Cinco proxectos que ameazan a hexemonía do dólar
Unha moeda dos países BRICS pódese converter no rival máis probábel do dólar nos próximos anos; porén, o proceso primeiro debe superar o feito de que estes países aínda non constitúen unha asociación integrada con estreitos vínculos económicos
O dominio do dólar estadounidense no comercio mundial comezou coa creación do sistema de Bretton Woods tras a Segunda Guerra Mundial, que estabeleceu uns tipos de cambio fixos en relación ao dólar e un prezo invariábel do dólar en ouro. Incluso o abandono dos tipos de cambio fixos na década de 1970 non supuxo unha ameaza para o liderado do dólar. Con todo, na actualidade, debido á crecente rivalidade entre Estados Unidos e Europa occidental, por unha banda, e China, Rusia e Irán, por outra, así como á aparición das moedas dixitais, a perspectiva dunha desdolarización acelerada é cada vez maior.
A continuación, revisaremos cinco proxectos que están a desenvolver simultaneamente Asia, Oriente Medio e América Latina, e que están a pór en cuestión a hexemonía de dólar.
A moeda SUR
En xaneiro de 2023, os líderes de Arxentina e Brasil anunciaron a creación dunha moeda rexional de pagamentos mutuos chamada "Sur". En vésperas da VII Cimeira da Comunidade de Estados Latinoamericanos e do Caribe (CELAC), apareceron os dous xefes de Estado, Alberto Fernández e Lula da Silva, presentando a iniciativa. Os líderes convidaron a outros países da rexión a sumárense ao proxecto; Lula da Silva, pola súa banda, afirmou que a iniciativa debería ampliarse para incluír os BRICS e Mercosur.
As conversas sobre unha posíbel unidade monetaria circulan por América do Sur desde hai uns anos. En 2007, o presidente Hugo Chávez propuxo a creación dunha moeda común latinoamericana, "SUCRE", para poder contrarrestar a hexemonía do dólar no mercado financeiro mundial e, sobre todo, na rexión latinocaribeña. No seu momento, a idea foi abandonada. Desde aquela, algunhas cousas mudaron. Por exemplo, a guerra proxy de Estados Unidos e a OTAN en Ucraína contra Rusia, e as sancións ilegais sen precedentes.
Todo isto levou os líderes nacionais e empresariais a cuestionárense até que punto o dólar é neutral e se pode ser politicamente críbel. Así comezou a procura de alternativas, moedas que se puidesen utilizar no comercio internacional sen o risco das medidas coercitivas unilaterais.
No caso de América Latina, unha unión monetaria representaría arredor de 5% do PIB mundial, segundo estimacións do Financial Times. A maior unión monetaria do mundo, o euro na eurozona, representa arredor de 14% do PIB mundial en dólares.
Non se trata só dun gran PIB, senón do control de recursos chave. Nada máis Brasil e Arxentina figuran entre os exportadores de alimentos máis importantes do mundo: os seus territorios son vastos e excedentarios en termos de terras agrícolas en relación coa súa poboación. Arxentina é unha das maiores fontes mundiais de litio, que se está convertendo no "novo petróleo" da enerxía verde; Brasil é rico en petróleo e noutros moitos recursos, desde metais até auga doce.
A moeda significaría unha gran vantaxe para o bloque rexional, se se logra incluír certos elementos para que sexa viábel.
Rusia, Irán e a creación dunha stablecoin
O Banco Central de Irán está a estudar a posibilidade de crear, xunto con Rusia, unha stablecoin apoiada en ouro que se podería aceptar como medio de pagamento nas liquidacións de comercio exterior en lugar do dólar, o rublo e o rial iraniano. Alexander Brazhnikov, director executivo da Asociación Rusa de Criptoindustria e Blockchain, foi quen informou da nova a medios rusos.
Stablecoin é o termo para as criptomonedas cuxo valor está vinculado ao denominado fiat (diñeiro "clásico" emitido polos bancos centrais dos Estados) ou a metais preciosos. As stablecoins non se adoitan utilizar como estratexia de investimento para gañar diñeiro co crecemento dun activo, senón para a liquidación dixital.
As relacións ruso-iranianas foron evolucionando positivamente para ambos os países: a partir de 2023, unha zona económica especial de Astracán (rexión rusa que serve de xanela a Oriente Medio) empezará a aceptar cargamentos procedentes de Irán. Suponse que a stablecoin tamén podería empezar a funcionar nesta base, di un artigo do medio ruso Vedomosti, citado por Forbes. Tamén está nos plans a longo prazo de Irán volver a un patrón ouro mundial, un sistema monetario no que o valor das moedas se expresa nunha determinada cantidade garantida de ouro.
Aínda que o Banco Central de Rusia se opón ao uso de criptomonedas como medio de pagamento dentro do país euroasiático, si apoia o seu uso en transaccións de importación e exportación. O regulador planea probar o uso de criptomonedas para liquidacións internacionais como parte dun réxime legal experimental, segundo declarou en decembro pasado a Vicepresidenta Primeira do Banco Central, Olga Skorobogatova.
