A guerra comercial entre EUA e China expresa os problemas do capitalismo mundial
A liberalización da economía mundial baixo o discurso hexemónico “neoliberal”, ensaiado baixo ditaduras xenocidas no sur de América desde 1973, facilitou a libre circulación de capitais que transitoriamente resolveu o problema de rendibilidade do capital estadounidense, europeo e xaponés ante as fortes caídas de fins dos sesenta e comezos dos setenta, recolocando os seus investimentos noutros territorios “emerxentes”, especialmente China
O venres 6 de xullo Estados Unidosimpuxo aranceis ás importacións provenientes de China por 34.000 millóns de dólares. A inmediata resposta chinesa foi de réplica e polo mesmo importe.
A escalada proteccionista ameaza multiplicar ese montante por varias veces, transcendendo a relación bilateral e afectando ao propio capitalismo como sistema mundial.
É Estados Unidos contra China, pero tamén Estados Unidos contra Europa, ou Canadá e México, ou sexa, contra todos os países do sistema mundial co fin de recompor a favor de Washington as relacións económicas bi ou multilaterais.
Desde as relacións internacionais témese porque ninguén ten o poder de confrontación de EUA, ou deste e de China.
EUA ten o poder do dólar, con capacidade de emitir a vontade, aínda sendo iso relativo, do mesmo xeito que suma poder bélico e cultural e intenta a supremacía tecnolóxica en tempos contemporáneos.
China sostense nun xigantesco superávit comercial e financeiro, especialmente en bonos do Tesouro de EUA, xunto á súa ampliada capacidade de gasto bélico e de desenvolvemento tecnolóxico de última xeración.
A batalla polo dominio tecnolóxico está no centro da discusión comercial, monetaria e produtiva, ao que debe sumarse a capacidade de disuasión bélica e a influencia mediático cultural.
Esta situación de confrontación descoloca a lóxica aperturista e liberalizadora inspirada desde o mentirán ideario neoliberal, que supón a non intervención estatal, desmentida desde unha xigantesca participación de cada Estado Nación no sustento dos intereses dos capitais de orixe nos seus territorios.
A realidade é que eses intereses privados se negocian nos organismos internacionais, xestionados por funcionarios dos Estados Nacionais en favor dos capitais privados. O Estado é o mecanismo de lobby do capital privado. No ámbito nacional o Estado regula os intereses do capital contra o conxunto social e no ámbito mundial cada Estado defende os capitais nacionais en función da súa capacidade negociadora no sistema mundial.
Sen o Estado Nación, os capitais privados non poden impoñer as súas necesidades como regras do sistema mundial.
Trump e o seu proteccionismo descoloca os organismos internacionais e os seus mentores ideolóxicos, contraponndo as súas propostas contra o sentido común neoliberal construído por catro décadas despois o da crise dos setenta.
Quedan descolocados organismos, funcionarios e intelectuais da lóxica “globalizadora”, sexa o FMI, a OMC, ou aqueles que remiten á corrente principal do pensamento económico “liberal” (ou neoliberal), os que inflúen na Academia, os medios de comunicación e nomeadamente nos gobernos de dereita, en expansión en varios territorios do planeta.
Existe, daquela, incerteza tras décadas dun discurso “aperturista e liberalizador”, que co cuantioso déficit comercial estadounidense, principalmente con China, espiu os seus límites.
Non era que a apertura resulta beneficiosa para todos os países?
O triunfo de Trump explícase polos votos do descontento coa globalización, polo efecto do peche de empresas e o seu impacto no emprego e a crise urbana de territorios antigamente progresistas, sexa Detroit como capital do automóbil, ou outras cidades pantasmas e/ou desaparecidas, ou diminuídas rutas que explicaron o progreso de outrora, caso da Ruta 66 en EUA.
Por iso, Trump fixo campaña e acadou a presidencia de EUA mantendo a palabra de orde “America First”, o que supoñía unha crítica á liberalización operada e impulsada durante case catro décadas desde EUA, entre Reagan (1981-1989) e Obama (2009-2017). Na lectura de Trump e os seus votantes, EUA perdeu coa globalización, na desindustrialización e perdas de emprego.
Mais, atención, que nese mesmo tempo histórico operou a modernización de China, iniciada en 1978 por Deng Xiao Ping, para transformar o país xa hai uns anos na “fábrica” do mundo, apropiándose do primeiro lugar na produción e exportación de bens materiais do sistema mundial. Aquí a lectura é de ganancia coa globalización.
É curioso observar como os promotores da globalización fan un balance negativo sobre as consecuencias no seu territorio, e á inversa, a urxencia chinesa preséntase como sostén da continuidade da globalización.
A liberalización da economía mundial baixo o discurso hexemónico “neoliberal”, ensaiado baixo ditaduras xenocidas no sur de América desde 1973, facilitou a libre circulación de capitais que transitoriamente resolveu o problema de rendibilidade do capital estadounidense, europeo e xaponés ante as fortes caídas de fins dos sesenta e comezos dos setenta, recolocando os seus investimentos noutros territorios “emerxentes”, especialmente China.
Unha nova orde emerxeu ante os problemas do capitalismo mundial nos 60/70, que era aínda un mundo bipolar que proxectaba no imaxinario social global a posibilidade de ir máis aló do capitalismo e polo tanto impoñíase cultural e ideoloxicamente demostrar as vantaxes do libre cambio no novo tempo de transnacionalización da economía mundial, contra calquera proposta de orde anticapitalista.
Eses fluxos de investimento orientáronse principalmente cara a Asia e o Medio Oriente, petróleo mediante para este caso.
