A conexión do FMI coa crise de Ucraína
Antes de 2014, cando Viktor Yanukovych era presidente de Ucraína, ese país estivera en negociacións co FMI como parte da súa integración comercial coa Unión Europea. O FMI pedira a Ucraína que emprendese unha serie unha serie de "reformas" (recortar salarios; "reformar" e "reducir" os sectores da sanidade e da educación, etc.). Yanukovich mostrouse reticente a aplicar estas "reformas" que imporían unha pesada carga ao pobo; deixou de negociar co FMI e empezou a negociar con Rusia
As preocupacións de seguridade de Rusia derivadas das intencións de Ucraína de se unir á OTAN foron amplamente debatidas nos medios de comunicación. Mais o vínculo do FMI con Ucraína, que é un tema paralelo, apenas recibiu moita atención. O FMI, como é ben sabido, "abre" as economías de todo o mundo para a entrada do capital metropolitano facéndoas "amigábeis para os investidores" mediante a adopción dunha serie de medidas antiobreiras e antipopulares (austeridade).; e tal “apertura” adoito implica a apropiación dos recursos naturais dos países e tamén das súas áreas territoriais por parte do capital metropolitano. O mecanismo que adoita utilizar o FMI para este fin é a imposición de “condicionalidades” para outorgar empréstitos a países que necesitan apoio na balanza de pagamentos.
Porén, ademais deste papel xeral que xoga o FMI, hai ocasións nas que xoga un papel específico, a saber, o de apoiar os obxectivos de guerra fría do goberno de Estados Unidos. E no caso de Ucraína, desempeñou este papel específico case desde o principio, ademais do seu papel xeral de apertura da economía ucraína ao capital metropolitano.
Antes de 2014, cando Viktor Yanukovych era presidente de Ucraína, ese país estivera en negociacións co FMI como parte da súa integración comercial coa Unión Europea. O FMI pedira a Ucraína que emprendese unha serie unha serie de "reformas": recortar salarios; "reformar" e "reducir" os sectores da sanidade e da educación, que en Ucraína eran grandes áreas xeradoras de emprego; e recortar o subsidio ao gas natural que o Estado proporcionaba a todos os cidadáns ucraínos, o que fixo que a enerxía fose accesíbel para eles (Bryce Green, FAIR, 24 de febreiro). O presidente Yanukovich mostrouse reticente a aplicar estas "reformas" que imporían unha pesada carga ao pobo; deixou de negociar co FMI e empezou a negociar con Rusia.
Este converteuse no seu "crime" imperdoábel. Rachar coas negociacións co FMI equivalía a fuxir da hexemonía non só do capital internacional que pretende impoñer un réxime neoliberal, senón das potencias imperialistas occidentais, nomeada os Estados Unidos e, polo tanto, da OTAN. Noutras palabras, a OTAN e o FMI non eran vistos como organizacións distintas, cada unha traballando na súa propia esfera de operación, co seu propio obxectivo; senón organizacións con obxectivos similares e superpostos. Os Estados Unidos, molestos pola temeridade de Yanukovich por recorrer a Rusia en lugar do FMI, decidiron restrinxir máis "danos" e foi derrocado nun golpe de estado patrocinado por Estados Unidos que se levou a cabo coa axuda dos elementos nazis en Ucraína que estiveran á fronte das manifestacións anti-Yanukovich no período previo ao golpe. Estes elementos incorporáronse agora formalmente ao exército ucraíno mediante a inclusión nel do batallón Azov, unha unidade militar de infantaría de extrema dereita, totalmente voluntaria, que antes formaba parte da reserva militar da Garda Nacional de Ucraína.
O Goberno que chegou ao poder tras o golpe de estado de 2014 reiniciou as negociacións coa Unión Europea, para a que obtivo un compromiso de empréstito de 27.000 millóns de dólares do FMI tras mostrar as súas "boas intencións" ao recortar á metade o subsidio ao gas aos cidadáns. Este empréstito tiña varias características que salientar: primeiro, era enorme, moito máis grande (de feito máis de seis veces) do que o FMI proporcionaría normalmente nunha situación comparábel; en segundo lugar, foi entregado a un país en plena guerra civil (como era entón Ucraína), o que está en contra da práctica habitual do FMI; e, en terceiro lugar, sabíase desde o primeiro momento que o empréstito non podía ser devolto, polo que o único medio polo que se buscaría recuperar sería a través do capital metropolitano tomando o control da superficie terrestre e dos recursos minerais do país (o máis destacado dos cales é o gas natural).
