A nova negación do imperialismo na esquerda

Hoxe en día, o sistema mundial imperialista está intensificando a explotación mundial e levándonos moi preto da aniquilación global a través dunha emerxencia ecolóxica planetaria e da crecente probabilidade dunha guerra termonuclear sen límites. Para os pensadores de esquerda nestas circunstancias defender que o antiimperialismo é o inimigo é posicionarse a prol do imperialismo, a barbarie e o exterminio

 É un sinal da profundidade da crise estrutural do capital no noso tempo que, desde o inicio da Primeira Guerra Mundial e a disolución da II Internacional —durante a cal case todos os partidos socialdemócratas europeos se sumaron á guerra interimperialista dos seus respectivos estados-nación-, a escisión do imperialismo da esquerda adquirise dimensións tan fondas⁽¹⁾. Aínda que as seccións máis eurocéntricas do marxismo occidental buscaron durante moito tempo atenuar a teoría do imperialismo de varias maneiras, a obra clásica de V.I. Lenin Imperialismo: a fase superior do capitalismo (escrita en xaneiro-xuño de 1916) mantivo a súa posición central en todos os debates acerca do imperialismo durante máis dun século, debido non só á súa precisión á hora de explicar a Primeira e a Segunda Guerra Mundial, senón tamén á súa utilidade para explicar a orde imperial posterior á Segunda Guerra Mundial⁽²⁾. Non obstante, lonxe de estar soa, a análise global de Lenin foi complementada e actualizada en varios momentos pola teoría da dependencia, a teoría do intercambio desigual, a teoría dos sistemas mundiais e a análise da cadea de valor global, tendo en conta os novos desenvolvementos históricos. A través de todo isto, houbo unha unidade básica para a teoría do imperialismo marxista, informando as loitas revolucionarias globais.

Porén, hoxe en día esta teoría marxista do imperialismo está sendo rexeitada en gran parte, senón na súa totalidade, polos autoproclamados socialistas de Occidente cun nesgo eurocéntrico. Por iso, a fenda entre as visións do imperialismo que ten a esquerda occidental e as dos movementos revolucionarios do Sur Global é máis ampla que en calquera momento do século pasado. Os fundamentos históricos desta escisión atópanse no declive da hexemonía estadounidense e o relativo debilitamento de toda a orde mundial imperialista centrada na tríade de Estados Unidos, Europa e Xapón, fronte ao ascenso económico das antigas colonias e semicolonias do Sur Global. O declive da hexemonía dos EUA uniuse ao intento dos Estados Unidos/OTAN desde a desaparición da Unión Soviética en 1991 de crear unha orde mundial unipolar dominada por Washington. Neste contexto polarizado extremo, moitos da esquerda negan agora a explotación económica da periferia por parte dos países imperialistas do núcleo. Ademais, isto veu acompañado máis recentemente de fortes ataques contra a esquerda antiimperialista.

Así, agora vemos habitualmente propostas tan contraditorias, emanadas da esquerda occidental, como: (1) unha nación non pode explotar a outra; (2) non existe o capitalismo monopolista como base económica do imperialismo; (3) a rivalidade imperialista e a explotación entre as nacións foron desprazadas polas loitas de clases globais dentro dun capitalismo transnacional totalmente globalizado; (4) todas as grandes potencias hoxe en día son nacións capitalistas implicadas na loita interimperialista; (5) as nacións imperialistas poden ser xulgadas principalmente nun espectro democrático-autoritario, de xeito que non todos os imperialismos son creados iguais; (6) o imperialismo é simplemente unha política de agresión dun estado contra outro; (7) o imperialismo humanitario deseñado para protexer os dereitos humanos está xustificado; (8) as clases dominantes no Sur Global xa non son antiimperialistas e teñen unha orientación transnacionalista ou subimperialista; (9) a "esquerda antiimperialista" é "maniquea" no seu apoio ao Sur global moralmente "bo" fronte ao Norte global moralmente "malo"; (10) o imperialismo económico agora foi "invertido" co Leste/Sur global explotando agora o Oeste/Norte Global; (11) China e os Estados Unidos encabezan bloques imperialistas rivais; e (12) Lenin foi principalmente un teórico do interimperialismo, non do imperialismo de centro e periferia⁽³⁾.

 Para comprender as complexas cuestións teóricas e históricas que se dan aquí, é importante volver á análise de Lenin do imperialismo, concibíndoo non só en termos de O imperialismo: a fase superior do capitalismo, senón en relación con todo o seu conxunto de escritos sobre o imperialismo de 1916 a 1920. Poderase percibir entón como se desenvolveu a teoría do sistema mundial imperialista ao longo do século pasado sobre a base da análise de Lenin e da primeira Internacional Comunista (Comintern), seguido de novas achegas teóricas despois da Segunda Guerra Mundial no traballo da principais teóricos da dependencia, o intercambio desigual, o sistema-mundo capitalista e as cadeas de valor globais. Esta historia sentará o escenario para criticar a actual negación do imperialismo en boa parte da esquerda.

Teoría xeral do imperialismo de Lenin

 É un sinal do enorme poder da análise de Lenin en Imperialismo: a fase superior do capitalismo que aqueles pensadores de esquerda que defenden que o imperialismo foi transcendido remiten, así e todo, á obra clásica de Lenin. De aí que hoxe en día a esquerda eurocéntrica argumente habitualmente que Lenin non se centrou en cuestións de desigualdade entre os países colonizadores e os colonizados ou entre o centro e a periferia. Máis ben, dinos que consideraba a súa obra como principalmente preocupada polo conflito horizontal entre as grandes potencias capitalistas⁽⁴⁾. Así, William I. Robinson, distinguido profesor de socioloxía da Universidade de California, Santa Bárbara, e membro do consello executivo da Asociación de Estudos Globais de América do Norte (GSA), chega a insistir en que a teoría de Lenin do imperialismo non tiña nada que ver coa explotación dunha nación por outra.

 A idea predominante entre os esquerdistas é que Lenin avanzou unha teoría do imperialismo baseada no estado-nación ou territorial. Isto é basicamente incorrecto. Avanzou unha teoría baseada na clase. Unha nación non pode explotar a outra nación; iso é só unha absurda reificación. O imperialismo sempre foi unha relación de clase violenta, non entre países senón entre o capital global e o traballo global... A maioría da esquerda ve o explotador como unha "nación imperialista". Isto é unha reificación na medida en que as nacións non son nin foron nunca macroaxentes. Unha nación non pode explotar nin ser explotada⁽⁵⁾.

 Porén, lonxe de que a explotación dunha nación por outra fose fundamentalmente contraria ao marxismo, Karl Marx non mostrou máis que desprezo por aqueles que, dicía, non podían ver "como unha nación pode enriquecerse a custa doutra"⁽⁶⁾. Do mesmo xeito, Lenin afirmou explícitamente en Imperialismo: a fase superior do capitalismo que a tendencia dominante do imperialismo era "a explotación dun número crecente de nacións pequenas ou débiles por un grupo extremadamente pequeno das nacións máis ricas e poderosas". Máis tarde, afirmou que "a explotación das nacións oprimidas... e nomeadamente a explotación das colonias por un feixe de grandes potencias" foi a raíz económica do imperialismo. Lenin deixou absolutamente claro que referirse á explotación neste contexto significaba que unha nación imperialista no centro do sistema mundial capitalista "saca excedentes de beneficios" dunha nación oprimida no mundo colonial/semicolonial/dependente⁽⁷⁾.

 Aínda así, segundo Vivek Chibber, profesor de socioloxía na Universidade de Nova York e editor de Catalyst, toda a concepción de Lenin do imperialismo económico como capitalismo monopolista era "defectuosa", así como as nocións de Lenin de que o imperialismo era económico (e non simplemente político) e que había un estrato superior da clase obreira (a aristocracia obreira) nos países capitalistas ricos que se beneficiaban do imperialismo. En todas estas formas, suxeriu Chibber, a análise de Lenin foi un erro, mentres que o significado da súa teoría se limitou principalmente ao ámbito da competencia intercapitalista⁽⁸⁾.

  Esas graves concepcións erróneas con respecto á teoría de Lenin e á súa relevancia contemporánea débense en parte á tendencia dos académicos radicais de Occidente a estudar o seu Imperialismo: a fase superior do capitalismo obviando os seus outros grandes escritos sobre o imperialismo. Estes inclúen seis pezas clave, escritas entre 1916 e 1920: "A revolución socialista e os dereitos das nacións á autodeterminación (tese)" (escrito en xaneiro-febreiro de 1916); “O imperialismo e a escisión do socialismo” (escrito en outubro de 1916); "Discurso ao Segundo Congreso de toda Rusia de Organizacións Comunistas dos Pobos de Oriente" (novembro de 1919); “Anteproxecto de tese sobre as cuestións nacionais e coloniais” (para o II Congreso da Internacional Comunista [xuño de 1920]); “Prólogo ás edicións francesa e alemá” do seu libro sobre o imperialismo (6 de xullo de 1920); e “O Informe da Comisión de Asuntos Nacionais e Coloniais” (26 de xullo de 1920)⁽⁹⁾. Estes escritos adicionais, na súa maioría posteriores, de Lenin sobre as cuestións nacionais e coloniais complementan Imperialismo: a fase superior do capitalismo, centrándose directamente na cuestión da explotación dos países subdesenvolvidos polas principais potencias imperialistas, principalmente os Estados Unidos, Gran Bretaña, Francia., Alemaña, Italia e Xapón (que hoxe en día, coa incorporación de Canadá, conforman o Grupo dos Sete ou G7)⁽¹⁰⁾.

"Se fose necesario dar a definición máis breve posíbel do imperialismo", escribiu Lenin en Imperialismo: A fase superior do capitalismo, "teríamos que dicir que o imperialismo é a etapa monopolista do capitalismo". O auxe da acumulación monopolística suplantara a era da libre competencia, creando unha esfera de enormes excedentes de beneficios en relativamente poucas corporacións, que chegaron a dominar a economía⁽¹¹⁾. Nas cinco características do imperialismo que Lenin enumerou xusto despois desta, fixo fincapé na concentración e centralización do capital a escala nacional e mundial como a principal característica do imperialismo. A segunda característica foi a fusión do capital industrial e bancario para formar o capital financeiro e unha oligarquía financeira. A terceira foi a exportación de capital diferenciada da exportación de mercadorías, é dicir, o desprazamento de capital a un campo de operación global. A cuarta, resumindo as tres anteriores, foi o dominio do mundo por un número relativamente reducido de monopolios capitalistas internacionais. A quinta foi a conclusión da "división territorial do mundo entre as grandes potencias capitalistas"⁽¹²⁾.

 A análise de Lenin opoñíase fortemente á de Karl Kautsky, o principal teórico do Partido Socialdemócrata Alemán, que sostivera que o imperialismo se convertería nun "ultraimperialismo", no que os principais países capitalistas se unirían a través dunha "federación dos máis fortes", tese que ía ser desmentida pola Primeira e a Segunda Guerras Mundials. Aínda que os principais estados capitalistas si formaron unha fronte imperialista máis colectiva despois da Segunda Guerra Mundial, foi o resultado da hexemonía global dos Estados Unidos, que reduciu os demais estados capitalistas ao status de socios menores. En xeral, a visión de Kautsky do imperialismo como política demostrou ser benmáis débil que a visión de Lenin como sistema⁽¹³⁾.

 Como sinalou a Unidade de Investigación de Economía Política (RUPE, India), “o enfoque do Imperialismo de Lenin: a fase superior do capitalismo centrábase en desvelar o carácter da [Primeira] guerra mundial e as súas raíces no propio capitalismo; polo que non explorou nesa obra en particular o impacto do imperialismo nas colonias e semicolonias”⁽¹⁴⁾. Para chegar a esa parte da súa análise, cómpre examinar outros escritos de Lenin, sobre todo posteriores, acerca do imperialismo nun momento no que se enfrontaba directamente á loita antiimperialista nas nacións da periferia, particularmente en Asia, no contexto da formación da Komintern. Despois da Revolución de Outubro, a Rusia soviética enfrontouse inmediatamente ás intervencións militares das potencias imperiais no bando das forzas brancas na Guerra Civil Rusa. Winston Churchill, observou Lenin, proclamou alegremente que Rusia estaba a ser invadida nunha "campaña de catorce nacións", principalmente as grandes potencias imperiais dos Estados Unidos, Gran Bretaña, Francia, Italia e Xapón, que estaban unidas na súa oposición á Revolución de Outubro⁽¹⁵⁾. Ao mesmo tempo, a Revolución Rusa inspirou grandes insurxencias en Asia, como o movemento do Catro de Maio de China (1919), a axitación contra a Lei Rowlatt na India (1919) e a Gran Revolución Iraquí (1920)⁽¹⁶⁾.

 Lenin, por suposto, era un pensador político demasiado hábil para non recoñecer as implicacións destes novos movementos revolucionarios. Polo tanto, centrouse aínda máis na explotación das economías subdesenvolvidas, que sempre fora a principal contradición histórica que subxace na súa análise do imperialismo no seu conxunto. A explotación de colonias, semicolonias e dependencias por parte das potencias imperiais xa era visíbel nos escritos de Lenin en 1916. En «A revolución socialista e os dereitos das nacións á autodeterminación», argumentou que un certo grao de autodeterminación era posíbel para algunhas nacións colonizadas/dependentes baixo o capitalismo, pero só se as revolucións o propiciaban. Este tipo de revolucións nos arrabaldes do sistema exixían en última instancia revolucións nas metrópoles. "Ningunha nación", escribiu, referíndose a unha declaración anterior de Marx, "pode ​​ser libre se oprime outras nacións"⁽¹⁷⁾.

 En «Imperialismo e división do socialismo», Lenin afirmou: “Un mangado de países ricos -só hai catro, se nos referimos a unha riqueza independente, realmente xigantesca, "moderna": Inglaterra, Francia, os Estados Unidos e Alemaña- desenvolveron un monopolio de grandes proporcións, obteñen superbeneficios por centos, senón por milleiros, de millóns, "cabalgan sobre as costas" de centos e centos de millóns de persoas noutros países e loitan entre eles pola división do botín especialmente rico, particularmente gordo e particularmente fácil. Esta [a explotación e o botín que produce], de feito, é a esencia económica e política do imperialismo⁽¹⁸⁾.

