A disputa da orde capitalista máis aló da guerra e a militarización
A hexemonía estadounidense existe, pero nunha tendencia declinante e en disputada con outros países e polos do desenvolvemento capitalista, no que as novas alianzas militares, económicas, comerciais e financeiras engaden novos ámbitos de confrontación, que animan horizontes máis complexos para a loita anticapitalista
A situación de guerra en Europa agrava as condicións de funcionamento da economía mundial, especialmente atinxidas polas sancións desde os Estados Unidos e os seus socios occidentais a Rusia. Xunto con iso, tamén interveñen as respectivas respostas emanadas desde Moscova, explicitadas recentemente na disposición de cobrar o gas exportado a países hostís en rublos rusos.
Falamos de sancións comerciais, financeiras, políticas, que actúan nunha dinámica de confrontación militar, con incrementos de orzamentos para a guerra e reactivación dunha esfera da economía que afasta obxectivos até hai pouco enunciados como de privilexio, sexa a saúde, o emprego, a loita contra a pobreza e o desemprego, ou o coidado do medio ambiente en contra do cambio climático.
Como parte da asistencia a Ucraína, o FMI aprobou o 9 de marzo pasado un desembolso de 1.400 millóns de dólares a Ucrania(1).
Guerra económica, guerra monetaria
Máis aló da situación de guerra, cómpre considerar impactos nos propios países e na orde mundial, en rigor, non só acerca da actual situación en Europa, senón coa restra de sancións unilaterais dos EUA e os seus socios sobre un conxunto de países, entre eles, China, Irán, Cuba ou Venezuela.
Entre outros indicadores, resulta interesante verificar o que ocorre nas cotizacións monetarias, importante en tanto as moedas nacionais referencian a capacidade de intervención global de cada país na orde económica do capitalismo. As moedas son parte esencial dunha lóxica de acumulación capitalista, definida polas relacións monetarias mercantís, onde o fetiche do diñeiro orienta a cotiandade nun marco crecente de mercantilización.
A moeda rusa viña sufrindo un proceso devaluatorio nos últimos anos contra o dólar estadounidense, a moeda de referencia no ámbito mundial. Está clara a asimetría entre un e outro país, e a lóxica subordinada de Rusia á dominación global dos EUA, aínda cando as definicións desde Moscova apuntan reiteradamente a unha desvinculación desa norma de organización económica global. O avance de convenios e acordos con outros países, especialmente con China apuntan nesa dirección.
Ese proceso devaluatorio foi a máis desde mediados de febreiro, antes da invasión, e xa coa acción militar sobre Ucraína e as sancións económicas impulsadas desde Washington, a debilidade do rublo foi evidente. Se o 23/2 se necesitaban 83,67 rublos para obter un dólar estadounidense, ao día seguinte, xornada da incursión militar, o rublo pasou a 105,21 dólares e alcanzou a 143,87 dólares o 7/3/2022. Desde aquela, e con réplicas ás sancións, en particular co anuncio de vender o gas en rublos, especialmente a Europa, a cotización corrixiuse até chegar aos 84,02 rublos por dólar o primeiro de abril de 2022, recuperando as cotizacións ao momento previo á guerra.
Trátase dun sobe e baixa de cotizacións, como sinal da inestabilidade monetaria nun país, ante sancións orientadas desde a hexemonía económica, financeira e monetaria, asentadas no poder do dólar estadounidense e o euro. Información recente do FMI sinala que, se as reservas internacionais asignadas por moedas de alcance global ascenden aos 12.050,53 billóns de dólares estadounidenses, se recoñecen á moeda emitida desde Washington uns 7.087,14 billóns, o 58,81% do total, e ao euro, uns 2.486,88 billóns da mesma moeda, un 20,63%(2). Entrambas as moedas atinxen un 79,44% da posesión de divisas en reservas no sistema mundial.
O dólar dos EUA e o euro hexemonizan as finanzas globais e na sociedade capitalista, monetario mercantil, poñen de manifesto a hexemonía integral do capitalismo contemporáneo. A información do Fondo continúa indicando que as reservas en iens son do 5,557%; en libras esterlinas do 4,78%; en yuans un 2,78%; en dólares canadense dun 2,38%; en dólares australianos dun 1,80%; en francos suízos dun 0,20%, e nun conxunto doutras divisas dun 3,01%. Queda clara a preeminencia do dólar como resgardo de valor expresado nas reservas internacionais.
Porén, o propio FMI, hai case un ano chamou a atención na caída importante do dólar no total das reservas internacionais do conxunto de países(3). Aí anúnciase que: “a participación dos activos en dólares estadounidenses nas reservas do banco central se reduciu en 12 puntos porcentuais, do 71 ao 59 por cento”.
