As leccións de Grecia

Daniel Munevar - 12 Nov 2018

Mentres a poboación grega continúa facendo fronte a medidas de austeridade severas e a carga da débeda do país segue sendo «moi insostíbel», segundo os termos do FMI, é evidente que a decisión de continuar pagando aos fondos voitre foi un erro. Foi nada menos que unha recompensa para especuladores perigosos, mentres se transferían os custos das súas accións ao pobo grego

 O caso de Grecia é particularmente interesante, non só porque se trataba da primeira reestruturación dunha débeda importante en Europa desde 1953, senón tamén porque era a maior operación dese tipo. O salientábel deste episodio é que o país decidiu continuar pagando integramente aos acredores que rexeitaron calquera acordo, e, especificamente, aos fondos voitre, aínda que o proceso fose organizado co apoio dos acredores oficiais do país.

 A implicación dos fondos voitre en Grecia remóntase ao primeiro programa de rescate de 2010. Aínda que xa era evidente que a débeda do goberno grego era insostíbel, o FMI, o BCE e a Comisión Europea excluíron calquera opción de reestruturación da débeda. Iso creou un problema de risco moral xa que as cantidades fornecidas polo FMI e os gobernos europeos permitían aos acredores privados, entre eles bancos franceses e alemáns, transferir as súas perdas aos acredores públicos. Ademais, o risco moral creado polo primeiro programa significaba que mentres o financiamento público estivese dispoñíbel, era rendíbel para as institucións financeiras prestar a Grecia, aínda sendo insolvente.

 En efecto, ese financiamento público garantía todos os reembolsos da débeda a curto prazo entre 2010 e 2013. Dado que a eventualidade de que se producise unha suspensión de pagos seguida dunha reestruturación da débeda non era unha cuestión de si, senón de cando os fondos voitre podían realizar importantes beneficios. Estes utilizarían dúas estratexias: a primeira consistía en comprar obrigacións gregas por baixo do prezo previsto no marco dunha reestruturación de débedas; a segunda, centrarse nas obrigacións do Estado contratadas baixo dereito estranxeiro co fin de poder iniciar unha demanda xudicial contra o país para recuperar o seu valor total despois dunha reestruturación da débeda.

 No caso da primeira estratexia, o primeiro programa de rescate nunca chegou a convencer os mercados de que era capaz de estabilizar a débeda grega. Durante unhas semanas antes da aprobación do programa, ao perfilarse no horizonte o risco dunha suspensión de pagamentos, o prezo das obrigacións do Estado grego caeu a 60 céntimos por euro. Cando se anunciou en maio de 2010 que a reestruturación da débeda non formaría parte do programa, os prezos recuperaron valor até 90 céntimos por euro. Esas variacións pódense explicar polo feito de que os grandes investidores comezaban a vender as súas obrigacións esperando unha suspensión de pagamentos de Grecia. Así é como o único mercado para as obrigacións do Estado grego era ou os bancos gregos que podían utilizar as obrigacións como garantía ante o BCE, ou os fondos voitre preparados para correr ese risco. A partir de maio de 2010, os prezos das obrigacións continuaron baixando con regularidade. E no outono de 2011, mentres que as discusións sobre un plan de reestruturación da débeda comezaban, os prezos caeron por baixo da barreira dos 20 céntimos.

 Para daquela, os fondos voitre estaban activamente mobilizados. A súa estratexia baseábase na compra de obrigacións a un prezo inferior ao valor previsto para obrigacións emitidas nunha reestruturación. Varios fondos intentaron esta estratexia ao comezo do ano 2011, cando supuxeron que o prezo das obrigacións gregas sería duns 80 céntimos por euro. Continuaron mercando obrigacións a preto de 50 céntimos por euro esperando obter un beneficio da diferenza. De todas as maneiras, como se anunciou no outono de 2011 que a reestruturación sería máis importante, os prezos continuaban baixando e os fondos terminaron perdendo. Porén, ese fracaso non desanimou a outros fondos voitre de intentar o mesmo máis tarde, e finalmente alcanzar os seus fins. Third Point, un exemplo ben coñecido, ten a súa sede en Nova York e é administrado por Dan Loeb. Este fondo acumulou desde 2012 un total de mil millóns de dólares estadounidenses en obrigacións gregas compradas a preto de 17 céntimos por euro. Unha vez acabados os intercambios sucesivos de títulos de acrencias efectuados durante a reestruturación da débeda de abril de 2012, Third Point puido cambiar as súas obrigacións por novos títulos emitidos polo Mecanismo Europeo de Estabilidade (MEDE) ao prezo de 34 céntimos. Iso permitiulle obter un substancial beneficio de 500 millóns de dólares.