 Lenin non só argumentaba que o capital monopolista explotaba as colonias, as semicolonias e dependencias, obtendo por estes medios superbeneficios, senón que isto, como insinuara Frederick Engels, permitía "subornar" un sector cativo da clase obreira (o estrato superior dos traballadores), unha proposición coñecida como a tese da aristocracia obreira⁽¹⁹⁾. Reiteraría r isto enfaticamente no seu prefacio de 1920 a Imperialismo: A fase superior do capitalismo⁽²⁰⁾. Era isto, argumentaba, o que explicaba a natureza máis conservadora do movemento obreiro británico, así como a de todos os países imperialistas centrais. A resposta aquí, "se queremos seguir sendo socialistas", escribiu, é "descender cada vez máis", por baixo do estreito estrato superior da clase obreira, "ás verdadeiras masas; este é todo o sentido e todo o significado da loita contra o oportunismo” da aristocracia obreira e da socialdemocracia⁽²¹⁾.

 No seu «Discurso ao Segundo Congreso de toda Rusia das Organizacións Comunistas dos Pobos do Leste», Lenin subliñou como unha "insignificante parte da poboación mundial" se deu "o dereito de explotar a maioría da poboación do mundo". Nestas circunstancias, a loita contra o imperialismo mesmo tivo prioridade sobre a loita de clases, aínda que permaneceron intrinsecamente conectadas. "A revolución socialista non será única, ou principalmente, unha loita dos proletarios revolucionarios de cada país contra a súa burguesía; non, será unha loita de todas as colonias e países oprimidos polo imperialismo, de todos os países dependentes, contra o imperialismo internacional... A guerra civil do pobo traballador contra os imperialistas e explotadores en todos os países avanzados comeza a combinarse con guerras nacionais contra o imperialismo internacional”⁽²²⁾.

 Lenin avanzou aínda máis esta posición no «Anteproxecto de tese sobre as cuestións nacionais e coloniais». Fixo unha clara distinción entre as "nacións oprimidas, dependentes e sometidas" e "as nacións opresoras, explotadoras e soberanas". Aquí deixou claro que "o internacionalismo proletario exixe... que os intereses da loita proletaria en calquera país estean subordinados á loita a escala mundial". O capitalismo, argumentou, adoita buscar disfrazar o nivel de explotación internacional mediante a creación de estados que eran nominalmente soberanos, pero que en realidade eran dependentes dos países imperiais "económica, financeira e militarmente"⁽²³⁾.

 O "Informe da Comisión sobre as Cuestións Nacionais e Coloniais" de Lenin reiterou estes puntos e concluíu que nas condicións actuais de subdesenvolvemento das nacións oprimidas, "calquera movemento nacional só pode ser un movemento democrático-burgués". Estas loitas "nacional-revolucionarias", a pesar do seu carácter de clase predominante, necesitaban ser apoiadas, pero só mentres fosen loitas "xenuinamente revolucionarias". Rexeitou rotundamente a opinión de que tales revolucións "deben pasar inevitabelmente pola etapa capitalista", argumentando máis ben que poderían, dada a súa complexa composición de clases antiimperialista e co exemplo da Unión Soviética por diante, converterse en auténticos movementos cara ao socialismo que conseguirían moitas das tarefas de desenvolvemento asociadas ao capitalismo en termos non capitalistas⁽²⁴⁾.

 Ao «Anteproxecto de teses preliminares sobre as cuestións nacionais e coloniales» de Lenin, cando se presentou ao Segundo Congreso da Komintern, foi seguido, co apoio de Lenin, polas «Teses complementarias sobre a cuestión nacional e colonial», escritas polo marxista indio M.N. Roy. que foron adoptadas xunto co "Anteproxecto de tese " de Lenin. A clave destas «Teses complementarias» foi a afirmación explícita de que o imperialismo distocera o desenvolvemento económico nas colonias, semicolonias e dependencias. Colonias como a India foran desindustrializadas, bloqueando o seu progreso. As potencias imperiais extraeran superbeneficios dos "países atrasados" economicamente e das colonias: «A dominación estranxeira obstaculiza constantemente o libre desenvolvemento da vida social; polo tanto, o primeiro paso da revolución debe ser a eliminación desta dominación estranxeira. A loita por derrocar a dominación estranxeira nas colonias non significa, polo tanto, a garantía dos obxectivos nacionais da burguesía nacional, senón máis ben achandar o camiño da liberación do proletariado das colonias... A forza real, o fundamento do movemento de liberación, non se deixará forzar no estreito marco do nacionalismo democrático-burgués nas colonias. Na maior parte das colonias xa existen partidos revolucionarios organizados que traballan en estreito contacto coas masas traballadoras⁽²⁵⁾.

 Dous anos máis tarde, nas "Teses sobre a cuestión oriental" do IV Congreso da Komintern en 1922, introducíronse algunhas das nocións fundamentais asociadas á teoría da dependencia: «É este debilitamento [posterior á Primeira Guerra Mundial] da presión imperialista nas colonias, xunto coa crecente rivalidade entre as diferentes agrupacións imperialistas, o que facilitou o desenvolvemento do capitalismo indíxena nos países coloniais e semicoloniais, que se expandiu e continúa a expandirse máis aló dos estreitos e restritivos límites do dominio imperialista das grandes potencias. Previamente, o capitalismo de grandes potencias buscaba illar os países atrasados ​​do comercio económico mundial, para así asegurar o seu status de monopolio e conseguir superbeneficios da explotación comercial, industrial e fiscal destes países. O ascenso das forzas produtivas indíxenas nas colonias entra en irreconciliábel contradición cos intereses do imperialismo mundial, cuxa esencia mesma é aproveitar a variación do nivel de desenvolvemento das forzas produtivas nos diferentes ámbitos da economía mundial para conseguir superganancias⁽²⁶⁾.

 As «Teses sobre o movemento revolucionario nas colonias e semicolonias» no VI Congreso da Komintern, en 1928, representaron un punto álxido da teoría do imperialismo no período de entreguerras. Alí afirmouse que “Toda a política económica do imperialismo en relación coas colonias está determinada polo seu esforzo por preservar e aumentar a súa dependencia, por afondar na súa explotación e, na medida do posíbel, por impedir o seu desenvolvemento independente... A meirande parte da plusvalía extraída da... forza de traballo barata" nas colonias e semicolonias é exportada ao estranxeiro, o que provoca unha "sangría da riqueza nacional dos países coloniais"⁽²⁷⁾.

 O problema teórico e práctico máis difícil era a base de clase da revolución antiimperialista nos países subdesenvolvidos. Lenin fixo fincapé en que a revolta contra o imperialismo tería que levar a cabo os obxectivos de desenvolvemento normalmente asociados á burguesía nacional, pero que a natureza da loita “revolucionaria nacional” non estaría necesariamente determinada pola burguesía nacional. Mao Zedong ía facer unha importante contribución á loita antiimperialista e á revolución socialista na súa "Análise das clases na sociedade chinesa" en 1926. Aquí Mao argumentou que a gran burguesía capitalista monopolista, xunto coa clase terratenente, constituían unha formación de clase compradora que serviu como apéndice do capital internacional. A pequena burguesía nacional, pola súa banda, era demasiado débil e buscaba sobre todo converterse nunha gran burguesía. As forzas revolucionarias dependían así da pequena burguesía, do semiproletariado, do proletariado e, en definitiva, dos campesiños⁽²⁸⁾.

 Todos estes e a maioría dos desenvolvementos posteriores na teoría do imperialismo tiveron as súas raíces en Lenin. Como escribiu Prabhat Patnaik: «O significado do imperialismo de Lenin reside no feito de que revolucionou totalmente a percepción da revolución. Marx e Engels xa visualizaran a posibilidade de que os países coloniais e dependentes tivesen revolucións propias mesmo antes da revolución proletaria na metrópole, pero estes dous conxuntos de revolucións se vían como disxuntos; e tanto a traxectoria da revolución na periferia como a súa relación coa revolución socialista na metrópole seguían sen estar claras. O imperialismo de Lenin non só uniu os dous conxuntos de revolucións, senón que tamén fixo da revolución dos países periféricos unha parte do proceso de avance da humanidade cara ao socialismo. Polo tanto, viu o proceso revolucionario como un todo integrado»⁽²⁹⁾.  

Dependencia, intercambio desigual, sistema mundial imperialista e cadeas de valor globais

 Despois da Segunda Guerra Mundial, o sistema mundial imperialista evolucionara historicamente máis alá das condicións xeopolíticas da época de Lenin. Os Estados Unidos eran agora a potencia hexemónica incuestionábel do sistema mundial capitalista e inmediatamente lanzaron unha Guerra Fría dedicada a "conter" a Unión Soviética mentres reprimía a revolución en todas as partes do mundo. Unha vaga descolonizadora revolucionaria, inspirada en gran parte polo marxismo, arrasou Asia e África tras o triunfo da Revolución chinesa en maio de 1949.

 En contraste con Asia e África, América do Sur e Centro incluían relativamente poucas colonias oficiais, debido ás súas revoltas anticoloniais do século XIX contra España e Portugal, que levaron á formación de estados soberanos. Con todo, os estados latinoamericanos levaban moito tempo reducidos a dependencias económicas ou neocolonias, primeiro de Gran Bretaña e despois dos Estados Unidos. De aí que o principal problema na rexión fose superar a dependencia económica, política e cultural imposta polo imperialismo estadounidense. Pódese dicir que a teoría marxista latinoamericana, especialmente no que respecta ao imperialismo, tivo as súas raíces na obra do marxista peruano José Carlos Mariátegui, quen escribiu en 1929: “Somos antiimperialistas porque somos marxistas, porque somos revolucionarios, porque opoñemos ao capitalismo o socialismo... e porque na nosa loita contra o imperialismo estranxeiro estamos cumprindo co noso deber de solidariedade coas masas revolucionarias de Europa"⁽³⁰⁾. No momento en que Mariátegui escribía, a loita de Augusto César Sandino contra a intervención de Estados Unidos en Nicaragua estaba espertando a conciencia antiimperialista en toda América Latina. Posteriormente, a vitoria da Revolución Cubana de 1959, inspirada no antiimperialismo de José Martí, e evolucionando cara a unha loita polo socialismo, volveu poñer en primeiro plano a revolución contra o imperialismo en América Latina, que se uniu a Asia e África neste aspecto⁽³¹⁾.

 Debido á vaga revolucionaria nos tres continentes do terceiro mundo nas primeiras décadas do período posterior á Segunda Guerra Mundial, a análise orixinal de Lenin do imperialismo foi afondada e ampliada, converténdose nunha rica tradición global que reflicte moitas condicións históricas e vernáculos diferentes, pero sempre sinalando a necesidade da loita revolucionaria.

 Unha figura importante no desenvolvemento tanto da teoría do imperialismo como da teoría da dependencia despois da Segunda Guerra Mundial foi Paul A. Baran, autor de The Political Economy of Growth (1957)⁽³²⁾. Baran naceu en Nikolaev, Ucraína, no Imperio ruso tsarista en 1910. Estudou economía no Instituto de Economía Plekhanov da Unión Soviética e na Universidade de Berlín, traballando tamén como asistente económico de Friedrich Pollock no Instituto de Investigación Social de Frankfurt. Máis tarde emigrou aos Estados Unidos e estudou economía na Universidade de Harvard durante a Revolución keynesiana. Durante a Segunda Guerra Mundial e inmediatamente despois, traballou coa Strategic Bombing Survey en Alemaña e Xapón. Despois da guerra, traballou para a Xunta da Reserva Federal e despois obtivo un posto de titular como profesor de economía na Universidade de Stanford. Antes da publicación de The Political Economy of Growth, Baran ditou unha serie de conferencias na Universidade de Oxford, onde se preparou gran parte do libro, e traballou no Instituto Indio de Estatística en Calcuta⁽³³⁾. Foi un firme partidario da Revolución Cubana e exerceu unha importante influencia no Che Guevara. En 1966, Baran e Paul M. Sweezy escribiron Monopoly Capital: An Essay on the American Social and Economic Order⁽³⁴⁾.

 Reflexo desta amplísima bagaxe, Baran plasmou na súa obra non só as teorías imperialistas de Lenin, a Komintern e Mao, senón tamén as experiencias da planificación económica soviética e india. Ao mesmo tempo, integrou isto coas novas condicións do período posterior á Segunda Guerra Mundial. Estaba ben situado, polo tanto, para emerxer como un pensador fundamental na teoría da dependencia marxista. El argumentou que o imperialismo "distorceu inconmensurabelmente" e bloqueou o desenvolvemento en todo o mundo subdesenvolvido⁽³⁵⁾. En 1830, os países do que se chamaría “terceiro mundo” representaban o 60,9 por cento do potencial industrial mundial. En 1953, este caeu ata o 6,5 por cento⁽³⁶⁾. Introducindo o seu concepto de superávit económico (na súa forma máis simple, “a diferenza entre a produción actual real da sociedade e o seu consumo actual real”), Baran explicou que o problema de raíz que impedía o desenvolvemento nos países subdesenvolvidos era a desviación do excedente por parte das grandes potencias imperialistas, que despois investían o excedente apropiado ben nas súas propias economías, ou ben na periferia, de maneira que aumentase a explotación a longo prazo do países subdesenvolvidos⁽³⁷⁾. Ao igual que Engels e Lenin, Baran argumentaba que unha capa superior de traballadores dos países do centro imperial se beneficiaba indirectamente do imperialismo e, polo tanto, formaba unha "'aristocracia obreira' que recollía as migallas da mesa monopolística", en desacordo co groso da clase obreira⁽³⁸⁾.

 Unha compoñente importante da teoría da dependencia de Baran era a comparación de Xapón coa India. Xapón representaba un exemplo singular de desenvolvemento económico fóra de Europa ou das colonias europeas de colonos brancos. As potencias imperialistas concentraran os seus esforzos no leste asiático no século XIX principalmente en someter a China, e así non conseguiron colonizar Xapón. Coa Restauración Meiji en 1868, que tivo lugar como resposta ás crecentes ameazas militares e á incipiente imposición de tratados desiguais por parte de Occidente, Xapón puido crear a base social interna para unha rápida industrialización, facilitada pola apropiación do coñecemento tecnolóxico occidental. En 1905, a vitoria na guerra ruso-xaponesa supuxo a entrada de Xapón na categoría de gran potencia. Pola contra, a India, que fora colonizada polos británicos no século XVIII, viu a súa industria destruída polos británicos e quedou nun estado permanente de subdesenvolvemento ou desenvolvemento dependente⁽³⁹⁾.  

