A independencia dos bancos centrais como estratexia da loita de clases
Aínda que os gobernos poden desempeñar, e de feito desempeñan, un papel importante na imposición de programas de austeridade, o banco central, que non ten que render contas, está illado do descontento popular e da presión política e, como tal, é un medio eficaz para impor políticas de loita de clases
Kristalina Georgieva, Directora Xerente do Fondo Monetario Internacional (FMI), publicou recentemente no seu blog un artigo sobre a necesidade de “reforzar a independencia dos bancos centrais para protexer a economía mundial”. Nel, insta nerviosamente a preservar esta estratexia neoliberal chave fronte á inestabilidade económica e a ameaza da presión política.
A Georgieva moléstalle: “...os banqueiros centrais enfróntanse hoxe a moitos desafíos á súa independencia. Medran as peticións de recortes dos tipos de interese, aínda que sexan prematuros, e é probable que se intensifiquen cando a metade da poboación mundial vote este ano. Aumentan os riscos de interferencia política na toma de decisións dos bancos e nos nomeamentos de persoal. Os gobernos e os banqueiros centrais deben resistir estas presións”.
É de supor que Georgieva insta con toda seriedade aos seus lectores a “considerar o que os bancos centrais independentes lograron nos últimos anos”. A continuación, expón unha listaxe de todo o que os bancos centrais fixeron para manter un nivel de estabilidade para o capitalismo global que, no que a ela respecta, é sinónimo de benestar para as poboacións de clase traballadora.
Política monetaria
Segundo Georgieva, durante a pandemia, os banqueiros centrais garantiron unha “flexibilización monetaria agresiva que axudou a evitar un colapso financeiro mundial e a acelerar a recuperación”. Con todo, cando “a atención pasou a centrarse no restabelecemento da estabilidade de prezos, os bancos centrais endureceron axeitadamente a política monetaria, aínda que en distintos prazos. A súa resposta axudou a manter ancoradas as expectativas de inflación na maioría dos países, mesmo cando o aumento dos prezos alcanzou máximos de varias décadas”.
Baseándose na cuestionábel suposición de que as políticas de tipos de xuros controlaron a inflación e a puxeron baixo control, Georgieva continúa afirmando que “o seu éxito até o de agora se debeu en gran medida á independencia e credibilidade que moitos bancos centrais acumularon nas últimas décadas”. Mesmo suxire que a natureza relativamente efémera da inflación galopante dos últimos tempos, a diferenza da experiencia máis grave dos anos setenta, é atribuíbel á independencia dos bancos centrais.
Georgieva está ansiosa por disipar calquera idea confusa de que a independencia se poida interpretar como unha falta de responsabilidade. Afirma grandilocuentemente que “para exercer un enorme poder nas sociedades democráticas, a confianza é clave. Os bancos centrais deben conquistar esa confianza cada día, mediante unha gobernanza sólida, transparencia e rendición de contas, e cumprindo coas súas responsabilidades básicas”.
No centro desta confianza gañada está garantir que “a política monetaria sexa predicíbel e se basee na consecución dos obxectivos a longo prazo encomendados, en lugar de en beneficios políticos a curto prazo. Empeza cun mandato lexislativo claro que estabeleza a estabilidade de prezos como obxectivo principal”. Advirte a calquera sentimental débil que poida pór o emprego “no mesmo pedestal” que a estabilidade de prezos que só fracasarán no seu obxectivo se se atreven a interferir no traballo vital dos banqueiros centrais.
Os gobernos electos deberíanse manter á marxe dos seus bancos centrais e evitar ser tan imprudentes fiscalmente que dificulten unha política monetaria eficaz. Cando os bancos centrais e os gobernos desempeñan cada un o seu papel, vimos un mellor control da inflación, mellores resultados en crecemento e emprego, e menores riscos para a estabilidade financeira”.
Porén, lonxe de se limitar a facer comentarios desde a barreira, o “FMI está aquí para axudar aos responsables políticos a afrontar estes retos”. O organismo pode ofrecer “asistencia técnica aos membros que traballan para mellorar a gobernanza e os marcos xurídicos” e está sempre disposto a “facer da independencia un alicerce explícito nalgúns programas de financiamento apoiados polo Fondo, acordando cos membros medidas para medila e alcanzala”.
Georgieva conclúe a súa mensaxe cun chamamento a “preservar e fortalecer os bancos centrais para gañar a loita contra a inflación hoxe e fomentar a estabilidade económica e o crecemento nos vindeiros anos” porque “isto beneficiará a todos”. Nesta situación, con “tanto en xogo, debemos preservar e reforzar a independencia dos bancos centrais”.
