Cara a unha desdolarización da economía mundial?
A transición xeoeconómica segue o seu curso. Nestes últimos anos, a desdolarización da economía mundial comezou a dar os seus primeiros pasos. Polo de agora, non puxo en perigo a hexemonía do dólar pero si demostrou que existen outras vías alternativas
Introdución
Desde os acordos de Bretton Woods, a mediados do século XX, o dólar foi indiscutibelmente a moeda de referencia da economía mundial. Construír un sistema financeiro internacional por e para a economía estadounidense co dólar como estandarte hexemónico.
Deste xeito, e até o día de hoxe, o dólar converteuse na principal moeda internacional tanto de reserva como para os intercambios comerciais, de divisas e o resto de transaccións financeiras.
A hexemonía do dólar é un privilexio e unha asimetría de poder a favor da economía estadounidense respecto ao resto de economías do mundo. Un poder que se manifesta en innumerábeis beneficios para o capital no sistema financeiro e nas relacións comerciais co exterior.
Esta hexemonía incrementouse aínda máis nos anos oitenta co crecemento e a expansión financeira global, así como coa expansión territorial do capital produtivo e a súa nova división internacional do traballo e unha nova estrutura internacional do comercio.
Dito en palabras claras: a nova orde económica mundial neoliberal pivotou sobre a hexemonía do dólar no mundo.
Indicios para a discusión sobre a hexemonía do dólar
Actualmente o dólar mantén a súa posición hexemónica e é, con diferenza, a moeda máis utilizada no mundo. Porén, distintos feitos aconteceron desde comezos do século XXI que albiscan a posibilidade de transformacións na economía global e o sistema financeiro internacional que despracen relativamente o poder central do dólar.
Por unha banda, a entrada en xogo do euro, unha moeda cun área económica detrás que ten un peso no mundo, en termos de PIB e comercio, equivalente aos Estados Unidos. Aínda que o euro non foi o contrapeso fronte ao dólar esperado polos máis optimistas, a súa presenza e crecemento restoulle algo de protagonismo como moeda de reserva e no comercio internacional.
Doutra banda, a presenza dos países emerxentes (BRICS), especialmente de China, cuxa importancia da súa moeda comeza a reflectir os cambios que se están sucedendo na economía global. Neste sentido, houbo un progreso en distintos mecanismos [1], liderados por China, de cooperación financeira e de intercambios comerciais e financeiros sen utilizar o dólar que abre espazos rexionais no sistema financeiro a favor doutras moedas, especialmente o yuan [2].
Neste sentido, cómpre salientar a importancia que ha ter o Banco Asiático de Investimento en Infraestrutura (BAII).
Ademais, estamos en plena transición xeoeconómica: aparecen novos bloques comerciais rexionais que buscan ter relacións económicas en moedas propias. Ábrese un nova época económico-financeira.
Algúns datos relevantes sobre estes indicios
Aínda que estariamos moi aos inicios da existencia dun verdadeiro contrapeso no sistema financeiro que discuta a hexemonía do dólar, a evidencia dos datos ben interpretados pode mostrar indicios de cambios neste sentido.
En canto a moeda de reserva internacional que teñen os distintos bancos centrais dos países, o dólar viu diminuír a súa importancia. Se no ano 2000 representaba como moeda de reserva un 72% do total, actualmente representa un 63% [3].
O peso do dólar na cesta de moedas que determina o valor dos Dereitos Especiais de Xiro (DEG) [4] do Fondo Monetario Internacional. O valor do dólar caeu levemente; uns 2 puntos porcentuais, na última década.
Pero máis importante é neste sentido a inclusión na cesta do yuan (efectiva a partir do 1 de outubro de 2016). Non tanto polo peso que restará ao dólar [5] senón polo que significa en canto ao recoñecemento de confianza do mundo capitalista a unha moeda dunha economía da envergadura de China. É un paso moi importante para un futuro papel determinante do yuan fronte ao dólar no sistema monetario internacional.