Polo tanto, as operacións do FMI en Ucraína en 2014 poñen en evidencia non só o aspecto típico da súa política, que é abrir a economía ao capital metropolitano, senón tamén un aspecto adicional, é dicir, como axuda aos obxectivos da guerra fría dos Estados Unidos. O obxectivo de se abrir ao capital metropolitano, os mercados, a terra e os recursos naturais de Ucraína podería cumprirse en 2014 mesmo cun empréstito moito menor do FMI. Mais o extraordinario tamaño do empréstito subliña o nexo entre a administración estadounidense (que quere a Ucraína dentro da súa órbita), os oligarcas ucraínos (que queren sacar do país a súa riqueza en dólares ou euros), o goberno posgolpe (que ten que organizar todas esas transferencias), e o FMI (que ten que pagar a factura).
Agora, a raíz da invasión de Rusia, Ucraína volveu achegarse ao FMI para pedir apoio; e a actual directora xerente do FMI, Kristalina Georgieva, recomendou ao consello de administración do FMI que proporcione ese apoio. A cantidade precisa do apoio e o propósito para o que se pide aínda non están claros; pero unha cousa segue sendo certa: despois de que a actual crise chegue ao seu final nesa rexión, sen importar a forma que adopte esa resolución, Ucraína converterase nunha segunda Grecia en Europa. Tamén no caso de Grecia, o empréstito do FMI foi moito maior do que é a práctica habitual para esa organización. A meirande parte foi realmente para garantir que os bancos europeos que prestaran a Grecia recuperasen o seu diñeiro. E agora Grecia está atrapada no círculo vicioso da débeda perpetua.
O FMI, xa que logo, cambiou moito desde os días da súa creación. Cando se iniciou en Bretton Woods en 1944, formaba parte dun réxime internacional que se baseaba na procura dunha estratexia económica dirixista. De feito John Maynard Keynes, o economista británico que fora defensor da intervención dirixista, xunto con Harry Dexter White, o representante estadounidense, foran os principais autores deste réxime internacional. Mentres cada país impoñía, e seguiu impoñendo controis comerciais e de capitais, se xurdía un problema de balanza de pagamentos nun país en particular, podería pedirse prestado ao FMI para "estabilizar" a súa propia economía. A partir diso, o FMI converteuse nun protagonista do "axuste estrutural", onde non só concedeu empréstitos para afrontar problemas de transición da balanza de pagamentos (até que a economía que experimentaba un déficit de balanza de pagos "se estabilizase"), senón que promoveu un réxime neoliberal, é dicir, un conxunto de políticas que implican o desmantelamento de todos os controis comerciais e de capitais, a privatización dos activos do sector público, a introdución da “flexibilidade do mercado de traballo” (que significa atacar os sindicatos).
De ser un facilitador dun réxime dirixista, o FMI, en definitiva, converteuse nun destrutor do réxime dirixista e nun instrumento para iniciar un réxime neoliberal. Converteuse nun instrumento en mans do capital financeiro internacional, que permite a súa penetración en todos os recunchos do globo. Pero non é só un instrumento de capital financeiro internacional; tamén serve como instrumento das potencias metropolitanas occidentais que están detrás desta capital. Mentres defende os intereses do capital financeiro internacional, engádese a todo o aparello coercitivo das potencias metropolitanas occidentais.
A de Putin non é en absoluto unha loita contra a hexemonía do capital financeiro internacional. Non é ningún socialista que leva a cabo unha batalla ideolóxica contra o dominio dun país veciño por parte dunha organización que actúa en interese do capital financeiro internacional. A súa preocupación é só pola seguridade rusa; limítase só a que Rusia non estea limitada pola OTAN. E a súa oferta de axuda a Yanukovych no lugar da "asistencia" do FMI xurdiu só por este motivo. Noutras palabras, preocúpase só polo papel do FMI como promotor dos intereses xeoestratéxicos dos Estados Unidos, non polo papel do FMI como promotor do neoliberalismo en xeral. De feito, a gran desigualdade, e mesmo a miseria absoluta que xera un réxime neoliberal, non están moi lonxe do que o propio Putin "logrou".
[Artigo tirado do sitio web Peoples Democracy, do 6 de marzo de 2022]