 Seguindo a Mao, Baran insistiu en que unha clase compradora ou gran burguesía (aliada cos grandes terratenentes) dos países subdesenvolvidos estaba ligada directamente ao capital internacional e xogaba un papel parasitario en relación ás súas propias sociedades⁽⁴⁰⁾. "A principal tarefa do imperialismo no noso tempo", escribiu, era "impedir ou, se iso é imposíbel, frear e controlar o desenvolvemento económico dos países subdesenvolvidos". Explicou que "aínda que houbo grandes diferenzas entre os países subdesenvolvidos", a este respecto, "o mundo subdesenvolvido no seu conxunto enviou continuamente gran parte do seu superávit económico a países máis avanzados á conta de xuros e dividendos. O peor é, porén, que resulta moi difícil dicir cal foi o maior mal no que se refire ao desenvolvemento económico dos países subdesenvolvidos: a eliminación do seu excedente económico por capital estranxeiro ou o seu reinvestimento por parte de empresas estranxeiras”⁽⁴¹⁾. En case todos os aspectos, a economía dependente era un simple "apéndice do 'mercado interno' do capitalismo occidental"⁽⁴²⁾. O único recurso, daquela, era a revolución contra o imperialismo e a creación dunha economía planificada socialista. Aquí Baran sinalou o exemplo de China, que, ao abandonar "a órbita do capitalismo mundial", converteuse nunha fonte de "ánimo e inspiración para todos os demais países coloniais e dependentes"⁽⁴³⁾.

 A Economía Política do Crecemento publicouse só dous anos despois da Conferencia de Bandung de 1955, que lanzou o Movemento Non Aliñado dos estados do terceiro mundo, e resultou enormemente influente⁽⁴⁴⁾. Aínda que os países latinoamericanos non formaron parte da Conferencia de Bandung, a nova perspectiva do Terceiro Mundo axudou a xerar unha explosión de traballo no marxismo e na análise radical da dependencia en América Latina, que se inspirou moito máis concretamente na Revolución Cubana. Baran visitou Cuba en 1960, xunto con Leo Huberman e Sweezy, e coñeceu o Che, que entón era presidente do Banco Nacional. O Che vinculouse estreitamente coa análise xeral do subdesenvolvemento de Baran. Como declarou o Che en 1965: "Desde que o capital monopolista se apoderou do mundo, mantivo a meirande parte da humanidade na pobreza, repartindo todos os beneficios entre o grupo dos países máis poderosos"⁽⁴⁵⁾. Algúns dos principais estudosos da análise da dependencia en América Latina e o Caribe foron Vânia Bambirra, Theotônio Dos Santos, Rodolfo Stavenhagen, Fernando Henrique Cardoso, Pablo González Casanova, Ruy Mauro Marini, Walter Rodney (cuxo traballo máis coñecido se centrou no subdesenvolvemento de África), Clive Thomas e Eduardo Galeano⁽⁴⁶⁾. O economista xermano-estadounidense Andre Gunder Frank tamén tivo un profundo impacto a partir da publicación en 1967 do seu Capitalismo e subdesenvolvemento en América Latina, que destacaba “o desenvolvemento do subdesenvolvemento”⁽⁴⁷⁾

 En África, Samir Amin, un mozo economista marxista exipcio-francés, introduciu unha crítica a grande escala da análise do desenvolvemento dominante na súa tese de doutoramento de 1957 (terminada aos 26 anos o mesmo ano en que se publicou o libro de Baran), que máis tarde foi publicada baixo o título Acumulación a escala mundial. Posteriormente contribuíu enormemente á teoría dependencia, o intercambio desigual e a teoría dos sistemas mundiais. Gran parte da análise de Amin centrouse na distinción entre, por unha banda, as economías “autocéntricas” no centro do sistema capitalista mundial, orientadas ás súas propias lóxicas internas e a reprodución expandida, e, por outra, as economías “desarticuladas” da periferia, onde a produción se estruturaba en función das necesidades das economías imperiais. A natureza desarticulada das economías periféricas baixo o imperialismo deixou unha "desvinculación" revolucionaria da lóxica da orde imperialista mundial como única alternativa real. Para Amin, con todo, a desvinculación non se trataba dunha separación absoluta da economía mundial ou da "retirada autárquica". Máis ben, significaba a desvinculación do sistema mundial de valor-traballo organizado arredor dun centro dominante e unha periferia dominada, e a transición a un mundo máis “policéntrico”(48).

Unha contribución fundamental á teoría do imperialismo foi o Desigual Exchange: A Study of the Imperialism of Trade (1969) do economista marxista francés Arghiri Emmanuel⁽⁴⁹⁾. Argumentando que na era do neocolonialismo a relación entre os países do núcleo e os da periferia era de desigualdade no intercambio de tal forma que un país obtiña máis valor laboral que outro, debido á mobilidade global do capital unida á inmobilidade global do traballo, a obra de Emmanuel provocou un longo debate. Isto foi resolto esencialmente por Amin coa súa proposta de que existía un intercambio desigual cando a diferenza de salarios entre o Norte Global e o Sur Global era maior que a diferenza nas súas produtividades. Continuou argumentando que a lei do valor agora operaba a nivel mundial baixo o capital monopolista-financeiro globalizado⁽⁵⁰⁾.

 A realidade da clase dominante no mundo subdesenvolvido, segundo Amin, era de “compradorización e transnacionalización”, requirindo novas estratexias revolucionarias antiimperialistas, xa que xa non había unha burguesía nacional como tal. Unha estratexia de desvinculación revolucionaria nestas circunstancias dependería de "construír un bloque social anti-comprador" co obxectivo de posibilitar un proxecto soberano, á marxe do control do sistema-mundo imperialista. Con respecto ao imperialismo e a clase nos estados capitalistas avanzados, Amin suxeriu que a teoría da aristocracia obreira de Lenin non foi o suficientemente lonxe como para abordar como toda a "división internacional desigual do traballo" creou amplas estruturas de apoio ao imperialismo dentro dos principais estados imperialistas que non podían só ser simplemente eliminadas. Aquí o que se necesitaba era a "construción dun bloque antimonopolista"⁽⁵¹⁾.

 Gran parte da teoría da dependencia marxista, a partir da década de 1970, fusionouse coa teoría do sistema-mundo (máis tarde dos sistemas-mundo ), tal como foron os pioneiros de Oliver Cox, Immanuel Wallerstein, Frank, Amin e Giovanni Arrighi⁽⁵²⁾. A teoría do sistema-mundo superou algunhas das limitacións da teoría da dependencia ao concibir os Estados-nación como parte dun sistema-mundo capitalista. O sistema-mundo converteuse así na unidade principal de análise, visto como dividido en centros e periferias (mentres tamén prevé semiperiferias e áreas externas). Porén, nalgunhas versións da teoría do sistema-mundo, en particular o traballo de Arrighi, houbo unha diverxencia con respecto á teoría do imperialismo, reducindo as relacións político-económicas internacionais simplemente a hexemonías cambiantes, en liña coa corrente dominante da economía política internacional⁽⁵³⁾.

 Xa na década de 1960, os economistas políticos radicais chegaran a centrarse na crítica das corporacións multinacionais, vistas como a forma global asumida polo capital monopolista e, polo tanto, as principais correas de transmisión do imperialismo económico. Aquí, a análise pioneira emanou de Stephen Hymer, quen escribiu a súa disertación innovadora en 1960 sobre The International Operations of National Firms: A Study of Direct Foreign Investment, proporcionando unha teoría das “corporacións multinacionais”, baseada na organización industrial e a teoría do monopolio, no mesmo ano en que apareceu por primeira vez o termo. A isto seguiu o tratamento do papel das corporacións multinacionais e do imperialismo en Monopoly Capital de Baran e Sweezy e en “Notes on the Multinational Corporation” de Harry Magdoff e Sweezy (1969). A traxectoria mundial de tales corporacións tornouse central para toda a teoría do imperialismo como en The Age of Imperialism: The Economics of US Foreign Policy (1969) de Magdoff⁽⁵⁴⁾.

 Nos anos 70 e 80, gran parte da investigación en evolución sobre o imperialismo pasou do ámbito da economía política ao da cultura. En liña coa crítica anterior de Joseph Needham ao "europocentrismo" nos anos 60, Amin presentou en 1989 a súa crítica moi influente ao eurocentrismo, mentres que Edward Said produciu o seu Orientalismo (1978) e a súa Cultura e imperialismo (1993)⁽⁵⁵⁾. Co auxe do ecosocialismo, a crítica ao imperialismo tamén se estendeu á cuestión do imperialismo ecolóxico⁽⁵⁶⁾.

 No século XXI, a maioría das análises do imperialismo económico centráronse na arbitraxe laboral global e nas cadeas de valor globais. Nunca antes a extracción de excedentes polo Norte Global do Sur Global se demostrou tan a fondo en estudos empíricos. Isto deriva de que a explotación internacional é agora máis sistemática que nunca: arraigada nas cadeas de valor do sistema global e plasmada na exportación de produtos manufacturados da periferia á semiperiferia cara ao centro⁽⁵⁷⁾. O resultado foi o crecente protagonismo das teorías da “superexplotación” (é dicir, os niveis de explotación no Sur Global que superan a media global e socavan as necesidades esenciais de subsistencia dos traballadores do Sur) tal e como se desenvolven no traballo de pensadores como Marini, Amin, John Smith e Intan Suwandi⁽⁵⁸⁾.

 Hoxe, pola investigación de Jason Hickel e os seus colegas, sabemos que en 2021 o Norte Global puido extraer do Sur Global 826.000 millóns de horas de traballo neto apropiado. Isto representa 18,4 billóns de dólares medidos en salarios do norte. Detrás disto está o feito de que os traballadores do Sur Global reciben un 87-95 por cento de salarios máis baixos por traballo equivalente cos mesmos niveis de cualificación. O mesmo estudo concluíu que a fenda salarial entre o Norte Global e o Sur Global estaba aumentando, e os salarios no Norte aumentaron once veces máis que os salarios no Sur entre 1995 e 2021⁽⁵⁹⁾. Esta investigación sobre a arbitraxe laboral global contemporánea vai acompañada de traballo histórico recente de Utsa Patnaik e Prabhat Patnaik que agora documentou a fuga astronómica da riqueza durante o período do colonialismo británico na India. O valor estimado deste sumidoiro durante o período de 1765–1900, acumulado até 1947 (a prezos de 1947) cuns xuros do 5 por cento, foi de 1,925 billóns de dólares; acumulado até 2020, ascende a 64,82 billóns de dólares⁽⁶⁰⁾.

 Cómpre subliñar que a fuga contemporánea de superávit económico do Norte Global do Sur Global, a través do intercambio desigual de traballo que se plasma nas exportacións deste último, súmase ao fluxo neto normal de capital dos países en desenvolvemento cara aos desenvolvidos rexistrado nas contas nacionais. Isto inclúe o saldo do comercio de mercadorías (importación e exportación), os pagamentos netos a investidores estranxeiros e bancos, os pagamentos de frete e seguros e unha gran variedade de outros pagamentos realizados ao capital estranxeiro, como dereitos e patentes. Segundo a Conferencia das Nacións Unidas sobre Comercio e Desenvolvemento (UNCTAD), as transferencias netas de recursos financeiros dos países en desenvolvemento aos países desenvolvidos só en 2017 ascenderon a 496.000 millóns de dólares. Na economía neoclásica, isto coñécese como o paradoxo do fluxo inverso do capital, ou do capital que flúe costa arriba, que intenta de forma ineficaz explicar por varios factores continxentes, en lugar de recoñecer a realidade do imperialismo económico⁽⁶¹⁾.

 Con respecto á dimensión xeopolítica do imperialismo, o foco deste século estivo no continuo declive da hexemonía dos EUA. A análise concentrouse nos intentos de Washington, desde 1991, apoiado por Londres, Berlín, París e Tokio, para reverter isto. O obxectivo é estabelecer a tríade dos Estados Unidos, Europa e Xapón -con Washington preeminente- como a potencia global unipolar a través dun "imperialismo espido". Esta dinámica contrarrevolucionaria levou finalmente á actual Nova Guerra Fría⁽⁶²⁾.

 Porén, a pesar de todos os desenvolvementos da teoría do imperialismo durante o século pasado, non é a teoría do imperialismo tanto como a intensificación real da explotación do Sur Global por parte do Norte Global, unida á resistencia deste último, o que destacou. Como argumentou Sweezy en Modern Capitalism and Other Essays en 1972, o punto álxido da resistencia proletaria cambiou decisivamente no século XX do Norte Global ao Sur Global⁽⁶³⁾. Case todas as revolucións desde 1917 tiveron lugar na periferia do sistema capitalista mundial e foron revolucións contra o imperialismo. A gran maioría destas revolucións ocorreron baixo os auspicios do marxismo. Todas foron obxecto de accións contrarrevolucionarias por parte das grandes potencias imperiais. Só os Estados Unidos interviñeron militarmente no estranxeiro centos de veces desde a Segunda Guerra Mundial, principalmente no Sur Global, o que provocou a morte de millóns de persoas⁽⁶⁴⁾. A finais do século XX e primeiros do XXI, as contradicións primarias do capitalismo foron as do imperialismo e da clase.

A crecente negación do imperialismo na esquerda

 A negación da realidade do imperialismo, total ou parcialmente, ten unha longa historia na esquerda eurocéntrica occidental, comezando polo absoluto "imperialismo social" da Sociedade Fabiana en Gran Bretaña, e reflectida no socialchovinismo de todos os principais partidos socialdemócratas europeos na época da Primeira Guerra Mundial. Porén, co rexurdimento da esquerda occidental no período posterior á Segunda Guerra Mundial, particularmente nos anos 60 e 70, os socialistas occidentais adoptaron unha postura fortemente antiimperialista, apoiando as loitas de liberación nacional en todo o mundo. Isto comezou a esvaecerse co declive do movemento contra a guerra de Vietnam a principios dos anos 70⁽⁶⁵⁾.

 En 1973, Bill Warren introduciu na New Left Review a noción de que Marx no "The Future Results of the British Rule in India" (1853) vira o imperialismo como unha forza progresista, unha visión que, declarou Warren, foi posteriormente revertida erroneamente por Lenin⁽⁶⁶⁾. A interpretación de Warren de Marx aquí estaba en desacordo co tratamento moito máis exhaustivo por parte dos teóricos dos Estados Unidos, a India e o Xapón a partir dos anos sesenta, que demostraron que Marx, a principios dos anos sesenta, recoñecera a forma en que o colonialismo bloqueaba o desenvolvemento nas colonias⁽⁶⁷⁾. Con todo, a noción de que Marx, e mesmo Lenin, adoptaran o punto de vista do imperialismo [como o] pioneiro do capitalismo —o título/subtítulo do libro de Warren publicado postumamente en 1980— converteuse nun postulado comunmente aceptado na esquerda⁽⁶⁸⁾.

