimento dos prezos. A cambio duns prezos garantidos, os gandeiros comprometíanse a limitar a súa produción. Este mecanismo de regulación tranquilizou os gandeiros e permitiulles mirar cara ao futuro. Tanto é así que moitos novos agricultores optaron por dedicarse á gandaría leiteira.
En 2015, toda esta estabilidade se esvaeceu. As cotas leiteiras suprimíronse na súa totalidade, o que desencadeou unha carreira polo rendemento e a sobreprodución para compensar a caída dos prezos. Todos os produtores de leite se viron obrigados a negociar coas centrais leiteiras e os transformadores o prezo do seu leite.
Estes últimos apresúranse a invocar os prezos mundiais para negociar prezos cada vez máis baixos, exixindo con frecuencia prezos que non cobren os custos de produción. Asinan contratos que non son xuridicamente vinculantes, e ás veces tamén están suxeitos a cláusulas de silencio: calquera referencia ás súas condicións contractuais dá lugar inmediatamente á súa exclusión e a accións xudiciais.
Previuse crear grupos de venda para que os gandeiros se agrupen e falen cunha soa voz aos grandes grupos lácteos, co fin de estabelecer un maior equilibrio de poder. Pero "fíxose todo o posíbel para que nunca visen a luz", afirma un observador.
O resultado da supresión das cotas leiteiras non se fixo esperar: está a crearse unha competencia de todos contra todos. As importacións de produtos lácteos de países que producían a menor custo disparáronse, os prezos caeron en picado e, para tentar sobrevivir, os gandeiros trataron de aumentar os seus rendementos, volvendo ao vello círculo vicioso de sobreprodución e caída de prezos.
Foi entón cando a Comisión Europea comezou a negociar un acordo de libre comercio (CETA) con Canadá, que abranguía en particular os produtos agrícolas. A diferenza de Europa, Canadá adoptou medidas de protección para os seus agricultores, en particular os produtores de leite, que se benefician de prezos garantidos.
En 2001, a marxe dun agricultor por un litro de leite era de 0,25 euros; en 2022, será de 0,24 euros. Ao mesmo tempo, o prezo do litro de leite pasou dunha media de 0,53 euros a 0,83 euros (sen impostos). As marxes das empresas alimentarias aumentaron un 64%, e os dos distribuidores un 188%.
Foi entón cando empezou a romper o muro de silencio sobre a agricultura. Empezouse a falar da angustia dos agricultores e do crecente número de suicidios na profesión.
Despois do leite, o azucre
O mesmo ocorreu coa supresión das cotas azucreiras en 2017. Tamén neste caso, os cultivadores de remolacha azucreira están en competencia directa con produtores que non teñen nin os mesmos custos de produción nin as mesmas limitacións. Mentres os agricultores renuncian cada vez máis ao cultivo de remolacha azucreira no Norte, os transformadores pechan as súas fábricas en Francia.
Ante esta máis que previsíbel crise do azucre, o goberno e a FNSEA atoparon unha resposta prefabricada, unha coartada fácil: a prohibición dos neonicotinoides é a culpábel, xa que poñería aos produtores franceses en desvantaxe competitiva. "Non foron os neonicotinoides os causantes da crise do azucre de remolacha, senón o afundimento dos prezos, que caeron a 20 euros a tonelada", sinala un experto agrícola.
En outubro de 2020, baixo a presión da FNSEA, o Goberno restabeleceu o uso deste perigoso insecticida. Pero isto non cambiou en nada a situación. Os prezos do azucre, aínda non regulados, seguen polos chan, os transformadores seguen tirando os seus produtos e os produtores xa non poden gañar a vida. En maio, o segundo grupo azucreiro mundial, Tereos, pechou unha fábrica en Escaudœuvres que empregaba a 123 persoas, alegando a caída da produción de remolacha.
Todo polo modelo produtivista
Aínda que os dirixentes europeos non o recoñezan, a PAC de 1992 e as súas sucesoras levan cara a un modelo único de produción agrícola, cada vez máis produtivista e intensivo. Explotacións de mil vacas, de 700 hectáreas de cereais... ese é o futuro. "Creamos situacións de procura de rendas que as autoridades europeas e nacionais da competencia nunca quixeron examinar", afirma Philippe Lamberts.
A prima incondicional por hectárea transformouse en primando por superficie, empurrando os agricultores a expandírense cada vez máis, a endebedárense máis do razoábel e a aumentaren cada vez máis os rendementos. A intensidade de capital das explotacións alcanzou tal nivel que impide tanto os traspasos familiares como a instalación de mocidade na agricultura.