O economista poskeynesiano estadounidense Thomas Palley argumentou que “a independencia dos bancos centrais é un produto da economía neoliberal e ten como obxectivo promover e institucionalizar os intereses neoliberais”. O principal cambio cara a ela “produciuse a finais da década de 1980 e na década de 1990, un período que foi testemuña da consolidación da hexemonía política e económica neoliberal”.
Palley suxire que “a independencia do banco central pode considerarse como una case externalización da política de tipos de xuros”. Como tal, “ponse a carón dos intereses económicos do capital contra os do traballo“. A súa eficacia como estratexia consiste en crear a ilusión de que a política monetaria é unha cuestión puramente técnica que os gobernos electos deberían deixar en mans de tecnócratas. Aínda que os gobernos poden desempeñar, e de feito desempeñan, un papel importante na imposición de programas de austeridade, o banco central, que non ten que render contas, está illado do descontento popular e da presión política e, como tal, é un medio eficaz para impor políticas de loita de clases.
Aínda que o FMI e os bancos centrais insisten teimudamente en que as subidas dos tipos de xuros do último período foron medidas prudentes que frearon con éxito a inflación, a natureza da repentina inestabilidade dos prezos pon isto en cuestión, como sinalaron diversos comentaristas. En UnHerd, Thomas Fazi diríxese especificamente ao Banco de Inglaterra, sinalando que “oficialmente, as accións do Banco están encamiñadas a frear a inflación. Pero este enfoque só tería sentido se a inflación actual estivese impulsada por un exceso de demanda'.
Quedou ben estabelecido que as subas de prezos foron impulsadas por “choques de oferta” tras a pandemia e que isto se viu agravado pola especulación oportunista nalgúns sectores de materias primas. Todas as lerias sobre unha “espiral de prezos e salarios” sinxelamente non se baseaban en ningunha avaliación honesta da situación. En realidade, as accións dos bancos centrais buscaban moi deliberadamente debilitar a capacidade dos traballadores para compensar a caída dos salarios reais.
A resposta dos bancos centrais á crise do custo da vida pode considerarse máis ben un ataque preventivo. En efecto, a presión inflacionista provocou un aumento da militancia obreira en varios países. O temor dos banqueiros centrais e da clase cuxos intereses representan era que esta tendencia alcanzase niveis que puidesen ameazar a posición enormemente reforzada que lograran durante as décadas neoliberais. Así pois, toda a ofensiva dos bancos centrais estaba impulsada principalmente polo desexo de socavar “un aumento potencial do poder de negociación dos traballadores”.
Áxil loita de clases
É moi significativo que a Directora Xerente do FMI se pronuncie sobre a cuestión da independencia dos bancos centrais nesta conxuntura. Forma parte dos esforzos do Fondo por “perfeccionar e adaptar as actividades básicas da institución para axudar os países membros a afrontar os retos que expoñen as actuais transicións da economía mundial”.
Georgieva e os seus colegas son moi conscientes de que o capitalismo mundial é moito menos estábel que no período anterior á crise financeira de 2008. Nesta situación, o FMI desempeña un papel destacado no desenvolvemento dunha estratexia de loita de clases baseada en “a axilidade, a integración e a concentración nos membros“. Isto permitiría realizar un gran esforzo para conter os salarios, impor a austeridade e impulsar a rendibilidade, mantendo ao mesmo tempo unha estreita vixilancia sobre os sinais de perigo económico para realizar viraxes bruscas cara a medidas de estímulo temporais ou localizadas co fin de evitar crises incontroladas.
Neste senso, o banco central independente, como logro chave das décadas neoliberais, é unha ferramenta indispensábel. Significativamente illado da presión política e estreitamente vinculado ao capital financeiro, o banco central ten un papel particularmente importante e desapiadado que desempeñar.
Con todo, é pouco probábel que aos traballadores de todo o mundo os convenza a insistencia do FMI en que esta dura menciña se lles impón polo interese común. Os obxectivos de estabilidade e crecemento de Georgieva significarán unha redución do nivel de vida e unha intensificación da explotación. Con todo, isto pode revelar á súa vez que os bancos centrais independentes simplemente non están o suficientemente illados como para escapar da ira e a resistencia que desatan as súas medidas.
[Artigo tirado do sitio web Sin Permiso, do 14 de abril de 2024]