 Subxacendo a esta análise estaba o rexeitamento por parte da esquerda eurocéntrica da conclusión de que os países do núcleo capitalista explotaban os da periferia, mediante maiores taxas de explotación dos traballadores dos países dependentes, e a consecuente apropiación de gran parte deste enorme superávit por parte dos países imperialistas no centro do sistema. Os socialistas eurocéntricos defenden durante moito tempo -en contra da análise de figuras como Lenin, Baran e Amin- que unha maior taxa de produtividade no Norte Global cancelou o diferencial salarial entre Norte e Sur até o punto de que o nivel de explotación no Norte era en realidade maior que no Sur⁽⁶⁹⁾. Porén, esta tese dunha maior taxa de explotación no Norte quedou agora definitivamente desmentida como resultado da investigación empírica dos custos laborais unitarios e do valor captado polo centro do traballo na periferia (e semiperiferia) a través do intercambio desigual. Os estudos demostraron que, mesmo tendo en conta os niveis de produtividade e cualificación, que agora son comparábeis na fabricación de exportación no Sur Global e no Norte Global (xa que se utiliza a mesma tecnoloxía, introducida por corporacións multinacionais), a taxa de a explotación é moito maior no Sur Global, cos seus custos laborais unitarios moito máis baixos. De feito, a tendencia actual cara á negación absoluta da teoría do imperialismo pódese atribuír en parte a un intento ante esta crecente evidencia de evitar a realidade da superexplotación do centro da periferia abandonando toda a cuestión do imperialismo.

 Na raíz das críticas ao imperialismo económico emanadas dos círculos eurocéntricos occidentais estivo o rexeitamento á tese da aristocracia obreira de Engels e Lenin. Así, toda a noción de que un sector da clase obreira no núcleo imperialista da economía global se beneficia do imperialismo considerouse politicamente inaceptábel. Porén, a existencia dunha aristocracia obreira nalgún nivel é difícil de negar con calquera base realista. Un indicio diso é que un estudo tras outro veñen confirmando que a dirección sindical da AFL-CIO nos Estados Unidos estivo historicamente orientada cara ao sindicalismo empresarial e está moi ligada ao complexo militar-industrial. Foi así cómplice da orde estabelecida. O liderado da AFL-CIO traballou coa CIA durante a era posterior á Segunda Guerra Mundial para reprimir os sindicatos progresistas en todo o Sur Global, apoiando os réximes máis explotadores. Non hai dúbida de que, nestes e noutros aspectos, o estrato superior do traballo (ou os seus representantes) se opuxo oportunistamente ás necesidades tanto da maioría dos traballadores dos Estados Unidos como do movemento proletario mundial no seu conxunto. O liderado laboral en Europa asociado aos partidos socialdemócratas mostrou historicamente propensións similares. A esmagadora brancura da dirección da maioría dos sindicatos dos países occidentais e o racismo tan evidente neles axudan aínda máis a explicar o apoio reaccionario dos seus gobernos ás políticas imperialistas⁽⁷⁰⁾.

 Ante tales contradicións históricas, introduciuse un novo enfoque da negación imperialista na esquerda na Xeometría do imperialismo de Arrighi (1978), que, a malia o seu título, pretendía utilizar o concepto de hexemonía (parte da teoría do imperialismo) para desprazar o concepto do imperialismo no seu conxunto, reducíndoo aos seus aspectos xeopolíticos e evitando o tema da explotación económica internacional. Para Arrighi, as vellas teorías do imperialismo, comezando por Lenin, estaban "obsoletas". O que quedaba era un sistema-mundo formado por estados-nación todos loitando pola hexemonía. En The Long Twentieth Century (1994), Arrighi abstívose por completo de se referir ao termo “imperialismo” en relación co mundo posterior á Segunda Guerra Mundial, abandonando tamén o concepto de capital monopolista a través da teoría neoclásica dos custos de transacción⁽⁷¹⁾.

 Mais foron os efectos combinados da caída do muro de Berlín en 1989, a posterior onda de globalización e o agresivo impulso de Washington por unha orde unipolar o que levou a negacións moito máis abertas do imperialismo na esquerda. Ironicamente, nun momento no que os liberais celebraban un novo imperialismo espido, gran parte da esquerda global abandonou todas as nocións críticas da teoría do imperialismo, mesmo, nalgúns casos, ofrecendo apoio á ideoloxía do novo imperio⁽⁷²⁾. Aquí mostrouse plenamente a hexemonía ideolóxica que exerceu o capital sobre a esquerda occidental⁽⁷³⁾. No seu "Que pasou co imperialismo?" de 1990, Prabhat Patnaik suxeriu que o "silencio enxordecedor" sobre a economía política do imperialismo entre os marxistas europeos e estadounidenses na década de 1980 e nos anos 90, que constituíu unha ruptura acentuada cos anos 60 e 70, non foi produto dun amplo debate teórico dentro do marxismo. Pola contra, podería atribuírse ao propio fortalecemento e consolidación do imperialismo⁽⁷⁴⁾.

 Un exemplo do retroceso da esquerda occidental sobre a teoría do imperialismo foi Empire de Michael Hardt e Antonio Negri, publicado pola Harvard University Press en 2000, e gabado en todos os medios dominantes dos Estados Unidos, incluíndo o New York Times, Time ou en Foreing Affairs. Adoptando unha perspectiva explícita do mundo plano non totalmente diferente á que máis tarde foi promovida polo columnista do New York Times Thomas L. Friedman na súa obra de 2005, The World Is Flat, Hardt e Negri argumentaron que o imperialismo xerárquico de antigo fora agora desprazado polo "espazo liso do mercado mundial capitalista". "Xa non era posíbel", sentenciaban, "demarcar grandes zonas xeográficas como centro e periferia, norte e sur". De feito, o "imperialismo", chegaron a afirmar, "en realidade crea unha camisa de forza para o capital" ao interferir coas propensións do capitalismo a un mundo plano. Hardt e Negri íann dar o nome de “Imperio” á súa noción dunha orde constitucional global baseada en regras, modelada nos Estados Unidos, que era ao mesmo tempo descentralizada e desterritorializada, para a distinguir do imperialismo⁽⁷⁵⁾.

 O traballo de Hardt e Negri axudou a inspirar o New Imperialism do xeógrafo marxista David Harvey en 2003. Aquí, Harvey desviou a teoría do imperialismo a través do concepto de Marx de "expropiación orixinal" (ou "a chamada acumulación primitiva"), renomeando esta "acumulación por desposesión"⁽⁷⁶⁾. A expropiación, asociada ao roubo ou a desposesión, máis que á explotación interna do proceso económico, converteuse na esencia do “novo imperialismo”. O papel da explotación na teoría do imperialismo de Lenin, que o vinculaba directamente co capitalismo monopolista, quedou de lado na análise de Harvey, o que levou á súa fantasía dun “imperialismo do 'New Deal'” ou dunha renovada política de boa veciñanza como solución ao conflito internacional. Esta visión non conseguiu ver o imperialismo tan conectado dialecticamente co capitalismo e tan básico para ese sistema como a propia procura de beneficios⁽⁷⁷⁾.

 Aínda que moitas veces caracterizado como un dos principais teóricos do imperialismo, Harvey abandonou explicitamente o núcleo da teoría desenvolvida por Lenin, Mao e os teóricos da dependencia, do intercambio desigual e do sistema mundial, clasificando toda esta tradición case centenaria como a perspectiva do "esquerda tradicional". En cambio, presentou a súa propia perspectiva como semellante á do Imperio de Hardt e Negri, que, segundo dixo, supuxo "unha configuración descentrada do imperio que tiña moitas calidades novas e posmodernas"(78). Na medida en que aínda se apoiaba na teoría marxista clásica do imperialismo, esta baseábase na noción de Rosa Luxemburg do imperialismo como a conquista e expropiación de sectores non capitalistas, particularmente en áreas externas, proporcionando así novos mercados para apoiar a acumulación, que eran entón. absorbido polo sistema capitalista global. O imperialismo, desde este punto de vista, constituía unha realidade autoaniquiladora. Aínda que a renovada énfase na expropiación, na análise de Harvey, foi importante, a introdución desta de tal xeito que desprazou o papel da explotación internacional foi un paso atrás⁽⁷⁹⁾.

 En 2010, no seu The Enigma of Capital, Harvey foi máis aló, argumentando que se produciu un "cambio sen precedentes" que "invertera a prolongada fuga de riqueza do leste, sueste e sur de Asia a Europa e América do Norte que se vén producindo desde o século XVIII, unha fuga que Adam Smith sinalou con pesar n’A riqueza das nacións... [Isto] alterou o centro de gravidade do desenvolvemento capitalista"⁽⁸⁰⁾. O seu apoio a isto foi un informe de 2008 do Consello Nacional de Intelixencia dos Estados Unidos sobre as tendencias globais de 2025, que proxectaba un mundo máis multipolar. Pero aínda que ese informe anticipou que as economías asiáticas seguirían crecendo relativamente máis rápido que as dos Estados Unidos e Europa até 2025, en consonancia co declive da hexemonía estadounidense e o aumento da multipolaridade, non apuntaba ao que Harvey denominou unha "reversión" nos fluxos de capitais a nivel mundial, e moito menos a calquera reversión da histórico drenaxe de capital de Leste/Sur a Oeste/Norte⁽⁸¹⁾.

 A recente estimación, mencionada anteriormente, de Hickel e os seus colegas, de 18,4 billóns de dólares extraídos polo Norte Global do Sur Global no proceso de intercambio desigual en 2021 —máis os centos de miles de millóns de dólares na transferencia de recursos financeiros dos países en desenvolvemento aos países desenvolvidos cada ano (segundo a UNCTAD, só 977.000 millóns de dólares en 2012)—, deixa claro que a noción de Harvey dunha “reversión” na fuga histórica de capitais está mal fundamentada. Segundo un estudo de Mateo Crossa, só en 2022 a transferencia de valor a través do intercambio desigual no sector da manufactura de exportación de México aos Estados Unidos foi de 128.000 millóns de dólares⁽⁸²⁾.

 En 2014, Harvey non incluíu o imperialismo nas súas Seventeen Contradictions of Capitalism. En 2017, anunciou que o "imperialismo" deberíase ver como "unha especie de metáfora, en lugar de calquera cousa real"⁽⁸³⁾. Un ano máis tarde, seguiu afirmando que prefería o enfoque xeométrico do sistema mundo de Arrighi que “abandona o concepto de imperialismo (ou para iso a ríxida xeografía do núcleo e da periferia exposta na teoría dos sistemas mundiais) en favor dunha análise máis aberta e fluída das hexemonías cambiantes dentro do sistema mundial”⁽⁸⁴⁾. Deste xeito, a análise do “novo imperialismo” de Harvey, que, desde o principio, foi deseñada para abandonar a maior parte da teoría marxista clásica do imperialismo, integrouse coa análise xeopolítica dominante, excluíndo as nocións de centro-periferia, Norte-Sur e calquera concepción coherente do imperialismo económico.

 O historiador e sociólogo canadense Moishe Postone, hoxe máis coñecido polo seu Time, Labor and Social Domination (1993), presentou unha análise en 2006 en que criticaba duramente a teoría e a política antiimperialistas. "Moitos que se opoñían ás políticas estadounidenses" en Oriente Medio e noutros lugares, escribiu, “recorreron a... marcos conceptuais e posturas políticas ‘antiimperialistas’ inadecuados e anacrónicos. No corazón deste neoantiimperialismo está unha comprensión fetichista do desenvolvemento global, é dicir, unha comprensión concreta dos procesos históricos abstractos en termos políticos e axentes. A dominación abstracta e dinámica do capital fetichizouse a nivel global como a dos Estados Unidos ou, nalgunhas variantes, como a dos Estados Unidos e Israel...”. Sinala a superposición de comprensións fetichizadas do mundo e suxire que tales concepcións teñen consecuencias moi negativas para a constitución dunha política antihexemónica adecuada na actualidade. Este maniqueísmo reavivado, que está en desacordo con outras formas de antiglobalización... non é adecuado para o mundo contemporáneo e, nalgúns casos, mesmo pode servir de ideoloxía lexitimadora para o que hai cen anos serían denominadas rivalidades imperialistas⁽⁸⁵⁾.

 Pero dado que os Estados Unidos constitúen indiscutibelmente o centro hexemónico do capital monopolista e financeiro global que se dedica agora á guerra permanente no Sur Global, a afirmación de Postone de que unha perspectiva que se centra nisto é "fetichista" acaba nun labirinto de contradicións das que non pode escapar⁽⁸⁶⁾. A noción de que a política antiimperialista debería ser desprazada por unha política antihexemónica e antiglobalización está aberta en si mesma á acusación de fetichizar unha globalización abstracta, perdendo de vista toda a realidade histórica do imperialismo até os nosos días.

 Os desenvolvementos máis recentes na negación da teoría do imperialismo por parte da esquerda eurocéntrica occidental, agora estendidas ás críticas á esquerda antiimperialista, foron estreitamento en paralelo aos cambios na orde global asociados ao declive da hexemonía dos Estados Unidos. Tras a Gran Crise Financeira de 2007-2009 e o continuo ascenso de China, Barack Obama instituíu o seu "Pivote cara a Asia". A continuación seguiu a Nova Guerra Fría contra China iniciada pola administración de Donald Trump, que foi levada adiante pola administración de Joe Biden. Washington recorreu a un maior uso do poder financeiro dos Estados Unidos para aplicar sancións masivas a países considerados alleos e desafiantes do poder estadounidense. Isto acentuouse co inicio da Guerra Ucraína-Rusia (ou guerra proxy OTAN-Rusia) en 2022. Como resultado, os puntos de vista sobre o imperialismo de varios pensadores de esquerda reconfiguráronse radicalmente, o que levou a un abandono máis aberto da crítica tradicional de imperialismo.

 Neste contexto histórico, Chibber, nunha entrevista de 2022 en Jacobin, optou abertamente por rexeitar todos os elementos fundamentais da teoría do imperialismo de Lenin. Comezou argumentando que "o imperialismo debe distinguirse do capitalismo". Ademais, a noción de Lenin do imperialismo como capitalismo monopolista, declarou, era "defectuosa", xa que "a finais do século XX e principios do XXI, non hai unha tendencia ao monopolio en todo o sistema". Aquí, o ataque de Chibber ao propio concepto de capital monopolista revelou o seu descoñecemento do enorme crecemento das últimas décadas na concentración e centralización do capital asociado ás sucesivas ondas de fusión, que conduciu ao continuo aumento do poder monopolista, xunto coa centralización das finanzas. En 2012, as duascentas empresas (todas as corporacións) dos Estados Unidos, dun total de 5,9 millóns de corporacións, 2 millóns de asociacións, 17,7 millóns de empresas unipersonais non agrícolas e 1,8 millóns de empresas unipersonales agrícolas, representaron preto do 30 por cento dos beneficios brutos dos EUA, e esta cota vén aumentando rapidamente. Os ingresos das cincocentas principais corporacións mundiais equivalen agora a un 35-40 por cento da renda total mundial⁽⁸⁷⁾. En 2020, as transaccións da cadea de valor global (CVM) realizadas por corporacións multinacionais representaron a maior parte do comercio mundial. A "intensificación da CVM" dun país, segundo o Banco Mundial, aumenta na medida en que as exportacións do país incorporan insumos importados doutros países. Como se explica en The World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains, “os principais contribuíntes [mundiais] á intensificación das CVM [en 1990–2015] foron Alemaña, os Estados Unidos, Xapón, Italia e Francia”, seguidos de preto polo Reino Unido. Polo tanto, no centro das cadeas de valor mundiais están as mesmas grandes potencias imperiais (sede de empresas monopolísticas globais) que na época de Lenin⁽⁸⁸⁾.