Á parte dos grandes cultivos de cereais, que fascinan a Europa pola súa dimensión internacional, os demais tipos de produción interesan pouco. Quedaron abandonadas aos fortes ventos da volatilidade dos mercados mundiais, sen protección ningunha. "Todo o modelo de agricultura familiar, de agricultura non industrializada, está ameazado", insiste Aurélie Trouvé.
Cando elaborou a PAC 2023, negociada durante máis de dous anos, a Comisión Europea tentou inverter un pouco a tendencia, incluíndo a dimensión da agricultura sustentábel e normas de loita contra o cambio climático, pero sen cambiar os principios de desregulación vixentes desde hai trinta anos: os lobbies encargáronse diso.
"A guerra de Ucraína mudou todo o programa", afirma Thierry Pouch. Para apoiar a Kiev na súa loita contra a invasión rusa, Europa suprimiu todos os dereitos de alfándega sobre os produtos agrícolas ucraínos, en particular o leite, os ovos e as aves de curral, sen ningunha medida compensatoria para os agricultores. Isto foi a pinga que rebordou o vaso para moitos agricultores.
Que ocorre cando se poñen os produtos dun país onde a man de obra custa apenas 200 euros ao mes, sen normas sociais nin ambientais, en competencia cos doutros países onde os custos e as limitacións son dez veces superiores, no mesmo momento en que os tipos de xuros soben, asfixiando aínda máis s explotacións? A lei de King confirmouse unha vez máis, a pesar dos desmentidos da Unión. O resultado foi unha desestabilización xeneralizada da produción agrícola europea que Europa provocou e da que non quere responsabilizarse.
Destrución creativa para dar forma á agricultura industrial do mañá, din os pensadores liberais ortodoxos. Destrución que formula a cuestión da seguridade alimentaria e climática de Europa, despois da enerxética, replican os críticos da PAC tal e como se xestionou durante trinta anos.
Política agrícola: o contraexemplo estadounidense
Estados Unidos nunca abandonou a política de regulación da súa agricultura, vixente desde o New Deal. Os prezos garantidos e as axudas anticíclicas seguen sendo as ferramentas utilizadas para protexer este sector, que continúa a considerarse estratéxico.
Só a Unión Europea segue convencida da "eficacia do mercado" en materia agrícola e a aplica como un dos fundamentos esenciais da Política Agrícola Común (PAC). Todos os demais grandes países exportadores renunciaron a ela, en nome da seguridade e a soberanía alimentarias, e para protexer as rendas dos seus agricultores. Brasil, A India, Rusia, Canadá, Nova Zelandia, China... todos adoptaron medidas de regulación e protección, e ás veces reintroduciron dereitos de alfándega ou mesmo prohibicións de exportación ou importación para protexer a súa agricultura.
Pero o caso máis rechamante é o de Estados Unidos. "Nunca abandonaron a política de regulación e protección da súa agricultura que se introduciu en 1933 no marco do New Deal", sinala Thierry Pouch, economista xefe das Cámaras de Agricultura e investigador asociado da Universidade de Reims.
Con todo, a principios dos anos 80, a administración Reagan argumentou de forma convincente os beneficios da desregulación agrícola. Quería acabar co keynesianismo e con todos os mecanismos de axuda e intervención, que ao seu xuízo supuñan un custo excesivo para o orzamento federal, convencido de que a "man invisíbel do mercado" se aplicaba tanto á agricultura como a calquera outra cousa.
Por iso, avoga por refugar todos estes sistemas e deixar no seu lugar o "desacoplamento": suponse que as axudas directas e indiferenciadas aos agricultores compensan todos os fallos e crises dos mercados agrícolas. Un modelo adoptado pola Unión Europea coa PAC.
A idea vai gañando terreo en todos os círculos económicos, especialmente no seo do GATT, precursor da Organización Mundial do Comercio. O acordo da Rolda Uruguai de 1994 introduciu o principio de desacoplamento. Comezou a aplicarse en Estados Unidos en 1996.
Dous anos máis tarde, a administración estadounidense deu marcha atrás: a crise asiática desestabilizara os mercados agrícolas, en particular as principais exportacións de cereais de Estados Unidos, e o goberno estadounidense considerou urxente non ir máis lonxe.
O afundimento dos prezos agrícolas entre 2001 e 2006, tras a chegada de Rusia e Ucraína aos mercados mundiais, e as tensións comerciais e xeopolíticas levaron a todas as presidencias sucesivas a manter esta liña e protexer a agricultura estadounidense custar o que custar: segue sendo unha área estratéxica da seguridade nacional.
Axudas anticíclicas
Xa sexa baixo Bush, Obama, Trump ou Biden, o desmantelamento dos grandes principios neoliberais non se detivo. Todos optaron por volver a unha política de intervención e regulación, para garantir a renda dos agricultores e loitar contra a sobreprodución con mecanismos de garantía e axudas anticíclicas, e para garantir a seguridade alimentaria do país.