O yuan úsase como moeda de reserva en 40 bancos centrais.
En canto ás divisas intercambiadas a nivel mundial, se no ano 2001 o dólar tiña un peso dun 45% de todos os intercambios, no 2010 este caera ao 42,5%, aumentando até o 2016 ao 43,8% [6].
Paga a pena volver salientar aquí a forte irrupción do yuan cun peso superior ao 2% na actualidade, sendo no 2010 do 0,45%.
Outro dato: o comercio Sur-Sur cada vez é máis importante a nivel mundial: pasou de supoñer un 6% en 1985 a un 24% en 2010; mentres que o comercio Norte-Norte retrocedeu ao 38%.
Un dato importante é o uso das distintas moedas na facturación do comercio internacional [7]. Unha aproximación a este dato é a moeda utilizada no crédito documentario, principal fonte de financiamento das operacións de comercio internacional. Aquí o yuan tivo un avance espectacular en detrimento especialmente do dólar. Se no 2012, do total de operacións, o yuan representaba un 1,89% e o dólar un 85%; no 2015 o yuan aumentara enormemente o seu peso até o 9,43% [8] mentres que o dólar caía ao 79,73% [9].
O dólar tamén perdeu peso no comercio exterior da Unión Europea (UE). Se no 2010 o 52% das importacións (extra-UE) e o 34% das exportacións se realizaban en dólares, no 2015 estas porcentaxes caeron ao 42% e 27% respectivamente.
Conclusións
O dólar segue estando moi presente, de maneira dominante, nas transaccións económicas internacionais. Porén, si se debe constatar a urxencia de novas moedas que comezan a ter un papel cada vez máis protagónico na economía mundial, como moeda de reserva ou de intercambio comercial.
A transición xeoeconómica segue o seu curso. Nestes últimos anos, a desdolarización da economía mundial comezou a dar os seus primeiros pasos. Polo de agora, non puxo en perigo a hexemonía do dólar pero si demostrou que existen outras vías alternativas, sólidas e eficaces. Veremos o que sucede na próxima década.
________________________________________________________________________
[1] É importante resaltar o impacto que tivo na cotización do dólar os acordos alcanzados entre a Unión Europea e China, así como entre Rusia, India e China sobre a utilización das súas propias moedas no intercambio comercial que teñan entre si.
[2] A economía chinesa é a primeira exportadora mundial e a segunda en termos de PIB, por detrás de Estados Unidos. Nestes últimos anos fixo xiros importantes en política cambiaria e monetaria co obxectivo de que o yuan poida ser considerada como unha moeda de referencia mundial e poida significar no futuro un verdadeiro contrapeso ao poder do dólar.
[3] A súa evolución foi inversamente ligada á do euro, polo que a crise dos últimos anos da zona fixeron diminuír (aumentar) o peso do euro (dólar) como reserva mundial.
[4] O DEG é un activo de reserva internacional intercambiable por outras moedas nacionais que estean liberalizadas. Formar parte desta cesta de moedas é imprescindíbel para ter a confianza suficiente do sistema para ser moeda de reserva internacional.
[5] En realidade, o peso de 10,92% estipulado irá en detrimento especialmente do euro.
[6] Hai que ter en conta que o dólar é unha moeda onde o capital se refuxia en momentos de incerteza como é a actual crise. De aquí este crecemento nestes últimos anos, en detrimento, especialmente, do euro, cunha maior incerteza neste período.
[7] Os intercambios de divisas expostos no punto anterior inclúenos pero xunto a outros moitos tipos de movementos.
[8] Situándose como a segunda moeda máis importante neste tipo de operacións.
[9] Hai que ter en conta que o petróleo, que é o ben con máis peso no comercio internacional con diferenza, segue comerciándose principalmente en dólares.
________________________________________________________________________
[Artigo tirado do sitio web ‘TeleSur’, do 15 de setembro de 2016]