 Despois de desbotada a noción de capital monopolista, Chibber é capaz de eliminar calquera noción coherente de explotación internacional ou imperialismo. "Os fluxos internacionais de capital non constitúen imperialismo", escribe, "é só capitalismo", como se o imperialismo fose totalmente alleo ás leis económicas do movemento do capitalismo. A teoría de Lenin, segundo din, era máis política que económica, principalmente no que respecta á "competencia interestatal". Ademais, a análise de Lenin era tamén fatalmente "defectuosa" noutros aspectos. Así, a análise de Lenin (xunto coa dos leninistas posteriores), dísenos, era lineal e etapista, tendo que pasar todos os países “por unha etapa capitalista” —posición, porén, que, como vimos, Lenin rexeitou explícitamente—. O peor de todo é qee a crítica de Lenin ao imperialismo incluía a noción de aristocracia obreira, que, segundo Chibber, "non ten ningún significado para unha análise xeral nin do Norte nin do capitalismo global"⁽⁸⁹⁾.

 En opinión de Chibber, o "antiimperialismo" pódese definir como calquera "acción colectiva no teu [propio] país contra o militarismo do teu [propio] goberno e a agresión contra outros países". Isto constitúe unha definición puramente nacional-política, separada tanto do internacionalismo proletario como de calquera resistencia directa ás leis de movemento do propio capitalismo na súa etapa de monopolio. Polo tanto, segundo esta definición, o antiimperialismo é máis unha loita nacional pola política agresiva e militarista que a oposición ao imperialismo como sistema. En xeral, conclúe Chibber, houbo un cambio dun "mundo leninista a un mundo kautskiano". Polo tanto, o imperialismo debe ser visto en termos kautskianos como unha simple política nacional, que abrangue a unidade dos países no centro do sistema, e loxicamente desconectado da cuestión da explotación mundial⁽⁹⁰⁾. Non é de estrañar, entón, que no libro de Chibber de 2022, The Class Matrix, centrado na clase na sociedade capitalista avanzada, non haxa un tratamento do imperialismo, do capitalismo monopolista ou mesmo do militarismo(91).

 Nunha liña similar, o capítulo de Robinson "Beyond the Theory of Imperialism" no seu libro Into the Tempest de 2018 afirma: "A imaxe clásica do imperialismo como relación de dominación externa agora está desfasada.... A fin da ampla expansión do capitalismo é a fin da era imperialista do capitalismo mundial. O sistema aínda conquista o espazo, a natureza e os seres humanos... Pero non é o imperialismo no antigo sentido nin de capitais nacionais rivais nin de conquista por estados centrais de rexións precapitalistas” o que debería ser obxecto de análise hoxe. No seu lugar, o que se necesita é unha teoría do capitalismo global que desprace todo isto, centrándose principalmente no cambio de "dinámicas espaciais"⁽⁹²⁾.

 Máis recentemente, en artigos con títulos como "O maniqueísmo insoportábel da esquerda "antiimperialista"" e "A parodia do "antiimperialismo"", Robinson intentou substituír o imperialismo pola súa noción dun capitalismo totalmente globalizado gobernado por unha clase capitalista transnacional. Dirixíndose a figuras como Vijay Prashad do Instituto Tricontinental, Robinson denuncia calquera idea de explotación por parte do Norte Global do Sur Global ou do "antigo Terceiro Mundo". Unha nación, argumenta, desafiando a teoría marxista do imperialismo en xeral, non pode explotar outra nación⁽⁹³⁾. "Por imperialismo", proclama Robinson, queremos dicir só "a expansión violenta cara ao exterior do capital con todos os mecanismos políticos, militares e ideolóxicos que isto implica". A teoría do imperialismo de Lenin, sostén, tiña a súa "esencia" na "rivalidade... das clases capitalistas nacionais" e non na loita pola explotación das nacións da periferia do mundo capitalista, o que o propio Lenin, ao contrario de Robinson, designou como "a esencia económica e política do imperialismo"⁽⁹⁴⁾.

 Para Robinson, as condicións do capitalismo global alteraron agora de tal xeito que non hai relación coa "estrutura anterior na que o capital colonial metropolitano simplemente [!] extraía o plusvalor das colonias e os depositaba nas arcas coloniais". É certo que os Estados Unidos participan en intervencións militares no mundo, "se queremos chamarlle imperialismo", di, entón "ben", pero non debemos confundir isto coa teoría marxista tradicional do imperialismo como explotación internacional⁽⁹⁵⁾.

 Do mesmo xeito, Gilbert Achcar, profesor de desenvolvemento na Escola de Estudos Orientais e Africanos da Universidade de Londres, publicou un artigo en The Nation en 2021 titulado "Como evitar o antiimperialismo dos parvos". Nela acusaba a toda a esquerda antiimperialista de “campismo”, é dicir, de lealdade a un determinado campo ou bloque, na medida en que se opoñían inequivocamente ao imperialismo híbrido (económico, militar, financeiro e político) dirixido polos Estados Unidos e os seus aliados dentro da tríade contra os países do Sur Global. Aqueles socialistas que se mantiveron firmemente unidos cos pobos da periferia por principio e contra todas as intervencións militares e sancións económicas foron acusados ​​de ofrecer con iso "apoloxía pintada de vermello dos ditadores". Ao mesmo tempo, Achcar indicaba aquí e noutros lugares que é bastante apropiado, ao seu ver, que os “antiimperialistas progresistas” apoien a intervención militar das potencias imperialistas occidentais a favor do cambio de réxime, como no caso do Intervención de 2011 en Libia, se está deseñada para axudar os movementos supostamente progresistas, sobre o terreo⁽⁹⁶⁾.  

 Os esquerdistas occidentais, xeralmente socialdemócratas, dirixiron duras críticas contra a Cuba e Venezuela posrevolucionarias polos seus supostos fallos morais, políticos e económicos. Tales acusacións realízanse fóra de calquera contexto político significativo, baseándose principalmente na aceptación acrítica dos informes propagandísticos dos medios estadounidenses e europeos, ignorando en gran medida os enormes éxitos destes estados. As críticas minimizan invariabelmente o feito de que ambas as nacións están sendo sometidas actualmente ás formas máis severas de guerra de asedio internacional endexamais desenvolvidas. Os bloqueos económicos e as sancións financeiras están deseñados para negar a estas sociedades mesmo os alimentos e os medicamentos máis esenciais, xunto con intentos periódicos de golpe de estado, todos urdidos pola CIA e a Casa Branca. Porén, unha esquerda que semella actuar segundo as regras do que a Institución Hoover chamou "imperialismo democrático" elude todo o alcance do papel dos Estados Unidos⁽⁹⁷⁾.

 Algúns críticos da esquerda antiimperialista hoxe apuntan a Amin, argumentando que a desvinculación do imperialismo non pode ocorrer en absoluto, mesmo no sentido de Amin da creación dun "mundo máis policéntrico" que xa non está dominado polas metrópoles imperiais da economía global. Non hai dúbida de que hoxe está xurdindo un mundo máis multipolar. Con todo, Jerry Harris, secretario de organización da GSA, afirmou nunha entrevista realizada por Bill Fletcher, un sindicalista de longa traxectoria e membro do consello executivo da GSA, que o movemento cara a un mundo multipolar é imposíbel no capitalismo actual, plenamente globalizado ou transnacional, gobernado por unha clase capitalista transnacional. Desde este punto de vista, que é idéntico ao de Robinson, non hai saída á orde mundial actual xa que xa non hai divisións imperialistas reais nin estados-nación autónomos (agás quizais algúns estados renegados restantes), polo que hai ningunha posibilidade de nada fóra da totalidade do capitalismo global⁽⁹⁸⁾. Aquí a análise dos teóricos do capital transnacional de esquerda non logra comprender que o capital, por moito que se globalice, é incapaz de constituír un estado global. Polo tanto, non pode haber unha clase capitalista verdadeiramente global nin un estado capitalista transnacional. O sistema de capital, como observou István Mészáros, é inherentemente centrífugo e antagónico a nivel global, dividido ineludibelmente en estados-nación competidores. A natureza desta contradición maniféstase hoxe no van intento dos Estados Unidos de crear un sistema unipolar ao seu redor, aínda que a súa hexemonía se esvae, sinalando a fase máis mortífera do imperialismo⁽⁹⁹⁾.

 Outro desenvolvemento teórico característico da esquerda eurocéntrica occidental foi a adopción de forma depurada da teoría do imperialismo de Lenin, vista como un simple modelo de conflito interimperialista horizontal entre grandes potencias. Aquí, China e Rusia preséntanse como constituíndo un único bloque (aínda que representan sistemas político-económicos moi diferentes), comprometidos nunha rivalidade imperialista coa tríade dos Estados Unidos, Europa e Xapón⁽¹⁰⁰⁾. Os países de nivel medio ou semiperiférico do Sur Global entran no panorama como potencias “subimperialistas”, un concepto introducido por primeira vez por Marini no contexto da teoría da dependencia pero que agora se usa dun xeito moi diferente⁽¹⁰¹⁾. O imperialismo, nesta nova visión, xa non está asociado principalmente ao papel de explotación global das grandes potencias imperiais, como os Estados Unidos, Gran Bretaña, Alemaña, Francia, Italia e Xapón, que, constituíndo o centro do capitalismo sistema mundial, dominaron a historia de séculos do imperialismo. Pola contra, a caracterización dos estados imperialistas esténdese ás economías semiperiféricas e emerxentes, agora clasificadas como imperialistas ou subimperialistas, co espírito de ver o imperialismo principalmente en termos horizontais e non verticais.

 Segundo Ashley Smith, editora-xerente da revista Spectre, escribindo para Tempest, os Estados Unidos "están atrapados na competencia", non só con China e Rusia e os seus aliados, senón tamén con "estados subimperiais como Israel, Irán e Arabia Saudita, a India e Brasil"⁽¹⁰²⁾. (A idea de que os Estados Unidos compiten con Israel sen dúbida sorprenderá a algúns!). Porén, como afirmou con contundencia o economista marxista Michael Roberts: «Dubido de que o subimperialismo nos axude a entender o capitalismo contemporáneo. Debilita a delimitación entre o núcleo do bloque imperialista e a periferia dos países dominados. Se cada país é un "pouco imperialista"... comeza a perder a súa validez como concepto útil. Os chamados países subimperialistas non teñen transferencias sostidas e enormes de valor e recursos para eles desde economías máis débiles. No noso propio traballo [Roberts e Guglielmo Carchedi] sobre o imperialismo e no traballo empírico doutros, esta estrutura xerárquica de transferencia de valor non se revela. A India, China e Rusia en realidade transfiren cantidades de valor moito máis grandes ao bloque imperialista que a América do Sur. Tomemos os BRICS, os mellores candidatos para ser "subimperialistas". Non hai evidencia de transferencias de valor significativamente grandes e duradeiras cara a eles desde economías máis débiles ou veciñas»⁽¹⁰³⁾.

 O argumento interimperialista actual depende de presentar a República Popular China como unha potencia imperialista (e directamente capitalista) no mesmo sentido que os Estados Unidos, sen ter en conta o papel do “socialismo con características chinesas” e todo o camiño chinés cara ao desenvolvemento como procesos de intercambio desigual. Robinson vai un paso máis alá, non só argumentando ferventemente que China é imperialista, senón que tamén se suma ao New York Times para impugnar a integridade dalgúns da esquerda antiimperialista, como Prashad e o Instituto Tricontinental de Investigación Social, que expresan a súa solidariedade con China como un país en desenvolvemento posrevolucionario aliñado co Sur Global contra o imperialismo⁽¹⁰⁴⁾.

 Porén, tales intentos da esquerda eurocéntrica occidental de caracterizar a China como imperialista non teñen máis fundamento para iso que observar o rápido crecemento económico de China; as súas exportacións de capital en expansión; as súas medidas para mellorar a súa propia seguridade rexional (ante un cerco polas bases e alianzas militares estadounidenses); e o seu cuestionamento da orde imperial baseada en regras baixo o dominio dos Estados Unidos e Occidente. Pierre Rousset en International Viewpoint sinala que “non hai gran potencia capitalista que non sexa imperialista. China non é unha excepción". Pero o seu esforzo por proporcionar exemplos concretos diso, con respecto a China, redúcese á insignificancia cando se coloca fronte ao sistema mundial imperialista comandado polos Estados Unidos e a tríade no seu conxunto. Así, lévanos a crer que China é imperialista, xa que “ocupa un importante espazo marítimo” na súa rexión; goberna Hong Kong (xa non é unha colonia británica senón que foi devolta a China); interfire noutros países a través da súa Iniciativa da Franxa e a Ruta dirixida a promover o desenvolvemento económico; e sábese que en ocasións utilizou a débeda como medio de influencia político-económica⁽¹⁰⁵⁾.

 Máis difícil aínda para aqueles que buscan caracterizar a China como imperialista no sentido clásico é que, en lugar de buscar unirse á orde imperial baseada en regras dominada polos Estados Unidos ou substituíla polo que se podería considerar unha nova orde imperialista, a política exterior chinesa orientouse a promover a autodeterminación das nacións, ao tempo que se opón á xeopolítica de bloques e ás intervencións militares. A iniciativa de seguridade global de Pequín, a iniciativa de desenvolvemento global e a iniciativa de civilización global constitúen en conxunto as principais propostas para a paz mundial na nosa era⁽¹⁰⁶⁾. A República Popular China ten poucas bases militares no estranxeiro, non levou a cabo ningunha intervención militar no exterior e non participou en guerras, agás en relación coa defensa das súas propias fronteiras.