Existe a posibilidade de que o uso de stablecoin entre en futuros paquetes de sancións ilegais, pero é máis difícil prohibir tales liquidacións se non entran na eurozona ou no circuíto do dólar, ou se os intermediarios da Unión Europea ou Estados Unidos non están involucrados nas transaccións. A stablecoin é unha ferramenta que, entre outras cousas, podería resolver certos problemas asociados ás restricións nas transferencias do sistema de pagamento SWIFT.
Os Emiratos Árabes Unidos (EAU) e a India debaten do comercio non petroleiro en moedas nacionais
Os Emiratos Árabes Unidos (EAU) e a India están a debater de formas de impulsar o comercio non petroleiro en rupias e dirhams. Así o informou o ministro de Comercio Exterior dos Emiratos Árabes Unidos, Thani Ao Seyudi: "Aínda estamos nunha fase temperá de conversacións con India sobre o comercio en dirhams e rupias (...) Só falamos do comercio non petroleiro".
Considerando que un dos actores involucrados é o terceiro maior produtor da OPEP, o dato ten un impacto importante no que respecta ás accións progresivas dos países para se afastar do dólar. Os EAU apoia desde hai tempo a vinculación da moeda ao dólar, e a meirande parte do comercio no Golfo se realiza en divisa estadounidense.
O comercio bilateral total entre EAU e a India foi de máis de 88.000 millóns de dólares en 2022. O obxectivo de ambos os países co acordo comercial é aumentar o comercio non petroleiro ao equivalente de 10.000 millóns de dólares en rupias nos próximos cinco anos.
Emiratos Árabes Unidos quere aumentar o seu comercio con socios fundamentais e xa asinou varios pactos económicos con países como a India, Indonesia, Turquía, Israel e Reino Unido.
O petroiuán a piques de nacer
China deu recentemente unha serie de pasos que falan da súa determinación de romper coa orde mundial que asegura a hexemonía estadounidense. O presidente Xi Jinping aglutinou os BRICS convidando os seus protexidos de Asia e América Latina e visitou os monarcas do Golfo Pérsico.
O líder chinés estivo en Arabia Saudita do 7 ao 9 de decembro pasado, onde se reuniu con seis monarquías do petróleo e o gas do Golfo Pérsico: Arabia Saudita, Bahrein, Emiratos Árabes Unidos, Kuwait, Omán e Qatar. A reunión tivo como obxectivo iniciar a transición do comercio de petróleo ao iuan.
"Contra fins do ano pasado, Beijing comezou a comprar cru de Moscova con grandes descontos, completando esas compras en iuans en lugar de dólares, dando lugar ao chamado petroiuán", di un artigo de Business Insider.
O iuan utilizarase para impulsar o comercio de petróleo. Xi Jinping afirmou que China aumentará as importacións de petróleo de Irán no próximos tres a cinco anos. Mais tamén traballará na cooperación enerxética integral con outros países da rexión. Podería incluír investimentos en petroquímica, plásticos e prospeccións conxuntas no Mar de China Meridional. Pequín planea pagar todo isto en iuans na Bolsa de Petróleo e Gas Natural de Shanghai (SOSGEX) xa en 2025.
BRICS rumbo á creación dunha moeda común
A agresiva política estadounidense en contra de Rusia en forma de bloqueo das reservas de divisas obrigou a outros países non só a falar de desdolarización e trazar diversas "follas de ruta", senón a actuar de forma realista. Actualmente, o bloque económico BRICS estuda a creación dunha cesta de divisas baseada nos BRICS.
O presidente Vladimir Putin fixo o anuncio a finais de xuño de 2022, e a finais de xaneiro de 2023, o ministro de Exteriores de Rusia, Serguei Lavrov, informou de que a idea será debatida no cimeira que se levará a cabo en agosto en Sudáfrica.
Creada en 2006 como unha asociación de catro países, en 2010 BRICS aceptou a Sudáfrica como membro, e nos últimos meses, seis países solicitaron ou expresaron a súa intención de se uniren: Irán, Arxentina, Exipto, Turquía, Arabia Saudita e Alxeria. Os BRICS conforman agora case a metade da poboación mundial, unha cuarta parte do PIB mundial e a metade do PIB do G7 se se conta en valor nominal. O rexeitamento ao dólar de polo menos algúns destes países podería afectar sobre todo a Estados Unidos, que compra bens en todo o mundo exclusivamente coa súa moeda.
O principal atractivo que ten a proposta que se fai desde os BRICS é a falta de dependencia cara a Estados Unidos e a UE. O uso da economía como instrumento de presión política socavou a reputación destes dous actores como socios fiábeis no comercio internacional.
Unha moeda dos países BRICS pódese converter no rival máis probábel do dólar nos próximos anos; porén, o proceso primeiro debe superar o feito de que estes países aínda non constitúen unha asociación integrada con estreitos vínculos económicos.
A introdución dunha moeda colectiva dos BRICS depende en gran medida da vontade política e do acordo dos países integrantes para utilizar o devandito mecanismo como parte da aplicación da política monetaria. Como instrumento de reserva ou de pagamento na actividade económica e comercial exterior é beneficioso para os propios países BRICS, xa que aumentaría a estabilidade dos seus sistemas financeiros e reforzaría as súas soberanías.
[Artigo tirado do sitio venezolano Misión Verdad, do 6 de febreiro de 2023]