O sistema de axudas públicas desacopladas -é dicir, vinculadas á hectárea, independentemente da produción- foise reducindo cada vez máis ao longo dos anos, e suprimiuse por completo na Lei Agraria de 2014. "Proporcionar seguridade aos agricultores sen afectar á competitividade das exportacións de produtos agrícolas [estadounidenses] parece ser a consigna desta reforma", así o resumía entón unha nota do Centro de Estudos e Perspectivas do Ministerio de Agricultura.
A liña non cambiou desde aquela. A Lei Agrícola de 2023 mantivo ou reforzou os principais mecanismos postos en marcha nos últimos dez anos.
En lugar das axudas directas, introducíronse mecanismos de prezos ou de rotación para garantir a renda dos produtores de cultivos herbáceos (trigo, millo, soia e outros cereais). Fíxanse prezos de referencia, que determinan cando se activa a axuda en caso de caída dos prezos ou de crises. Actualmente, o prezo mínimo é de 202 dólares por tonelada. En Europa, onde tamén existe un prezo mínimo de intervención, fixouse en 101 euros por tonelada. En 1992 era de 170 euros por tonelada, o que supón un descenso do 40% en trinta anos.
Garantir unha parte xusta do valor engadido
Baixo a presidencia de Donald Trump, mellorouse aínda máis a protección dos produtores lácteos estadounidenses: estabeleceuse o principio dunha repartición equitativa do valor engadido entre os produtores lácteos e os transformadores, e entre os propios transformadores. Aprobada en 2017, a lei prorrogouse sen grandes cambios desde aquela.
Cada mes fíxase un prezo público de compra por Estado. Existe un sistema de garantía para asegurar que as marxes dos produtores cobren os custos de produción en relación co seu prezo de venda. Na última Lei Agrícola de 2023, este fíxase no 4%. "O sistema protexe ante todo as pequenas explotacións, xa que funciona para as 200 primeiras vacas leiteiras", explica un experto agrícola.
Co mesmo espírito, estabelecéronse medidas para ofrecer compensacións ás centrais leiteiras e aos transformadores que traballan con produtos de menor valor engadido (leite, leite en po) que outros.
Cando a agricultura pasou a formar parte dos acordos de libre comercio
Até 1986, a agricultura estaba excluída dos acordos de libre comercio. Considerábase que o sector quedaba fóra das normas tradicionais do mercado. Como primeiro exportador mundial, Estados Unidos asinara acordos bilaterais cos principais países produtores (Canadá, Arxentina e Brasil) para regular a produción e os prezos mundiais. Os países importadores tamén buscaban estabilidade.
A chegada do trigo europeo aos mercados mundiais nos anos 70 alterou todos estes equilibrios. Mentres o continente europeo subvencionaba as súas exportacións de cereais e facía baixar os prezos, Estados Unidos apartaba até un terzo do seu territorio para conter a produción e soster os prezos mundiais. O Goberno estadounidense enfadouse e levou o conflito ante o GATT, precursor da Organización Mundial do Comercio (OMC).
Discutido no marco da Rolda Uruguai a partir de 1986, o contencioso dos cereais entre os dous continentes resolveuse en 1994. Entrementres, Europa adoptara a súa reforma liberal da PAC en 1992 e optado polo desacoplamento. Unha solución que o GATT, totalmente convertido ás ideas neoliberais, apoiara ardentemente.
Defensora do libre comercio sen atrancos, a OMC inclúe desde entón a agricultura entre as súas prerrogativas. Avoga pola supresión de todas as barreiras aduaneiras, de todas as medidas de protección e de todas as limitacións sociais e ambientais. Preguntado nos últimos meses polo acordo entre Europa e Mercosur, Pascal Lamy, Director da OMC entre 2005 e 2013, defendeu enerxicamente o acordo, ao que só viu vantaxes. "Valen uns quilos de carne de vacún", explicou.
A liña de puntos polo medio ambiente
Para completar a súa rede, o Departamento de Agricultura de Estados Unidos (USDA) subvenciona en parte os seguros de colleitas e catástrofes naturais. Tamén supervisa de preto as pólizas de seguros agrarios para garantir que ofrecen unha cobertura alcanzábel e xusta a todos os agricultores.
Tamén se conceden axudas financeiras ao sector. Os agricultores poden acceder a empréstitos subvencionados que os axuden a modernizarse e expandirse. Outras axudas financeiras están dispoñíbeis para as explotacións con débedas excesivas.
Algunhas destas axudas están agora condicionadas ao desenvolvemento dunha agricultura sustentábel e respectuosa co medio ambiente. Pero os incentivos son débiles. Neste sentido, Estados Unidos é todo menos exemplar.
[Artigo tirado do sitio web Sin Permiso, do 9 de febreiro de 2024]