 Contrariamente ao que suxire Harvey, China non se está a apropiar do excedente económico xerado nos Estados Unidos. Máis ben é ao contrario. Os baixos custos laborais unitarios dos bens producidos no Sur global levaron a unha ampliación das marxes de beneficio bruto das multinacionais do centro do sistema, cuxas mercadorías se producen en China e noutros países en desenvolvemento e despois expórtanse para seren consumidas no Norte Global, onde o prezo final de venda dos bens é moitas veces o prezo de exportación dos produtos básicos nos países produtores. Como demostrou Minqi Li, China experimentou en 2017 unha perda neta man de obra no comercio exterior ("calculado como o traballo total incorporado nos [seus] bens e servizos exportados menos o traballo total incorporado nos [seus] bens e servizos importados"), que era igual a corenta e sete millóns de anos de traballo; mentres que os Estados Unidos experimentaron unha ganancia neta de obra no mesmo ano de sesenta e tres millóns de anos traballadores⁽¹⁰⁷⁾. China desenvolveuse rapidamente nestas circunstancias de superexplotación internacional debido á súa apertura ao mercado mundial, a influencia do seu poderoso sector estatal, un enfoque relativamente planificado do desenvolvemento e outros factores chave. Ao mesmo tempo, gran parte do excedente xerado no sector manufactureiro de exportación da súa economía drenouse, enchendo as arcas das corporacións multinacionais asentadas no centro da economía mundial. Na actualidade, a renda per capita nos Estados Unidos é 6,5 veces a de China. Neste aspecto fundamental, China aínda é un país en vías de desenvolvemento⁽¹⁰⁸⁾.

 Todo isto non significa negar que China emerxeu como unha gran potencia económica que, en virtude do seu gran tamaño e da súa propia dinámica interna de crecemento, ameaza a hexemonía global dos EUA, especialmente no que se refire á produción económica real. Non obstante, os Estados Unidos e a tríade no seu conxunto, as grandes potencias imperiais no centro do sistema mundial capitalista, aínda conservan (aínda que estea rapidamente diminuíndo) a hexemonía tecnolóxica, financeira e militar en todo o globo e seguen dependendo da extracción neta do excedente económico do Sur Global.

 A diferenza de China, os Estados Unidos ao longo da súa historia interviñeron militarmente en 101 países, algunhas delas varias veces. Dende a Segunda Guerra Mundial levou a cabo centos de guerras/intervencións militares/golpes de estado nos cinco continentes. Estas intervencións aceleráronse desde a disolución da Unión Soviética e o final da Guerra Fría. Hoxe, no contexto dunha Nova Guerra Fría, Washington está a expandir a súa cadea de alianzas militares dirixidas explicitamente a asegurar o seu predominio militar en todas as rexións do mundo. Os Estados Unidos teñen 902 bases militares no estranxeiro (unhas catrocentas destas rodean a propia China). O Reino Unido, que actúa como socio menor, conta pola súa banda con 145 bases militares estranxeiras⁽¹⁰⁹⁾.

 Un artigo de xullo de 2024 titulado "O 'Mundo multipolar': un eufemismo para apoiar os imperialismos múltiples", escrito por Frederick Thon Ángeles e os seus colegas, publicado na revista The Call dos Socialistas Demócratas de América, acusa os antiimperialistas que expresan simpatía por China e o Sur Global de repetir os erros da Segunda Internacional. Dinos que “a esquerda que apoia este novo ‘mundo multipolar’, e mesmo simpatiza coas novas potencias imperialistas (China, Rusia) ou os seus aliados [como Cuba e Venezuela], non fai máis que repetir os erros da dereita da socialdemocracia na era das guerras mundiais e do imperialismo da primeira metade do século XX”. Os que apoian un mundo policéntrico ou multipolar "distorcen os principios revolucionarios do marxismo de tal xeito que os afasta [á esquerda antiimperialista] da loita polo socialismo e abre o camiño á guerra e á destrución"⁽¹¹⁰⁾.

 Aquí a historia viuse completamente patas arriba. Ningún dos partidos socialdemócratas da II Internacional que se uniron aos seus respectivos estados nunha guerra pola división do mundo, especialmente pola explotación das colonias, simpatizaba cos "condenados da terra"⁽¹¹¹⁾. Só os bolxeviques en Rusia, así como a pequena Liga Espartaquista [Spartakusbund] formada por Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht en Alemaña, se opuxeron á Primeira Guerra Mundial e se aliñaron co mundo subdesenvolvido. Seguir a Lenin e Luxemburg non é repetir o erro dos socialdemócratas da II Internacional. Máis ben, o zapato está no outro pé: poñerse do lado das nacións imperialistas contra os países subdesenvolvidos é cometer un delito contra a humanidade semellante ao da maioría dos partidos socialdemócratas da II Internacional. Estar co Sur Global non pode ser visto como unha distorsión dos "principios revolucionarios do marxismo". O lugar da revolución durante máis dun século foi a periferia, non o centro, do mundo capitalista.

 Adoptar unha postura antiimperialista naturalmente non significa abandonar a loita de clases nas propias nacións capitalistas centrais, senón todo o contrario. Como sostivo Lenin, dada a realidade ineludíbel dunha aristocracia obreira que constitúe o estrato superior do movemento obreiro nos países imperialistas, é necesario afondar, ver a loita precisamente nos termos dos que están máis oprimidos polo capitalismo. e colonialismo. Non é casual que o movemento antiimperialista dos Estados Unidos teña sempre as súas raíces máis fondas na tradición radical negra, exemplificada a primeiros do século XX por W.E.B. Du Bois, e representada hoxe pola Black Alliance for Peace. O racismo e o imperialismo sempre estiveron intrinsecamente ligados, co resultado de que calquera movemento antiimperialista xenuíno é un movemento contra o capitalismo racial⁽¹¹²⁾.

 Conmemorando a Lenin no centenario da súa morte, Ruth Wilson Gilmore sinalou o crucial que foi historicamente a crítica de Lenin ao imperialismo para a loita radical negra nos Estados Unidos. "Universal e internacionalista en ambición, este movemento [radical negro] uniu e compartiu inspiración e análise cos movementos de liberación antiimperialistas mundiais... A violencia organizada do imperialismo segue a axexar a terra baixo a forma dos seus restos carnosos e fantasmagóricos —subdesenvolvemento acumulado— e visceralmente nas relacións de poder desiguais contemporáneas que precipitan o valor cara a arriba, a través das elites, cara ao “norte económico”, onde queira que sexa que residan os propietarios". As poboacións indíxenas de todo o mundo estiveron sempre na primeira liña da oposición ao colonialismo/imperialismo. Como explicou Roxanne Dunbar-Ortiz en An Indigenous Peoples' History of the United States, as guerras coloniais xenocidas contra os pobos indíxenas dos Estados Unidos simplemente se fusionaron co imperialismo de ultramar estadounidense⁽¹¹³⁾.

 Hoxe en día, o sistema mundial imperialista está intensificando a explotación mundial e levándonos moi preto da aniquilación global a través dunha emerxencia ecolóxica planetaria e da crecente probabilidade dunha guerra termonuclear sen límites. Para os pensadores de esquerda nestas circunstancias defender que o antiimperialismo é o inimigo é posicionarse a prol do imperialismo, a barbarie e o exterminio. Como dixo Mariátegui: "Somos antiimperialistas porque somos marxistas, porque somos revolucionarios, porque ao capitalismo opoñemos o socialismo" e porque defendemos a humanidade mundial no seu conxunto.

_____________________________________________________________________________

Notas:

1. A oposición á Primeira Guerra Mundial incluía o Partido Socialista Italiano e o Partido Socialista de América, xunto co Partido Bolxevique de V.I. Lenin e a Liga Espartaquista de Rosa Luxemburgo e Karl Liebknecht. Sobre a relación da disolución da Segunda Internacional coas controversias actuais, véxase Zhun Xu, “The Ideology of Late Imperialism: The Return of the Geopolitics of the Second International”, Monthly Review 72, núm. 10 (marzo 2021): 1–20.
2. I. Lenin, Imperialism: The Highest Stage of Capitalism (Nova York: International Publishers, 1939). Ao empregar The Highest Stage [A fase superior] no seu subtítulo, Lenin non negaba a existencia de formas de imperialismo anteriores a esta etapa histórica. Máis ben, salientaba o feito de que nos últimos anos do século XIX xurdira unha nova etapa monopolista ou imperialista do capitalismo, que representaba unha transformación cualitativa da produción capitalista. Empregou o termo imperialismo para se referir simultaneamente tanto a un fenómeno xenérico presente ao longo de toda a historia do capitalismo como a unha etapa historicamente específica. Véxase Lenin, Imperialism, 81–82. O libro de Lenin foi subtitulado primeiro The Latest Stage of Capitalism e despois cambiou a The Highest Stage of Capitalism, en liña co que parece ser a súa intención durante todo o tempo. Ambos os subtítulos, The Latest e The Highest, deixaron espazo para a aparición histórica de fases de transición máis dexeneradas do capitalismo durante o seu longo declive e caída, unha decadencia que Lenin cría que xa comezara. Aínda que Victor Kiernan argumentou que a referencia á fase superior podía verse como "implicando" que esta era a "fase final ", tamén estaba aberta a unha interpretación máis continxente historicamente. V.I. Lenin, Collected Works (Moscova: Progress Publishers, n.d.), imaxe da portada orixinal, 192–93; Victor Kiernan, Marxism and Imperialism (Londres: Edward Arnold, 1974), 39.
3. Os estudos representativos que avanzan nun ou máis destes puntos de vista inclúen: William I. Robinson entrevistado por Frederico Fuentes, "Capitalist Globalization, Transnational Class Exploitation and the Global Police State", Links, 19 de outubro de 2023; William I. Robinson, " The Unbearable Manicheanism of the ‘Anti-Imperialist Left’", The Philosophical Salon, 7 de agosto de 2023; William I. Robinson, “The Travesty of 'Anti-Imperialism'”, Journal of World-Systems Research 29, núm. 2 (2023), 587–601; William I. Robinson, Into the Tempest (Chicago: Haymarket, 2018), 99–121; Vivek Chibber entrevistado por Alexander Brentler, "To Fight Imperialism Abroad, Build Class Struggle at Home", Jacobin, 16 de outubro de 2022; Gilbert Achcar, "How to Avoid the Anti-Imperialism of Fools", The Nation, 6 de abril de 2021; Jerry Harris entrevistado por Bill Fletcher, "Why Doesn't the World Make Sense Any More?", Znetwork.org, 1 de maio de 2024; Jerry Harris, "Multi-Polarity: A New Realignment?", Against the Current, xullo-agosto de 2024; Ashley Smith, " As US-China Tensions Mount We Must Resist the Push Toward Interimperialist War", Truthout, 4 de maio de 2023; David Harvey, "A Commentary on A Theory of Imperialism", en Utsa Patnaik e Prabhat Patnaik, A Theory of Imperialism (Nova York: Columbia University Press, 2017), 169, 171; Ho-fung Hung, Clash of Empires: From “Chimerica” to the “New Cold War” (Cambridge: Cambridge University Press, 2022); Ho-fung Hung, "Rereading Lenin's Imperialism at the Time of USA-China Rivalry", Spectre, 10 de decembro de 2021, spectrejournal.com.
4. Hung, “Rereading Lenin’s Imperialism at the Time of US-China Rivalry”; Hung, Clash of Empires, 62, 65.
5. Robinson, " Capitalist Globalization, Transnational Exploitation and the Global Police State".
6. Karl Marx, “On the Question of Free Trade”, en Karl Marx, The Poverty of Philosophy (Nova York: International Publishers, 1963), 223.
7. I. Lenin, Imperialism, 107–8, 124; V.I. Lenin, “Imperialism and the Split in Socialism”, Collected Works, vol. 23, 106–7.
8. Chibber, "To Fight Imperialism Abroad, Build Class Struggle at Home".
9. Lenin, “Imperialism and the Split in Socialism”; V. I. Lenin, “The Socialist Revolution and the Right of Nations to Self-Determination (Theses),” Collected Works, vol. 22, 143–56; V. I. Lenin, “Address to the Second All-Russia Congress of the Communist Organizations of the Peoples of the East,” Collected Works, vol. 30, 151–62; V. I. Lenin, “Preliminary Draft Theses on the National and Colonial Questions,” Collected Works, vol. 31, 144–51; V. I. Lenin, “Report of the Commission on the National and the Colonial Questions,” Collected Works, vol. 31, 240–45. Un útil folleto publicado en China inclúe o segundo, o cuarto e o quinto destes ensaios: V.I. Lenin, Lenin on the National and Colonial Questions: Three Articles (Beijing: Foreign Languages ​​Press, 1975). O Imperialism: The Highest Stage of Capitalism de Lenin, como explica Prabhat Patnaik, ten que ser lido xunto cos escritos anteriores "para calquera apreciación global da súa teoría do imperialismo" (Prabhat Patnaik, Whatever Happened to Imperialism and Other Essays [Nova Delhi: Tulika, 1995], 80).
10. Para unha análise breve que teña en conta esta parte da teoría xeral de Lenin e subliña a súa relación co desenvolvemento da teoría da dependencia, véxase Claudio Katz, Dependency Theory After Fifty Years: The Continuing Relevance of Latin American Critical Thought (Boston: Brill, 2022)), 26–29.
11. Lenin, Imperialism, 88; Lenin, “Imperialism and the Split in Socialism,” 105.
12. Lenin, Imperialism: The Highest Stage of Capitalism, 89–90. Un erro económico común avanzado principalmente polos teóricos marxistas occidentais foi suxerir, sen ningún respaldo real, que Lenin vía o imperialismo como un produto da exportación de capital, ou que tiña a súa causa na teoría da crise económica dalgún tipo, xa sexa o subconsumo ou a tendencia á baixa da taxa de beneficio. Pola contra, o propio Lenin, de feito, argumentou que o imperialismo era a etapa monopolista do capitalismo e, polo tanto, era tan básico para o sistema como a procura de beneficios. Polo tanto, non necesitaba unha explicación económica especial. Como escribiu Oskar Lange: “A procura de excedentes de beneficios monopolistas [polo capital monopolista] abonda para explicar a natureza imperialista do capitalismo actual. En consecuencia, as teorías especiais do imperialismo, que recorren a construcións artificiais, como a teoría de Rosa Luxemburg... son bastante innecesarias” (Oskar Lange, citado en Harry Magdoff, Imperialism: From the Colonial Age to the Present [New York: Monthly Review Press, 1978). ], 279). Para unha crítica da estreita visión economicista do traballo de Lenin sobre o imperialismo, véxase Prabhat Patnaik, Whatever Happened to Imperialism and Other Essays, 80–101.
13. Lenin, Imperialism, 88–89, 94–95; Karl Kautsky, «Ultra-Imperialism», New Left Review 1/59 (xaneiro-febreiro de 1970): 41–46; Paul A. Baran, The Political Economy of Growth (Nova York: Monthly Review Press, 1957), vii.
14. Research Unit for Political Economy (RUPE), “On the History of Imperialism Theory,” Monthly Review 59, no. 7 (December 2007): 50.
15. Lenin, “Address to the Second All-Russia Congress of the Communist Organizations of the Peoples of the East”, 151, 158.
16. RUPE, "On the History of Imperialism Theory", 43.
17. Lenin, “The Socialist Revolution and the Right of Nations to Self-Determination (Theses),” 149; Tom Lewis, “Marxism and Nationalism, Part 1” International Socialist Review 14 (outubro-novembro, 2000), isreview.org.
18. Lenin, “Imperialism anda the Split in Socialism”, 115.
19. Véxase Eric Hobsbawm, “Lenin and the 'Aristocracy of Labor'”, Monthly Review 21, núm. 11 (abril de 1970): 47–56.
20. Lenin, Imperialism, 13–14.
21. Lenin, “Imperialism anda the Split in Socialism”, 120.
22. Lenin, “Address to the Second All-Russia Congress of the Communist Organizations of the Peoples of the East”, 151, 158–60.
23. Lenin, “Preliminary Draft Theses on the National and Colonial Questions”, 145, 148, 150.
24. Lenin, ““Report of the Commission on the National and Colonial Questions,” 240–45; V. I. Lenin, “Comments to the Second Congress of the Communist International on the National and Colonial Question”, Minutes of the Second Congress of the Communist International, Fourth Session, 25 de xullo de 1920, Marxists Internet Archive, marxists.org.
25. N. Roy, “Supplementary Theses on the National and Colonial Questions,” Minutes of the Second Congress of the Communist International, 25 de xullo de 1920, Marxists Internet Archive; RUPE, “On the History of Imperialism Theory”, 44.
26. "Theses on the Eastern Question”, Resolucións 1922, IV Congreso da Internacional Comunista, 1922.
27. “Theses on the Revolutionary Movement in the Colonies and Semi-Colonies”, Sexto Congreso da Internacional Comunista, 1928, revolutionarydemocracy.org.
28. Mao Zedong, “Analysis of the Classes in Chinese Society”, marzo de 1926, Marxists Internet Archive; RUPE, "On the History of Imperialism Theory", 46-50.
29. Prabhat Patnaik, " The Theoretical Significance of Lenin’s Imperialism,” People’s Democracy, 21 de xaneiro de 2024.
30. José Carlos Mariátegui, “Anti-Imperialist Viewpoint,” First Latin American Communist Conference, xuño de 1929, Marxists Internet Archive; José Carlos Mariátegui, An Anthology, Harry E. Vanden e Marc Becker, eds. (Nova York: Monthly Review Press, 2011).
31. Véxase José Martí, Our America (New York: Monthly Review Press, 1977).
32. Baran, The Political Economy of Growth.
33. Sobre a vida e obra de Baran, véxase John Bellamy Foster, introdución a Paul A. Baran e Paul M. Sweezy, The Age of Monopoly Capital: Selected Correspondence, 1949–1964, Nicholas Baran e John Bellamy Foster, eds. (Nova York: Monthly Review Press, 2017), 13–48.
34. Paul A. Baran e Paul M. Sweezy, Monopoly Capital: An Essay on the American Social and Economic Order (Nova York: Monthly Review Press, 1966).
35. Baran, The Political Economy of Growth, 162.
36. David Christian, Maps of Time (Berkeley: University of California Press, 2004), 406–9, 435; Paul Bairoch, “The Main Trends in National Economic Disparities since the Industrial Revolution”, en Bairoch e Maurice Lévy-Leboyer, eds., Disparities in Economic Development since the Industrial Revolution (Nova York: St. Martin's Press, 1981), 7– 8.
37. Baran, The Political Economy of Growth, 22–43.
38. Baran, The Political Economy of Growth, 119.
39. Baran, The Political Economy of Growth, 140–61; Jon Halliday, A Political History of Japanese Capitalism (Nova York: Monthly Review Press, 1975), 17–18.
40. Baran, The Political Economy of Growth,170, 195–98, 205, 214–58.
41. Baran, The Political Economy of Growth, 184, 197.
42. Baran, The Political Economy of Growth, 174.
43. Baran, The Political Economy of Growth, 10.
44. Vijay Prashad, The Darker Nations (Nova York: New Press, 2007), 31–50. Partes deste e dos seguintes parágrafos baséanse en John Bellamy Foster, “The Imperialist World System: The Political Economy of Growth After Fifty Years” de Paul Baran, Monthly Review 59, núm. 1 (maio 2007): 1–16.
45. Che Guevara, “Speech at the Afro-Asian Conference in Algeria”, 24 de febreiro de 1965, Marxists Internet Archive; "Statement on Paul A. Braran", Monthly Review 16, núm. 11 (marzo de 1965): 107–8.
46. Véxase especialmente Eduardo Galeano, Open Veins of Latin America (Nova York: Monthly Review Press, 1973); Walter Rodney, How Europe Underdeveloped Africa (Washington, DC: Howard University Press, 1981; publicado orixinalmente en 1972); KT Fann e Donald Hodges, eds., Readings in US Imperialism (Boston: Porter Sargent, 1971); Ruy Mauro Marini, The Dialectics of Dependency (Nova York: Monthly Review Press, 2022, edición orixinal, 1973).
47. Andre Gunder Frank, Capitalism and Underdevelopment in Latin America (Nova York: Monthly Review Press, 1967).
48. Samir Amin, Delinking: Toward a Polycentric World (Londres: Zed Books, 1990), vii, xii, 62–66; Samir Amin, Accumulation on a World Scale (Nova York: Monthly Review Press, 1974); Samir Amin, Desequal Development (Nova York: Monthly Review Press, 1976); "Samir Amin (nacido en 1931)", en A Biographical Dictionary of Dissenting Economists, Philip Arestis e Malcolm Sawyer, eds. (Cheltenham: Edward Elgar, 2000), 1.
49. Arghiri Emmanuel, Desigual Exchange: A Study of the Imperialism of Trade (Nova York: Monthly Review Press, 1972). Emmanuel tamén é coñecido polo seu artigo de 1972, "White-Settler Colonialism and the Myth of Investment Imperialism". O colonialismo de colonos foi orixinalmente un concepto marxista, desenvolvido en liña con Marx, Baran, Maxime Rodinson e outros. Arghiri Emmanuel, " White-Settler Colonialism and the Myth of Settler Colonialism", New Left Review 1/73 (maio-xuño de 1972): 35–57; Maxime Rodinson, Israel: A Colonial Settler-State? (Nova York: Monad Press, 1973). Sobre Marx e o colonialismo de colonos, véxase Editors, “ Notes from the Editors”, Monthly Review 75, núm. 8 (xaneiro 2024). Para o tratamento que fai Baran do colonialismo dos colonos brancos, véxase Baran, The Political Economy of Growth.
50. Samir Amin, "Self-Reliance and the New Economic Order", Monthly Review 29, núm. 3 (xullo–agosto 1977): 6; Samir Amin, Imperialism and Desigual Development (Nova York: Monthly Review Press, 1977), 215–217; Samir Amin, Modern Imperialism, Monopoly Finance Capital e Marx's Law of Value (Nova York: Monthly Review Press, 2018).
51. Amin, Delinking, 33, 90–91, 157–58; Samir Amin, The Long Revolution of the Global South (Nova York: Monthly Review Press, 2019), 401–2; Aijaz Ahmad, introdución a Samir Amin, Only People Make Your Own History (Nova York: Monthly Review Press, 2019), 27–28.
52. Véxase especialmente Oliver Cox, Capitalism as a System (Nova York: Monthly Review Press, 1964); Immanuel Wallerstein, The Modern World-System (Orlando, Florida: Academic Press Inc., 1974), 2–13, 347–57; Immanuel Wallerstein, The Capitalist World-Economy (Cambridge: Cambridge University Press, 1979); Samir Amin, Giovanni Arrighi, Andre Gunder Frank e Immanuel Wallerstein, Dynamics of Global Crisis (Nova York: Monthly Review Press, 1982).
53. Giovanni Arrighi, The Geometry of Imperialism (Londres: Verso, 1983), 171–73.
54. Stephen Herbert Hymer, The International Operation of National Firms (Cambridge, Massachusetts: MIT Press, 1976); Stephen Herbert Hymer, The Multinational Corporation: A Radical Approach (Cambridge: Cambridge University Press, 1979); Harry Magdoff e Paul M. Sweezy, “ Notas sobre The Multinational Corporation, Part I ”, Monthly Review 21, núm. 5 (outubro de 1969): 1–13; Harry Magdoff e Paul M. Sweezy, “ Notas sobre The Multinational Corporation, Part II ”, Monthly Review (novembro de 1969): 1–13.
55. Joseph Needham, Within Four Seas: The Dialogue of East and West (Toronto: University of Toronto Press, 1969); Samir Amin, Eurocentrism (Nova York: Monthly Review Press, 1989, 2009); Edward Said, Orientalism (Nova York: Pantheon, 1978); Edward Said, Culture and Imperialism (Nova York: Vintage, 1993). A cuestión do eurocentrismo na teoría marxista foi abordada en Mariátegui, "Anti-Imperialist Viewpoint", en 1929.
56. Véxase, por exemplo, John Bellamy Foster e Brett Clark, “Ecological Imperialism: The Curse of Capitalism”, en Socialist Register 2004: The New Imperial Challenge, Leo Panitch e Colin Leys, eds. (Nova York: Monthly Review Press, 2003), 186–201.
57. John Smith, Imperialism in the Twenty-First Century (Nova York: Monthly Review Press, 2016); Intan Suwandi, John Bellamy Foster e R. Jamil Jonna, " Global Commodity Chains and the New Imperialism ", Monthly Review 70, núm. 10 (marzo de 2019): 1–24; Intan Suwandi, Value Chains (Nova York: Monthly Review Press, 2019), 1–24; Jason Hickel, Morena Hanbury Lemos e Felix Barbour, "Unequal Exchange of Labor in the World Economy", Nature Communications 15 (2024); Jason Hickel, Christian Dorninger, Hanspeter Wieland e Intan Suwandi, "Imperialist Appropriation in the World Economy: Drain from the Global South through Desigual Exchange, 1990-2019", Global Environmental Change 72 (marzo de 2022): 1-13; Zak Cope, Divided World Divided Class (Montreal: Kersplebedeb, 2015); Mateo Crossa, “Unequal Value Transfer from Mexico to the United States , Monthly Review 75, núm. 5 (outubro de 2023): 42–53; Michael Roberts, " Funther Thoughts on the Economics of Imperialism ", The Next Recession, 23 de abril de 2024; John Bellamy Foster e Robert W. McChesney, The Endless Crisis (Nova York: Monthly Review Press, 2012).