China foi o gran receptor de investimentos externos, baixo a soberanía do Estado gobernado polo Partido Comunista, o que supoñía a xestión soberana da orde económica baixo a dirección do Estado Nación. Entre outras cuestións, os gobernantes de China non allearon a propiedade do chan e estableceron normas restritivas á lóxica universal do capital.
O fluxo de capitais cara a China constituíu un xigantesco stock para a acumulación e reprodución ampliada do capital, non só en China, senón no ámbito mundial. O capital do Estado chinés axigantouse nese período e con esa lóxica.
Mais nese proceso, China medrou na produción material e polo tanto na oferta comercial global, con capital estatal e privado, moi especialmente en contra do papel de EUA, á vez que se constituía no principal financiador co seu excedente económico, do déficit fiscal e comercial de EUA. China é o maior posuidor de bonos do tesouro de EUA.
Con esa acumulación material, China preséntase últimamente na disputa monetaria. A súa moeda actúa contra a antiga hexemonía do dólar lograda desde Bretton Woods en 1944. Son cuantiosos os convenios comerciais bilaterais acordados nos últimos anos con moeda China, o yuan.
Orde e desorde no capitalismo
O interrogante é se EUA baixo o goberno Trump ou sucesivos coa mesma orientación, se a política interna estadounidense así o indicase (crecemento económico mediante ou baixa do desemprego), poderá reverter a situación estructural xestada por décadas de liberalización, a contramán da orixe “proteccionista” que levou as colonias independizadas en 1776 a crecer e transformarse contra 1945 na potencia hexemónica da orde imperialista.
Cómpre a mención histórica xa que Inglaterra se constituíu en potencia hexemónica baixo a palabra de orde liberal do libre comercio, a libre competencia e o libre cambio. É unha concepción ideolóxica sustentada no pensamento clásico da nova ciencia emerxente: a Economía Política, con Adam Smith e o seu “Acerca da riqueza das nacións” contra 1776, ou David Ricardo e a súa magna obra de 1817 “Principio de economía política e tributación”.
A tradución dese ideario no novo país foi a contramán do libre comercio e sustentouse nun renovado proteccionismo para a industrialización e as finanzas desde un nacionalismo propio (algo similar ocorreu en Alemaña). O ideólogo dese proceder foi Alexander Hamilton, un dos pais fundadores e o primeiro Secretario do Tesouro do goberno de George Washington.
O proteccionismo orixinario de Hamilton é o antecedente histórico dunha política económica que situou EUA na liña de sucesión da hexemonía imperialista, único caso desa evolución desde o seu inicio colonial. EUA como Gran Bretaña, despois da súa consolidación como potencia industrial e financeira promoveu xunto ao proteccionismo para o seu territorio e capitais, a máis ampla apertura do resto do mundo.
Así é como se construíu o mundo capitalista desde 1945, inundando de dólares o sistema mundial para declarar a non convertibilidade do dólar en 1971 rompendo todos os acordos sustentados ao final da segunda guerra mundial. O mundo capitalista desbaratouse entón, pero EUA consolidou o seu poder económico, militar e cultural.
Poderá consolidarse agora desbaratando as relacións internacionais construídas durante décadas?
A impunidade da política exterior do imperialismo estadounidense é unha constante desde a súa histórica hexemonía, mesmo desde antes (expansión territorial histórica contra México, por exemplo).
Coa caída da URSS validouse o imaxinario para a libre circulación do capital baixo hexemonía estadounidense, o que atopou límites en varios procesos en curso, onde China é un dos máis destacados, non o único.
Entre outros pode rexistrarse a re-urxencia de Rusia no sistema mundial, especialmente por razóns militares e diplomáticas.
Pode tamén considerarse noutro plano o proceso de cambio político na nosa América a comezos do século XXI, o que provocou a contraofensiva das clases dominantes en curso, vía golpes brandos e forte batalla ideolóxica cultural para recompoñer a axenda da restauración liberalizadora.
Máis aló do capitalismo
Escóitanse voces críticas á guerra comercial desatada por EUA, que semella que defenden a orde capitalista vixente desde os setenta e oitenta baixo o discurso neoliberal.
Coma se o proceder actual do EUA gobernado por Trump fose contrario a un benestar desexado gobernado pola experiencia previa.
Non se comprende que o proceder previo, de Reagan a Obama era a forma asumida da supremacía estadounidense (neoliberal) e que agora con Trump asúmese unha nova etapa (proteccionista?) para renovar e recrear a dominación estadounidense.
O efecto social negativo en materia de maior explotación e depredación de bens comúns operou coa proposta de liberalización da economía en tempos aperturistas e tratados de libre comercio e bilaterais en defensa dos investimentos, como agora co proteccionismo de Trump.
Por iso A Nosa América debe recompoñer unha estratexia de integración rexional alternativa ás demandas e intereses das transnacionais e das principais potencias da dominación contemporánea.
Nin aquela orde liberal foi favorábel aos explotados e empobrecidos, nin esta busca proteccionista o será para a ampla maioría da sociedade.
A guerra comercial e monetaria é pola dominación e a aspiración debería ser por constituír a loita pola emancipación social.
Por iso, o debate debe ir máis aló e pensar na crítica da orde contemporánea, incluído a desorde xerada desde a guerra comercial ou monetaria, parte de procesos de confrontación ideolóxica ou bélica que o panorama mundial devolve.
Nin o pensamento hexemónico nin o poder real imaxinan ese horizonte máis aló do capitalismo, que só pode estar na capacidade social de criticar o noso tempo para transformar a realidade en favor das necesidades sociais insatisfeitas. Todo un desafío social e intelectual.
[Artigo tirado do blog do autor, do 7 de xullo de 2018