Di o comunicado que a participación do euro (desde 1999) “flutuou ao redor do 20 por cento, mentres que a participación doutras moedas, incluídos o dólar australiano, o dólar canadense e o renminbi chinés, subiu ao 9 por cento” a fins do 2020. Entre outros aspectos, o comunicado concluía: “Algúns esperan que a participación do dólar estadounidense nas reservas globais continúe caendo a medida que os bancos centrais das economías de mercados emerxentes e en desenvolvemento busquen unha maior diversificación da composición de moedas das súas reservas. Algúns países, como Rusia, xa anunciaron a súa intención de facelo”.
A disputa pola hexemonía
Polo tanto, a hexemonía estadounidense existe, pero nunha tendencia declinante e en disputa con outros países e polos do desenvolvemento capitalista, no que as novas alianzas militares, económicas, comerciais e financeiras, exacerbadas en tempos de guerras explícitas, engaden novos ámbitos de confrontación, que animan horizontes máis complexos para a loita anticapitalista.
Un dato relevante é a incorporación da moeda de China en 2015 para referir as valorizacións dos Dereitos Especiais de Xiro (DEG), o activo do FMI(4). Segundo a fonte, os DEG compóñense de 41,73% en dólar estadounidense; 30,93% de euros; 10,92% do yuan; 8,33% do ien e 8,09% da libra esterlina. Queda clara a importancia crecente de China, de recente incorporación entre as moedas globais para referenciar o activo do Organismo internacional.
O FMI sinala que unha vez que se romperon os acordos de Bretton Wodds en 1971, pola decisión unilateral dos EUA ao declarar a non convertibilidade do dólar, os DEG pasaron a referirse a unha cesta de moedas, recoñecidas polo seu papel no comercio mundial e a xeneralizada aceptación global.
A incorporación da moeda chinesa, o yuan ou renminbi en 2015 é o recoñecemento do lugar do xigante asiático na economía mundial capitalista, situado como terceira moeda de referencia no organismo internacional, polo seu peso no comercio global e o nivel de circulación e aceptación no mercado mundial. A próxima asignación de porcentuais farase a mediados do 2022 e aí poderase calibrar a evolución da referencia de cada moeda da cesta con vinculo nas relacións económicas internacionais.
Queda de manifesto o crecente papel de China na economía mundial, disputando a preeminencia na produción e disputando un lugar como referencia da súa moeda no lugar do “diñeiro mundial”. Hai que pensar que ese papel de diñeiro mundial foi asumido historicamente polo ouro, a libra esterlina e o dólar desde 1945, que mantén aínda o seu lugar de predominio.
O debate que xera a crise mundial capitalista a inicios do século XXI, o fenómeno das “punto com”; acrecentada no estourido do 2007/09; a recesión da pandemia durante o 2020 e a lenta recuperación do 2021/22; xunto coa actual guerra e as sancións asociadas a réplicas, levan a pensar en novos horizontes da reestruturación da orde capitalista, algo que atinxe en si mesmo á guerra: militar, económica, financeira e monetaria.
Asistimos a un tempo de incertezas, inzado de manipulacións mediáticas que dificultan considerar os avatares da conxuntura, pero que, procurando en diversas informacións, nos permiten avaliar a dinámica económico social de cambios en perspectiva no presente e o futuro próximo.
En todo caso, é de interese pensar cal é o lugar que ocupa a rexión latinoamericana e caribeña nas condicións actuais. A revista The Economist, de marzo de 2022, sinala nun cadro o horizonte político latinoamericano para 2023, cunha dereita en retroceso nos probábeis gobernos resultantes das eleccións próximas. Máis aló do institucional, a conflitividade social crecente amosa as aspiracións de cambios que demandan os pobos, algo pouco considerado na contabilidade de combates militares e económicos do poder.
_____________________________________________________________________________
Notas:
[1] FMI. https://www.imf.org/es/News/Articles/2022/03/09/pr2269-ukraine-imf-executive-board-approves-usd-billion-in-emergency-financing-support-to-ukraine
[2] FMI. https://data.imf.org/?sk=E6A5F467-C14B-4AA8-9F6D-5A09EC4E62A4
[3] FMI. Serkan Arslanalp e Chima Simpson-Bell. “La participación del dólar estadounidense en las reservas mundiales de divisas cae al mínimo en 25 años”, do 5/5/2021, en: https://blogs.imf.org/2021/05/05/us-dollar-share-of-global-foreign-exchange-reserves-drops-to-25-year-low/
[4] FMI. Derechos Especiales de Giro (DEG), en: https://www.imf.org/es/About/Factsheets/Sheets/2016/08/01/14/51/Special-Drawing-Right-SDR
_____________________________________________________________________________
[Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 4 de abril de 2022]