 A segunda estratexia apuntaba a conxuntos específicos de obrigacións soberanas baixo dereito estranxeiro, nos que os fondos voitre podían comprar participacións maioritarias co fin de bloquear unha reestruturación e de someter o goberno grego a procesos xudiciais. No momento en que comezaron as negociacións entre os acredores e Grecia, preto de 177.000 millóns de euros da débeda pública (o 86% do total) estaban baixo o dereito interno. Os 28.800 millóns restantes estaban dispersos en obrigacións baixo dereito inglés, xaponés, suízo, italiano, etc. O monto máis elevado era o das obrigacións baixo dereito inglés (20.000 millóns de euros, ou sexa o 10 % do total).

 Ademais, mentres que o goberno podía modificar retroactivamente as condicións sobre as obrigacións de dereito interno para asegurar que unha reestruturación de débedas fose obrigatoria para todos os investidores, iso non afectaba as obrigacións baixo dereito estranxeiro. Nese caso, a decisión de reestruturar podía ser tomada só por cada obrigación individual e, habitualmente, se había un acordo do 66,7 ao 75 % dos investidores. Por iso, os fondos voitre centráronse activamente nesas series de obrigacións para conseguir un maior control e obrigar o goberno a pagar integramente ou ben forzalo a entrar nun litixio similar ao do caso arxentino. Por exemplo, a comezos de 2012, os bufetes de avogados Bingham Mc Cutchen e Brown Rudnick facían abertamente campaña a favor dese tipo de enfoque, buscando reunir un número suficiente de investidores en obrigacións soberanas baixo dereito suízo, co fin de iniciar un procedemento xudicial en lugar de aceptar os resultados da reestruturación das débedas.

 A estratexia promovida por eses despachos de avogados, entre outros, revelouse extremadamente beneficiosa. Unha vez concluída a reestruturación das débedas, un desconto de preto do 65 % do valor neto actualizado (ou sexa o 53,3% do valor nominal) foi imposto a 199.200 millóns de euros de obrigacións do Estado. Porén, as obrigacións en mans dos fondos especulativos totalizaban 6.400 millóns de euros e estaban dispersas en 25 series de obrigacións do Estado, das cales 24 eran baixo dereito estranxeiro. En sete destes casos o goberno nin sequera intentou modificar as condicións das obrigacións mentres que noutros 16, os fondos rexeitaron as condicións propostas. Grecia finalmente cedeu e pagou a totalidade das súas débedas, inflixindo perdas masivas aos pequenos posuidores e aos fondos de pensións do país.

 Un mes despois do final da reestruturación da débeda, o goberno efectuou un primeiro pagamento de 436 millóns de euros a un grupo de fondos liderado por Dart Management. Ese fondo, cunha longa historia na persecución de gobernos para lles facer pagar integramente as súas débedas -historia que remonta ao plan Brady en Latinoamérica a fins dos anos 1980- obtivo un enorme beneficio xa que comprara obrigacións nun abano de 60 a 70 céntimos por euro. Ao realizar ese pagamento, o goberno grego estableceu un precedente negativo xa que os outros fondos poderían, en diante, utilizar esa decisión para pedir un trato similar ante un tribunal estranxeiro. Os pagamentos aos fondos proseguiron de forma ininterrompida, paralelamente á posta en marcha de drásticas medidas de austeridade. Por exemplo, en 2013, o país pagou un total de 1.700 millóns de euros a eses fondos acredores. Até o de agora, Grecia reembolsou a totalidade das súas débedas á meirande parte deses fondos. Calcúlase que os investidores privados teñen actualmente un total de 36.000 millóns de euros en obrigacións do Estado, que foron emitidas no marco do intercambio de débeda de 2012 ou na emisión que tivo lugar en 2014.

 Mentres a poboación grega continúa facendo fronte a medidas de austeridade severas e a carga da débeda do país segue sendo «moi insostíbel», segundo os termos do FMI, é evidente que a decisión de continuar pagando aos fondos voitre foi un erro. Foi nada menos que unha recompensa para especuladores perigosos, mentres se transferían os custos das súas accións ao pobo grego. Aínda máis vergoñento é o feito de que a relación entre Grecia e os fondos voitre aínda non se acabou. Despois da reestruturación da débeda do 2012, calcúlase que os hedge funds compraron preto de 15.000 millóns de euros en obrigacións gregas. Como unha nova reestruturación da débeda, mesmo unha suspensión de pagamentos unilateral, non é máis que cuestión de tempo, Grecia podería aínda crear un precedente positivo en contra das accións dos fondos voitre. O país podería comezar por aprobar unha lei, parecida á aprobada en Bélxica en 2015, para limitar a acción dos fondos voitre. Ademais, tendo en conta a desastrosa situación social do país, deberíase declarar a non aplicación do terceiro memorando e o non pagamento de todas as débedas ilegais, odiosas, ilexítimas e insostíbeis. Despois de todo, nunca é demasiado tarde para afirmar que a soberanía e o respecto dos dereitos humanos prevalecen sobre o pagamento da débeda.

 

[Artigo tirado do sitio web CADTM, do 11 de novembro de 2018]