58. Marini, The Dialectics of Dependency, 130–36; Smith, Imperialism in the Twenty-First Century, 219–23.
59. Hickel, Lemos e Barbour, “Unequal Exchange of Labour in the World Economy”; Phie Jacobs, “Rich Countries Drain ‘Shocking’ Amount of Labor from the Global South,” Science, 6 de agosto de 2024.
60. Utsa Patnaik e Prabhat Patnaik, "The Drain of Wealth: Colonialism Before the First World War", Monthly Review 72, núm. 9 (febreiro de 2021): 15.
61. Conferencia das Nacións Unidas sobre Comercio e Desenvolvemento (UNCTAD), "Topsy-Turvy World: Net Transfer of Resources from Poor to Rich Countries", Policy Brief núm. 78 (maio de 2020); Harry Magdoff, “International Economic Distress and the Third World”, Monthly Review 33, núm. 11 (abril de 1982) 8–13; Robert Lucas, "Why Doesn't Capital Flow from Rich to Poor Countries?", American Economic Review 80, núm. 2 (maio de 1990): 92–96.
62. John Bellamy Foster, Naked Imperialism (Nova York: Monthly Review Press, 2006); John Bellamy Foster, John Ross, Deborah Veneziale e Vijay Prashad, Washington's New Cold War: A Socialist Perspective (Nova York: Monthly Review Press, 2022); John Bellamy Foster, "The New Cold War on China", Monthly Review 73, núm. 3 (xullo-agosto de 2021): 1-20.
63. Paul M. Sweezy, Modern Capitalism and Other Essays (Nova York: Monthly Review Press, 1972), 147–65.
64. S. Congressional Research Services, Instances of Use of United States Armed Forces Abroad, 1798–2023, 7 de xuño de 2023; David Michael Smith, Endless Holocausts (Nova York: Monthly Review Press, 2023).
65. Bernard Semmel, Imperialism and Social Reform (Garden City, Nova York: Doubleday, 1960).
66. Bill Warren, “Imperialism and Capitalist Industrialization”, New Left Review 181 (1973): 4, 43, 48, 82, Karl Marx e Frederick Engels, On Colonialism (Nova York: International Publishers, 1972), 81–87.
67. Horace B. Davis, Nationalism and Socialism (Nova York: Monthly Review Press, 1967), 59–73; Kenzo Mohri, “Marx and ‘Underdevelopment”, Monthly Review 30, núm. 11 (abril de 1979): 32–43; Sunti Kumar Ghosh, “ Marx on India ”, Monthly Review 35, núm. 8 (xaneiro 1984): 39–53.
68. Bill Warren, Imperialism: Pioneer of Capitalism (Londres: Verso, 1980): 97–98. A idea equivocada de que Lenin tamén viu o imperialismo como o pioneiro do desenvolvemento pódese atopar en Albert Szymanski, The Logic of Imperialism (Nova York: Praeger, 1983), 40.
69. Por exemplo, Geoffrey Kay, entón profesor de economía na Universidade de Londres, escribiu que en función da súa maior produtividade (e da énfase na plusvalía relativa), “a taxa de explotación nos países avanzados é, en xeral, superior á que no mundo subdesenvolvido”. Geoffrey Kay, The Economic Theory of the Working Class (Nova York: St. Martin's Press, 1979), 52. Véxase tamén Ernest Mandel, Late Capitalism (Londres: Verso, 1975), 354; Charles Bettelheim, "Apéndice I: Comentarios teóricos", en Arghiri Emmanuel, Desigual Exchange, 302–4; Alex Callinicos, Imperialism and Global Political Economy (Londres: Polity, 2009), 179–81; e Joseph Choonara, Unraveling Capitalism (Londres: Bookmarks, 2009), 34–35. Para unha refutación xeral de tales puntos de vista véxase Smith, Imperialism in the Twenty-First Century .
70. Jeff Schuhrke, Blue-Collar Empire: The Untold Story of Labor’s Global Anticommunist Crusade (London: Verso, 2024); Kim Scipes, The AFL-CIO’s Secret War Against Developing Country Workers (Lanham, Maryland: Lexington Books, 2011); Paul Buhle, Taking Care of Business: Samuel Gompers, George Meany, Lane Kirkland, and the Tragedy of American Labor (New York: Monthly Review Press, 1999).
71. Arrighi, The Geometry of Imperialism, 171–73; Giovanni Arrighi, The Long Twentieth Century (Londres: Verso, 1994). Para unha crítica da teoría dos custos das transaccións neste contexto véxase John Bellamy Foster, Robert W. McChesney e R. Jamil Jonna, “Monopoly and Competition in Twenty-First Century Capitalism”, Monthly Review 62, núm. 11 (abril de 2011): 27–31.
72. Para unha crítica do imperialismo humanitario, véxase Jean Bricmont, Humanitarian Imperialism (New York: Monthly Review Press, 2006).
73. Sobre a natureza da submisión da esquerda á hexemonía ideolóxica do capital no que se refire ao imperialismo, véxase Domenico Losurdo, Western Marxism: How It Was Born, How It Died, and How It Can Be Reborn (New York: Monthly Review Press, 2024). ), 75–77, 188–89, 209–10, 227.
74. Prabhat Patnaik, “Whatever Happened to Imperialism?”, Monthly Review, 42, núm. 6 (novembro 1990): 4.
75. Michael Hardt e Antonio Negri, Empire (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2000), 178, 234, 332–35; John Bellamy Foster, "Imperialism and ‘Empire", Monthly Review 53, núm. 7 (decembro 2001): 1–9; Atilio A. Boron, “'Empire' and Imperialism: A Critical Reading of Michael Hardt and Antonio Negri (Londres: Zed, 2005); Losurdo, Western Marxism, 184, 209–11, 230, 255. A hipótese do mundo plano foi ampliada por Friedman, quen afirmou enganosamente que iso tamén estaba de acordo con Marx e Engels. Thomas Friedman, The World Is Flat (Nova York: Farar, Strauss e Giroux, 2005).
76. David Harvey, The New Imperialism (Oxford: Oxford University Press, 2003), 137–82. Sobre a preferencia de Marx pola frase “expropiación orixinal” fronte á “acumulación primitiva [orixinal]” da economía política clásica-liberal, véxase Ian Angus, “The Meaning of 'So-Called Primitive Accumulation'”, Monthly Review 74, núm. . 11 (abril de 2023): 54–58.
77. Harvey, The New Imperialism, 209.
78. Harvey, The New Imperialism, 6–7, 137–40, 137–49; David Harvey, The Limits to Capital (Londres: Verso, 2006), 427–45; Rosa Luxemburg, The Accumulation of Capital (Nova York: Monthly Review Press, 1968).
79. A teoría da acumulación de Luxemburgo estaba baseada na noción de que o capitalismo non podía existir como un sistema autónomo e necesitaba conquistar “terceiros mercados” para reproducirse. Harvey, The New Imperialism, 6–7,137–40, 137–49, 299; Harvey, The Limits to Capital, 427–45; Luxemburg, The Accumulation of Capital. Sobre as diferenzas entre as teorías do imperialismo de Lenin e de Luxemburgo, véxase Magdoff, Imperialism: From the Colonial Age to the Present, 263–73.
80. David Harvey, The Enigma of Capital (Oxford: Oxford University Press, 2010), 34–35; David Harvey, "A Commentary on A Theory of Imperialism", 169–71.
81. US National Intelligence Council, Global Trends 2025 (Washington, DC: US ​​Government Printing Office, novembro de 2008): 4.
82. Hickel, Lemos e Barbour, “Unequal Exchange of Labour in the World Economy” 15–17; Crossa, “Unequal Value Transfer from Mexico to the United States” 50; UNCTAD, “The Topsy-Turvy World".
83. David Harvey citado en Salar Mohandesi, "The Specificity of Imperialism", Viewpoint, 1 de febreiro de 2018.
84. David Harvey, “Realities on the Ground: David Harvey Replies to John Smith” Review of African Political Economy, 5 de febreiro de 2018, roape.net.
85. Moishe Postone, " History and Helplessness: Mass Mobilization and Contemporary Forms of Anticapitalism", Public Culture 18, núm. 1 (2006): 96–97; Moishe Postone, Time, Labor, and Social Domination: A Reinterpretation of Marx's Critical Theory (Cambridge: Cambridge University Press, 1996).
86. O argumento de Postone salientou a crítica a Noam Chomsky e Naomi Klein, centrándose nos seus relatos sobre o papel de Estados Unidos e Israel en Oriente Medio.
87. Foster, McChesney e Jonna, "Monopoly and Competition in Twenty-First Century Capitalism".
88. Banco Mundial, World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains (Washington, DC: International Bank for Reconstruction and Development, 2020), 15, 19, 26; Benjamin Selwyn e Dara Leyden, “World Development under Monopoly Capitalism”, Monthly Review 73, núm. 6 (novembro 2021): 21-24.
89. Chibber, "To Fight Imperialism Abroad, Build Class Struggle at Home".
90. Chibber, "To Fight Imperialism Abroad, Build Class Struggle at Home". A análise de Chibber segue a teoría do ultraimperialismo de Kautsky, que separaba o concepto de imperialismo do de explotación mundial. Véxase Anthony Brewer, Marxist Theories of Imperialism (Londres: Routledge, 1990), 130.
91. Vivek Chibber, The Class Matrix (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2022).
92. Robinson, Into the Tempest, 99–121. Sobre as debilidades empíricas da tese do capital transnacional, véxase Samir Amin, «Transnational Capitalism or Collective Imperialism?», Pambazuka News, 23 de marzo de 2011; Ha-Joon Chang, Things They Don't Tell You About Capitalism (Nova York: Bloomsbury, 2010), 74–87; Ernesto Screpanti, Global Imperialism and the Great Crisis (Nova York: Monthly Review Press, 2014), 57–58.
93. Robinson, “The Unbearable Manicheanism of the ‘Anti-Imperialist’ Left,”; Robinson, “Capitalist Globalization, Transnational Class Exploitation, and the Global Police State”; Robinson, “The Travesty of ‘Anti-Imperialism,'” 592.
94. William I. Robinson, Global Capitalism and the Crisis of Humanity (Cambridge: Cambridge University Press, 2014), 126; Lenin, “Imperialism and the Split in Socialism”, 115.
95. Robinson, " Capitalist Globalization, Transnational Class Exploitation, and the Global Police State".
96. Gilbert Achcar, "How to Avoid the Anti-Imperialism of Fools", The Nation, 6 de abril de 2021; Roger D. Harris, "Anti-Anti-Imperialism: Gilbert Achcar's Leftist Imperialism with Caveats", Mint Press, 1 de xuño de 2021; Gilbert Achcar, "Reflections of an Anti-Imperialist After Ten Years of Debate", New Politics, setembro de 2021, newpol.org; Gilbert Achcar, "Libya: A Legitimate and Necessary Debate from an Anti-Imperialist Perspective", Le Monde diplomatique, 28 de marzo de 2011, mondediplocom.
97. Gabriel Hetland, "Why Is Venezuela Spiraling Out of Control?" NACLA, 15 de abril de 2017, nacla.org; Jordan Woll, "Jacobin Magazine Attacks Venezuela, Cuba, and TeleSur", Liberation News, 12 de xuño de 2017, liberationnews.org. Nun artigo recente en Sidecar, unha publicación en liña, asociada a New Left Review, Gabriel Hetland non só repite as críticas extremadamente distorsionadas ás eleccións de Venezuela en 2024 por parte do sistema mediático imperial, senón que deixa claro que a principal preocupación é “que as políticas socialdemócratas" serán vistas como "inasumíbeis no século XXI". Polo tanto, hai que abandonar calquera apoio a Venezuela en prol dunha política socialdemócrata, aínda que se recoñezan as sancións extremas dos Estados Unidos e os intentos de golpe de estado. Gabriel Hetland, “Fraud Foretold?”, Sidecar, 21 de agosto de 2024. Para unha visión alternativa véxase Drago Bosnic, “Venezuelan Presidential Election from a Serbian Observer's Perspective—Interview”, BRICS Portal, 26 de agosto de 2024. On “democratic imperialism” ver Stanley Kurtz, “Democratic Imperialism: A Blueprint”, Hoover Institution, abril 1, 2003.
98. Harris, "Why Doesn’t the World Make Sense Any More?”; Alessandro Borin, Michelle Mancini, and Daria Taglioni, “Measuring Countries and Sectors in GVC,” World Bank Blogs, 22 de novembro de 2021, worldbank.org
99. István Mészáros, “ The Uncontrollability of Global Capital ”, Monthly Review 49, núm. 9 (febreiro 1998): 32; István Mészáros, Socialism or Barbarism (Nova York: Monthly Review Press, 2001), 28–29. Robinson abandona por completo o ámbito da realidade na súa teoría do "Estado capitalista transnacional emerxente". Robinson, Global Capitalism and the Crisis of Humanity, 65–69.
100. Hung, “Rereading Lenin’s Imperialism at the Time of U.S.-China Rivalry”; Hung, Clash of Empires, 62, 65.
101. Ruy Mauro Marini, “Brazilian Sub-Imperialism,” Monthly Review 23, no. 9 (febreiro 1972): 14–24.
102. Ilya Matveev, " We Live in a World of Growing Interimperialist Rivalries", Jacobin, maio de 2024; Ashley Smith, "Imperialism and Anti-Imperialism Today", Tempest, 24 de maio de 2024.
103. Michael Roberts, " 50 Years of Dependency Theory ", The Next Recession, 4 de novembro de 2023; Guglielmo Carchedi e Michael Roberts, "The Economics of Modern Imperialism", Historical Materialism 29, núm. 4 (2021): 23–69; Andrea Ricci, "Unequal Exchange in the Age of Globalization", Review of Radical Political Economics 51, núm. 2 (2019).
104. Escribindo sobre “The Travesty of 'Anti-Imperialism'” en The Journal of World-Systems Research, Robinson repite as calumnias contra Prashad lanzadas por órganos de medios do establishment, incluíndo The Daily Beast e New Lines Magazine (e máis recentemente, xa que o artigo de Robinson foi publicado por primeira vez polo New York Times), que implica importantes doazóns financeiras ao Instituto Tricontinental de Investigación Social, onde Prashad é director executivo. As doazóns en cuestión proceden de Roy Singham, presidente do consello consultivo internacional de Tricontinental e unha figura destacada cunha longa historia de activismo antirracial-capitalista, antiimperialista e socialista nos Estados Unidos e no mundo, que fixo fortuna no desenvolvemento de software. Dependendo de New Cold War, ataques ao estilo macarthysta dos medios corporativos, Singham polas súas simpatías polo socialismo con características chinesas, así como o seu apoio financeiro a Tricontinental e outras organizacións de esquerda en todo o mundo, Robinson afirma que Prashad "parece ser políticamente". comprometido” debido á aceptación por parte de Tricontinental das doazóns de Singham. É certo que desde o punto de vista imperialista, tales doazóns son ilexítimas na medida en que entran en conflito cos obxectivos da Nova Guerra Fría de Washington. Porén, a acusación de Robinson de que Prashad é polo tanto "comprometido politicamente" non ten sentido desde un punto de vista antiimperialista, onde a aceptación dese financiamento está totalmente de acordo cunha crítica fundamental ao sistema mundial imperialista. Robinson, “The Travesty of 'Anti-Imperialism'”, 592; "A Global Web of Chinese Propaganda Leads to a US Tech Mogul", New York Times, 10 de agosto de 2023; Vijay Prashad, " My Friends Prabir and Amit and in Jail in India for their Work in the Media ", Counterpunch, 4 de outubro de 2023.
105. Pierre Rousset, "China: A New Imperialism Emerges", International Viewpoint, 18 de novembro de 2021.
106. Ver Editores, “Notes from the Editors”, Monthly Review 75, núm. 6 (novembro 2023).
107. Minqi Li, "China: Imperialism or Semi-Periphery?", Monthly Review 73, núm. 3 (xullo-agosto de 2021): 57. Un erro no texto orixinal facía referencia aos cálculos da perda neta de traballo de China para incluír “non só a transferencia de traballo neta que resulta das condicións de intercambio laborais desfavorábeis de China, senón tamén a man de obra representada nos 'excedentes comerciais' de China” (Li, “China: Imperialism or Semi-Periphery?”, 56). Sobre a metodoloxía, véxase Minqi Li, China in the 21st Century (Londres: Pluto, 2015): 200–2. Véxase tamén Foster e McChesney, The Endless Crisis, 165–74; Suwandi, Jonna e Foster, "Global Commodity Chains and the New Imperialism".
108. "Comparing United States and China by Economy", Statistics Times, 29 de agosto de 2024.
109. “Hyper-Imperialism: A Decadent New Stage”, Instituto Tricontinental, 23 de xaneiro de 2024; Servizo de Investigación do Congreso dos Estados Unidos, Instances of Use of United States Armed Forces Abroad, 1798–2023, 7 de xuño de 2023; John Pilger, " There Is a War Coming Shrouded in Propaganda ", John Pilger (blog), 1 de maio de 2023, braveneweurope.com.
110. Frederick Thon, Manuel Rodríguez Banchs e Jorge Lefevre Tavárez, “The 'Multipolar World': A Euphemism for Multiple Imperialisms”, The Call, 6 de xullo de 2024, socialistcall.com.
111. Frantz Fanon, The Wretched of the Earth (Nova York: Grove Press, 1963).
112. “Principles of Unity”, Black Alliance for Peace, blackallianceforpeace.com. Para os ensaios antiimperialistas de Du Bois durante a Primeira Guerra Mundial e despois, notábeis como críticas ao capitalismo racial e ao imperialismo, véxase W.E.B. Du Bois, Darkwater (Mineola, New York: Dover, 1999): Charisse Burden-Stelly, “ Modern US Racial Capitalism: Some Theoretical Insights ”, Monthly Review 72, núm. 3 (xullo-agosto de 2020): 8-20.
113. Ruth Wilson Gilmore, “On the Centenary of Lenin's Death”, Verso (blog), 25 de xaneiro de 2024; Roxanne Dunbar-Ortiz, An Indigenous Peoples' History of the United States (Boston: Beacon, 2014), 162–77.

__________________________________________________________________________

[Artigo tirado do sitio web Monthly Review, do 3 de novembro de 2024]

• capitalismo
• esquerda
• Estados Unidos
• imperialismo
• mundo